Μπορεί να καταργηθεί το προεδρικό σύστημα στην Τουρκία;

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει συγκεντρώσει τόση εξουσία όσο κανένας άλλος πρόεδρος της Τουρκίας. Γι αυτό φρόντισε o ίδιος. Με το δημοψήφισμα του Απριλίου του 2017 επικυρώθηκε η πρόταση του κυβερνώντος κόμματος AKP για αναθεώρηση του τουρκικού Συντάγματος. Η αναθεώρηση προέβλεπε την μετατροπή του πολιτεύματος από κοινοβουλευτικό σε προεδρικό.

Σύμφωνα με τις νέες συνταγματικές προβλέψεις τα όρια μεταξύ νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας είναι θολά, ενώ ο πρόεδρος της χώρας συσσωρεύει το σύνολο σχεδόν των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων. Επίσημα το νέο προεδρικό σύστημα τέθηκε σε ισχύ στην Τουρκία τον Ιούνιο του 2018 μετά τις προεδρικές εκλογές. Όπως αναμενόταν ο Ερντογάν απέκτησε πλέον και με τη συνταγματική πρόνοια πραγματικές "υπερεξουσίες".

Ωστόσο ένα χρόνο μετά την εισαγωγή του προεδρικού συστήματος η δυσαρέσκεια πολλών Τούρκων είναι μεγάλη. Κάποιοι μάλιστα διερωτώνται εάν είναι εφικτή η επιστροφή στο πρότερο πολιτικό σύστημα της χώρας. Η τουρκική αντιπολίτευση ασκεί ανοιχτά κριτική στο νέο προεδρικό σύστημα και κάνει λόγο για την κυριαρχία ενός ανδρός. Από νομική άποψη είναι όμως εφικτή μια επιστροφή στο προηγούμενο πολιτικό σύστημα;


Τι ισχύει βάσει του νέου Συντάγματος

Σύμφωνα με τον Τούρκο συνταγματολόγο Ιμπραήμ Καμπόγλου "η μετάβαση από ένα κοινοβουλευτικό σε ένα προεδρικό σύστημα επιτυγχάνεται μέσω συνταγματικής αναθεώρησης. Αυτή η οδός πρέπει να ακολουθηθεί και για την επιστροφή από το νέο στο παλαιό πολιτικό σύστημα. Όταν είναι δυνατό να καταργήσεις ένα κοινοβουλευτικό σύστημα 100 χρόνων, τότε και η επιστροφή σε αυτό εμπίπτει στο πεδίο του εφικτού. Προϋπόθεση ωστόσο είναι ένα κόμμα ή το κοινοβούλιο να θέσει το θέμα της συνταγματικής αναθεώρησης στην ημερήσια διάταξη".

Bάσει του ισχύοντος Συντάγματος, αναφέρει ο Καμπόγλου, μπορεί το ίδιο το κοινοβούλιο να θέσει τη συνταγματική αναθεώρηση στην ημερήσια διάταξη. Τόσο το κυβερνών κόμμα όσο και τα κόμματα της αντιπολίτευσης μπορούν να προτείνουν μια συνταγματική αναθεώρηση, ωστόσο η πρόταση αυτή πρέπει να συνυπογράφεται από τουλάχιστον 200 βουλευτές. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης δηλαδή το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP), το εθνικιστικό Καλό Κόμμα (Iyi Parti) και το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) δεν διαθέτουν τον απαιτούμενο αριθμό υπογραφών. Μόνο το κυβερνών Κόμμα της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) που διαθέτει 291 βουλευτές μπορεί να υποβάλει σήμερα μια τέτοια πρόταση.

Ωστόσο οι 291 βουλευτές που διαθέτει δεν αρκούν και για την τελική υπερψήφιση μιας πρότασης συνταγματικής αλλαγής, αφού για κάτι τέτοιο απαιτούνται 360 ψήφοι. Ακόμη και μαζί με το συγκυβερνών Eθκινιστικό Κίνημα (ΜΗP) δεν συγκεντρώνει αυτές τις ψήφους –από κοινού διαθέτουν 340 έδρες.

Καθοριστικός ο ρόλος του προέδρου και για την αναθεώρηση

Ωστόσο ακόμη κι αν αυτό συνέβαινε, και στην περίπτωση της συνταγματικής αναθεώρησης κρίσιμος είναι βάσει του νέου Συντάγματος ο ρόλος του προέδρου της χώρας. Όπως εξηγεί ο εισαγγελέας Ομέρ Φαρούκ Εμινάγογλου ακόμη κι αν το κοινοβούλιο συμφωνήσει σε συνταγματική αναθεώρηση, ο πρόεδρος της χώρας διαθέτει τη διακριτική ευχέρεια να την αποδεχθεί ή όχι. Υπάρχουν δύο δυνατότητες: είτε να την εγκρίνει αμέσως είτε να την παραπέμψει σε δημοψήφισμα. Για την ώρα, όπως εκτιμά ο ίδιος, ο Ερντογάν δεν φαίνεται να υποστηρίζει μια τέτοια ιδέα, μολονότι κάποια μέλη του κόμματός του έχουν εκφράσει έμμεση κριτική στο προεδρικό σύστημα, χαρακτηρίζοντάς το ακόμη πολύ "γραφειοκρατικό".

Εντούτοις ο Τούρκος εισαγγελέας αποτιμά διαφορετικά την κριτική μελών του AKP και θεωρεί ότι δεν κρύβει μια διάθεση υπέρ της συνταγματικής αναθεώρησης αλλά περισσότερη υπογραμμίζει την ανάγκη της καλύτερης ενσωμάτωσης των ήδη υπαρχόντων διοικητικών οργάνων και διαδικασιών στο νέο σύστημα. Από την πλευρά του ο Ιμπραήμ Καμπόγλου εκτιμά ότι τελικά μια απόκλιση από το προεδρικό σύστημα σήμερα είναι μη ρεαλιστική.

Ακόμη κι η αντιπολίτευση επιδιώκει μια συνταγματική αλλαγή, το γεγονός ότι ο Ερντογάν έχει πλέον διπλό ρόλο ως πρόεδρος της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και πρόεδρος της χώρας δυσχεραίνει την κατάσταση. Σύμφωνα με τον Καμπόγλου ο Ερντογάν ως πρόεδρος θα έπρεπε να έχει έναν υπερκομματικό ρόλο και να είχε παραδώσει την ηγεσία του κόμματος. Μόνο με έναν υπεροκομματικό πρόεδρο θα ήταν δυνατή η επιστροφή στο παλιό τουρκικό κοινοβουλευτικό σύστημα.

Ντανιέλ Μπελούτ Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη
Deutsche Welle


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση