Το Μακεδονικό, η Νοτιοσλαβία και η Γιάλτα

Γράφει ο Ιωάννης Αναστασάκης

Στο πλαίσιo μίας γεωστρατηγικής ανάλυσης για να μελετηθεί το μέλλον των Βαλκανίων είναι απαραίτητο να εξεταστούν διεξοδικά τα ιστορικά και γεωπολιτικά στοιχεία της περιοχής. Ο έμπειρος πολιτικός Γουίνστον Τσώρτσιλ (Winston Churchill), που είναι από τους θεμελιωτές της σήμερα υπάρχουσας κατάστασης στα Βαλκάνια, έχει πει προφητικά: «όσο πιο πίσω πηγαίνουμε στο παρελθόν, τόσο πιο μακριά βλέπουμε στο μέλλον». Σε αυτή τη βάση θα εξεταστεί η κατάσταση στα Βαλκάνια, όπως εξελίσσεται στις μέρες μας.

Ίσως πολλοί έχουν ακούσει για τη μυστική διπλωματία και ιδιαίτερα για τις μυστικές συνομιλίες του Τσώρτσιλ με τον Στάλιν κατά τις οποίες «μοίρασαν» τα μεταπολεμικά Βαλκάνια. Γίνεται αναφορά επίσης για ένα πρόχειρο χαρτί επάνω στο οποίο ο Τσώρτσιλ σημείωσε τα Βαλκανικά κράτη και τα ποσοστά επιρροής της Μεγάλης Βρετανίας, της Σοβιετικής Ένωσης και άλλων δυνάμεων. Η ιστορία αυτή φάνταζε σαν παραμύθι.

Πριν από χρόνια, ο γράφων εντόπισε και φωτογράφησε σε προθήκη Μουσείου πρώην Ανατολικής χώρας, ένα αντίγραφο αυτής της ιδιόχειρης μοιρασιάς. Ιστορικά, ο ίδιος ο Τσώρτσιλ στα απομνημονεύματά του που συνέγραψε 12 χρόνια μετά τα γεγονότα, επιβεβαίωσε ότι στις 9 Οκτωβρίου 1944 συνάντησε τον Στάλιν στο Κρεμλίνο και πράγματι έγραψε ιδιοχείρως το πρόχειρο σημείωμα που το ονόμασε «naughty document».

Το ονόμασε έτσι διότι ακόμα και ο ίδιος πίστευε ότι θα σκανδάλιζε τον κόσμο να αντιληφθεί την βαρβαρότητα της Real Politic, που η μόνη δικαιολογία εφαρμογής της ήταν το κλείσιμο του φακέλου «Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος» που είχε ταλανίσει την Ευρώπη και όλο τον κόσμο. Το ιδιόχειρο αυτό σημείωμα -Μυστική Συμφωνία- έχει σήμερα δημοσιοποιηθεί στα κυβερνητικά αρχεία: nationalarchives.gov.uk. της Αγγλίας. Εκεί φαίνεται ότι το πρόχειρο χαρτάκι δεν ήταν χαρτοπετσέτα, όπως είχε κυκλοφορήσει η φήμη, αλλά ήταν σελίδα από μπλοκάκι σημειώσεων.

Επιθετικός προσδιορισμός στο όνομα

Μελετώντας με προσοχή το πρόχειρο ιδιόχειρο χαρτάκι της Μυστικής Συμφωνίας μοιρασιάς των Βαλκανίων, παρατηρείται κάτι πολύ σημαντικό. Ο Τσώρτσιλ ως έμπειρος πολιτικός και γνώστης των πραγμάτων, αναγράφει το όνομα της Γιουγκοσλαβίας, όχι με μία αλλά με δύο λέξεις, δηλαδή: Yugo Slavia. Είναι η πρώτη χώρα με επιθετικό προσδιορισμό στα Βαλκάνια. Το επίθετο Yugo σημαίνει νότιος στα Ρωσικά και το Slavia σημαίνει χώρα των Σλάβων (Slavs). Συμπερασματικά το όνομα YugoSlavia σημαίνει «Νότια χώρα των Σλάβων», εξ ου και παλαιότερα ονομαζόταν και Νοτιοσλαβία. Το όνομα του κράτους αυτού επομένως παρέπεμπε αμιγώς σε εθνική σλαβική ομοιογένεια και όχι σε τάσεις θρησκευτικού ή ιστορικού περιεχομένου.

