Το Αμάν, η Μόσχα και το Φανάρι
Στις 26 του προηγούμενου μήνα, Φεβρουαρίου, πραγματοποιήθηκε στο Αμάν της Ιορδανίας μια «αδελφική συνάντηση», όπως αυτοτιτλοφορήθηκε, μερικών από τους «προκαθημένους» των εθνικών αυτοκέφαλων, «ορθόδοξων» Εκκλησιών. Ηταν μια πρωτοβουλία του πατριάρχη Ιεροσολύμων Θεόφιλου. Θέμα της «συνάντησης» δεν είχε ανακοινωθεί, το εγχείρημα έμοιαζε με κάτι σαν απόπειρα καινοτομίας, σαν δοκιμή.
Στη διεθνή παρουσία της η ονομαζόμενη «Ορθόδοξη» χριστιανική Εκκλησία είναι κατακερματισμένη σε δεκαέξι ανεξάρτητες, αυτονομημένες εκκλησίες. Αν εξαιρέσουμε τρία από τα τέσσερα πρωτοχριστιανικά («πρεσβυγενή») Πατριαρχεία, οι υπόλοιπες αυτοκεφαλίες είναι θεσμικά μορφώματα με εθνοφυλετική ταυτότητα – ανταποκρίνονται στο προτεσταντικό αποκύημα των «κρατικών εκκλησιών» (Staatskirchen).
Ποιες προϋποθέσεις ή θεσμοί εξασφαλίζουν το ελάχιστο της συνοχής των εθνοφυλετικά πολυδιασπασμένων «ορθόδοξων» Εκκλησιών; Οσους αιώνες ο Χριστιανισμός ήταν άθλημα σχέσεων κοινωνίας, ο κοινός τρόπος του αθλήματος εξασφάλιζε την ενότητα τής «κατά την οικουμένην» Εκκλησίας. Θεσμική έκφραση της ενότητας ήταν το «συνοδικό σύστημα», χωρίς εθνικά σύνορα. Οταν στη μεσαιωνική Δυτική Ευρώπη η εισβολή βαρβαρικών φύλων και φυλών αλλοίωσε δραματικά το συλλογικό επίπεδο καλλιέργειας, ο εκκλησιαστικός τρόπος κοινωνίας αλλοτριώθηκε σε ατομοκεντρική «θρησκεία». Η πίστη κατανοήθηκε σαν υποταγή στο «δόγμα», η Εκκλησία σαν μηχανισμός για την εξασφάλιση της ατομικής «σωτηρίας». Η ενότητα της «καθόλου» (κατά το όλον) Εκκλησίας έγινε χρηστικό ζητούμενο, τα κριτήρια της ενότητας ιδεολογικά, ηθικιστικά.
Στο παγκοσμιοποιημένο σήμερα πια ατομοκεντρικό πολιτισμικό «παράδειγμα» (τρόπο του βίου) η επιδιωκόμενη ενότητα και συνοχή κάθε συλλογικότητας έχει νομικό - δικαιικό και ιδεολογικό χαρακτήρα. Και όταν την ορθότητα της ιδεολογίας και του δικαιικού συμβολαίου δεν την εγγυάται κάποιος Πάπας ή «μόνο η Γραφή» (sola scriptura), τότε κριτήριο αλήθειας γίνεται η ποσότητα, το μέγεθος, η πληθυσμική υπεροχή.
Με παγιωμένη σήμερα αυτή τη λογική (το Δίκαιο του ισχυροτέρου, το Δίκαιο της πλειοψηφίας) το πατριαρχείο της Μόσχας «και πασών των Ρωσιών» απαιτεί να υποκαταστήσει το πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως στις ευθύνες και υποχρεώσεις του «πρώτου τη τάξει» πατριαρχείου στην «κατά την οικουμένην» Εκκλησία. Ποιες «εξουσίες» παρέχει αυτό το «πρωτείο» στον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και τον καθιστά «οικουμενικό»; Δύο ευθύνες, αποκλειστικές: Να συγκαλεί σύνοδο οικουμενική και να προεδρεύει σε αυτήν. Και οι δυο δικαιωματικές προνομίες συνιστούν ευθύνες διακονίας, όχι δυνατότητες εξουσιαστικής επιβολής.
Κάθε σύνοδος επισκόπων πραγματοποιεί και φανερώνει το χάρισμα της πατρότητας μέσα στην Εκκλησία. Και «πατρότητα» δεν σημαίνει ούτε ασθενεία ούτε το «αλάθητο», σημαίνει το χάρισμα να «γεννάς» κάποιον στη ζωή. Η ζωή δεν διδάσκεται, δεν προπαγανδίζεται, δεν κατανοείται – γεννιέται. Οπως, με τον τρόπο της ζωής, γεννιέται και η γνώση της μητρικής αγάπης, γεννιέται η φιλοτεχνία, η φιλοπατρία, γεννιέται ο έρωτας.