Εκτιμάται ότι οι φίλοι και γείτονες Σκοπιανοί, που είναι σίγουρα γνώστες των Συμφωνιών για τα Βαλκάνια, είτε επισήμων είτε μυστικών, θα πρέπει να απεμπολήσουν το ταχύτερο τις όποιες ιδεοληψίες τους και να συμφωνήσουν με την Ελλάδα, στο πλαίσιο καλής γειτονίας, ειρήνης, ασφάλειας και οικονομικής ανάπτυξης στην περιοχή.

Με την ευκαιρία του ενδιαφέροντος των γειτόνων μας για τον Έλληνα Μακεδόνα βασιλιά Μέγα Αλέξανδρο, θα πρέπει να ενθυμούνται τις ρήσεις του σοφού διδασκάλου και παιδαγωγού του Αριστοτέλη (384-322 π.χ.) που είπε: «Άνευ αιτίας ουδέν έστι»
(Τίποτα δεν γίνεται χωρίς αιτία) και επίσης: «Όμοια γάρ ως επί το πολύ τα μέλλοντα τοις γεγονόσι» που σημαίνει: «τα περισσότερα από αυτά που θα γίνουν στο μέλλον είναι ίδια μ’ αυτά που έχουν γίνει».

Ο παράγοντας Αλβανία

Στη συμφωνία της Γιάλτα (Yalta) η Αλβανία είχε μείνει υπό αγγλική επιρροή. Κατά τη διάρκεια του Πολέμου οι Άγγλοι είχαν διαθέσει χιλιάδες χρυσές λίρες στις τρεις κύριες αντιστασιακές ομάδες της περιοχής, ώστε αφενός να τις βοηθήσουν στον αγώνα τους, αλλά αφετέρου να εξαγοράσουν την συνεργασία τους μετά τον πόλεμο. Τα πράγματα όμως δεν εξελίχθησαν ακριβώς έτσι, τουλάχιστον από όσα προκύπτουν από τα στοιχεία που έχουν δημοσιοποιηθεί μέχρι σήμερα. Η σειρά των σημαντικών γεγονότων που έλαβαν χώρα, έχει ως ακολούθως:

Το 1943-1944 έδρασε στην Αλβανία ο SOE (Special Operations Executive) που είχε ιδρύσει από το 1940 ο Τσώρτσιλ. Ο SOE βάσει σχεδίου μοίρασε χιλιάδες χρυσές λίρες στις τρεις αντιστασιακές ομάδες που μάχονταν μεταξύ τους για την εξουσία, πριν ακόμα αποχωρήσουν οι Γερμανοί από την περιοχή. Τον Σεπτέμβριο του 1944 με την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα, ξεσπά ο εμφύλιος πόλεμος με τη συμμετοχή και αγγλικών δυνάμεων.

Τον Οκτώβριο του 1944 πραγματοποιήθηκε η συνάντηση Τσώρτσιλ και Στάλιν στο Κρεμλίνο. Εκεί, σε άτυπη μυστική συμφωνία “truck 2 meeting – behind the science real politic” όπως προαναφέρθηκε, έγινε ο διαμοιρασμός των Βαλκανίων σε κράτη και σφαίρες επιρροής.
Τον Νοέμβριο του 1944 η κομμουνιστική ομάδα παρτιζάνων με αρχηγό τον Χόντζα (Hoxha) επικρατεί των δύο άλλων αντίπαλων ομάδων, καταλαμβάνει τα Τίρανα και εγκαθιστά κομμουνιστική δικτατορία.

Οι Άγγλοι φαινομενικά δεν δείχνουν ιδιαίτερη σημασία στα γεγονότα που εξελίσσονται στην Αλβανία, συμμετέχοντας ενεργά στον εμφύλιο πόλεμο που είχε ξεσπάσει στην Ελλάδα. Ένα γεγονός όμως που προβληματίζει κάθε γεωστρατηγικό αναλυτή είναι ότι η Αλβανία συνάπτει συμμαχία με την Γιουγκοσλαβία, εξισώνοντας μάλιστα και τα νομίσματά τους (1 Dinar Γιουγκοσλαβίας ίσον με 1 Lek Αλβανίας).