Ο απόστολος Παύλος το ξεκαθαρίζει: «Μπορεί να έχετε πολλούς παιδαγωγούς, όμως έχετε μόνο έναν πατέρα». Δεν μιλάει αλληγορικά. Κυριολεκτεί.
Οι Ρώσοι δείχνουν δυσεπίδεκτοι τέτοιας εκκλησιαστικής καλλιέργειας. Γέννησαν κορυφαία αναστήματα ζωηφόρου πατρότητας (Ντοστογιέφσκι, Βλαντιμίρ Λόσκι, Φλωρόφσκι, Ρουμπλιώφ, Ταρκόφσκι), αλλά το επίπεδο της συλλογικής τους καλλιέργειας συναγωνίζεται την υπανάπτυξη και αλλοτρίωση του φθίνοντος Ελληνισμού Και ο νεώτερος Ελληνισμός γέννησε Παπαδιαμάντη, Πικιώνη, Παπαλουκά, Καβάφη, Σεφέρη, Τσαρούχη, αλλά οι τύχες του σήμερα καθορίζονται από θλιβερούς σπιθαμιαίους σε αμόκ αυτοκαταστροφής.
Τραγικότερα είναι τα συμπτώματα διαπλοκής της ρωσικής μεγαλομανίας με την ελλαδική παρακμιακή μικροπρέπεια. Το πατριαρχείο της Μόσχας μάχεται να σφετεριστεί ρόλο «ηγεσίας» των ορθόδοξων Εκκλησιών εκμεταλλευόμενο την πληθυσμική του υπεροχή και τη συνακόλουθη οικονομική του ισχύ. Εξαγόρασε πρώτα την πειθήνια υποταγή των νεότευκτων πατριαρχικών γεννημάτων του εθνικισμού χτίζοντάς τους λαμπρότατους καθεδρικούς ναούς ή επιχορηγώντας απλόχερα φιλοδοξίες μεγαλείου και ισχύος. Αλλά εξαγοράζει και την πειθήνια υποταγή των δύο από τα τέσσερα ελληνογενή, πρεσβυγενή πατριαρχεία.
Χειραγώγησε η Μόσχα την Αντιόχεια να σαμποτάρει τη Μεγάλη Σύνοδο που συγκάλεσε η Κωνσταντινούπολη, το καλοκαίρι του 2016, στην Κρήτη. Χειραγωγεί τώρα τα εμπερίστατα Ιεροσόλυμα να αποπειραθούν σφετερισμό της ευθύνης του πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως για σύγκληση συνόδου των προκαθημένων, δικαιολογώντας την ανταρσία με φαντασιώδεις προνομίες της «πρώτης» χρονολογικά «μητρός πόλεως» της Εκκλησίας.
Αυξάνονται ραγδαία, με τα χρόνια, τα δείγματα των προθέσεων της Μόσχας να επαναλάβει τη σχισματική αυτοχειρία των Φράγκων του 1054. Δυστυχώς με ολοφάνερα, πολύ φθηνά κίνητρα. Αν το εξουθενωμένο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης συνεχίσει να σώζει το ευ-αγγέλιο ως αλήθεια και όχι σαν εξουσιαστική αυθεντία, τίποτα από τα ουσιώδη της πανανθρώπινης ελπίδας δεν θα έχει χαθεί.
Χρήστος Γιανναράς
Καθημερινή
Αναρτήσεις
Γράψτε τα δικά σας σχόλια
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Θα σας παρακαλούσα να είστε κόσμιοι στους χαρακτηρισμούς σας, επειδή είναι δυνατόν επισκέπτες του ιστολογίου να είναι και ανήλικοι.
Τα σχόλια στα blogs υπάρχουν για να συνεισφέρουν οι αναγνώστες στο διάλογο. Η ευθύνη των σχολίων (αστική και ποινική) βαρύνει τους σχολιαστές.
Τα σχόλια θα εγκρίνονται μόνο όταν είναι σχετικά με το θέμα, δεν αναφέρουν προσωπικούς, προσβλητικούς χαρακτηρισμούς, καθώς επίσης και τα σχόλια που δεν περιέχουν συνδέσμους.
Επίσης, όταν μας αποστέλλονται κείμενα (μέσω σχολίων ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου), παρακαλείσθε να αναγράφετε τυχούσα πηγή τους σε περίπτωση που δεν είναι δικά σας. Ευχαριστούμε για την κατανόησή σας...