Η αγαστή αυτή συνεργασία κράτησε από το 1945 μέχρι το 1948 οπότε και διεκόπη απότομα. Έκτοτε η Αλβανία απομονώθηκε ως καθεστώς στα Βαλκάνια. Επισημαίνεται ότι η επιρροή στην Γιουγκοσλαβία ήταν 50%-50% μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας και Ρωσίας. Τον Φεβρουάριο του 1945 υπογράφηκε επίσημα η Συμφωνία της Γιάλτας, όπου στην ουσία επικυρώθηκαν όσα μυστικά είχαν συμφωνηθεί λίγους μήνες νωρίτερα στο Κρεμλίνο.

Δυστυχώς όχι τα πάντα

Πρώτον ο επιθετικός προσδιορισμός της Νότιας Σλαβίας (Yugo Slavia) το 1945 καθόριζε εθνικά ένα κράτος Σλάβων. Δεν είχε οποιοδήποτε θρησκευτικό ή ιστορικό υπόβαθρο, όπως επιχειρούν να επιτύχουν σήμερα τα Σκόπια με την ιστορία της Μακεδονίας και τον υποβόσκοντα αλυτρωτισμό.

Δεύτερον η Αλβανία θα είναι πάντα ένας αστάθμητος παράγοντας που θα παράγει αστάθεια, αναλόγως των περιστάσεων και των επιθυμητών πολιτικών αποτελεσμάτων στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Το γεγονός ότι περίπου το 1/3 του πληθυσμού των Σκοπίων είναι αλβανικής καταγωγής ή συνείδησης, δεν φαίνεται να είναι βαρύνουσας σημασίας παράμετρος στις συνομιλίες για την ονοματολογία. Το γεγονός αυτό πιθανόν θα παράξει αστάθεια στο εγγύς μέλλον.

Τρίτον η Ελλάδα ως προστρέχουσα χώρα για την επίλυση του προβλήματος των Σκοπίων, δείχνει έμπρακτα την επιθυμία για επίλυση και ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ των χωρών στα Βαλκάνια. Σε καμία περίπτωση όμως, ο υπερβάλλοντας ζήλος δεν πρέπει να ξεπεράσει το όριο που θα επιτρέψει να δημιουργηθούν λανθασμένες εντυπώσεις εθνικής υποχωρητικότητας. Σε σχέση με τη μυστική Συμφωνία του 1944, επισημαίνεται ότι στο πρόχειρο χαρτάκι εργασίας, έχει διορθωθεί με κόκκινο στυλό και έχει διαγραφεί η Μεγάλη Βρετανία με το USA όσον αφορά τη σφαίρα επιρροής.

Ας μην λησμονούμε ότι στα Πανεπιστήμια και τις Σχολές που διδάσκουν τη «διαμεσολάβηση για την επίλυση εθνικών διαφορών» διδάσκεται ότι ο διαμεσολαβητής έχει πρώτιστο καθήκον να εντοπίσει ποιος από τους συνομιλητές είναι διατεθειμένος να υποχωρήσει περισσότερο. Στη συνέχεια σε αυτόν ρίχνει το βάρος μιας πιθανής υποχώρησης των θέσεών του για την επίτευξη συμφωνίας.

Βέβαια, όλες οι αναλύσεις έχουν ένα ρίσκο ακρίβειας, γιατί όπως είπε ο master της γεωστρατηγικής Henry Kissinger: «Για να είναι κανείς απολύτως σίγουρος για κάτι, πρέπει να ξέρει τα πάντα ή απολύτως τίποτα γι’ αυτό». Για τα συμβαίνοντα στα Βαλκάνια, οι Έλληνες γνωρίζουμε πάρα πολλά, ίσως τα περισσότερα, αλλά δυστυχώς όχι τα πάντα.

SLPress


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση