Η γερμανική εξωτερική πολιτική αλλάζει… με άξονα το “πορτοφόλι”

Την περασμένη εβδομάδα ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Ζίγκμαρ Γκάμπριελ διέκοψε τις διακοπές του στη Βόρεια Θάλασσα για να απαντήσει στη φυλάκιση της Τουρκίας από Γερμανό ακτιβιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Γκάμπριελ προειδοποίησε τους Γερμανούς τουρίστες για τους κινδύνους της επίσκεψης στην Τουρκία και ενημέρωσε τις γερμανικές επιχειρήσεις να σκεφτούν δύο φορές πριν επενδύσουν σε μια χώρα όπου η δέσμευση των αρχών για το κράτος δικαίου καθίσταται όλο και πιο αμφίβολη.

Του Mark Leonard  
Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων / European Council on Foreign Relations
Πηγή Project-Syndicate

Αυτό ισοδυναμεί με μια νέα γερμανική πολιτική έναντι της Τουρκίας και επιπρόσθετα επιβεβαιώνει περαιτέρω το καθεστώς της Γερμανίας ως μια μεγάλη οικονομική δύναμη. Η ανακοίνωση του Γκάμπριελ προκάλεσε σοκ στη τουρκική κυβέρνηση, επειδή υπενθύμισε την απάντηση του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην κατάρριψη ενός ρωσικού Μχητικού αεροσκάφος από την Τουρκία το 2015. Οι κυρώσεις που επέβαλε η Ρωσία κοστίζουν στην οικονομία της Τουρκίας ήδη 15 δισ. δολάρια και ανάγκασαν τελικά τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να απολογηθεί.

Η επιθετική απάντηση του Πούτιν δεν αποτέλεσε έκπληξη. Αντιθέτως, η απόφαση της Γερμανίας να αντιδράσει με παρόμοιο τρόπο, σηματοδοτεί μια αλλαγή από το γενικά πιο συναινετικό διπλωματικό της στυλ.

Ο συνταξιούχος Γερμανός διπλωμάτης Βόλκερ Στάνζελ μου είπε ότι η τελευταία κίνηση του Γκάμπριελ είναι συμβατή με την προσωπικότητά του και την ικανότητα για πολιτικό υπολογισμό. Εν όψει των εθνικών εκλογών της Γερμανίας, τον Σεπτέμβριο, ο Γκάμπριελ γνωρίζει ότι το Σοσιαλδημοκρατικό του Κόμμα δεν έχει τίποτα να χάσει αντιστεκόμενο στον Ερντογάν, ο οποίος απομάκρυνε τους Γερμανούς με την αυταρχική του προσωπικότητα, τις ισλαμιστικές τάσεις και τις χλευαστικές αναφορές στο Ολοκαύτωμα.

Ο Στάνζελ επισημαίνει επίσης, ότι ο Γκάμπριελ, ο οποίος επηρεάζεται τόσο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης όσο και από άλλους διπλωμάτες, θέλει να δημιουργήσει ένα περισσότερο δημοφιλές διπλωματικό στυλ για τον 21ο αιώνα. Και επειδή η προηγούμενη κυβερνητική του θέση ήταν στο Υπουργείο Οικονομικών και Ενέργειας, ήταν φυσικό να χρησιμοποιήσει την οικονομική πίεση ως μέτρο πρώτης καταφυγής.

Ακόμα, η μεταβαλλόμενη παγκόσμια στάση της Γερμανίας προηγήθηκε του Γκάμπριελ, ο οποίος είναι σχετικά νεόφερτος στο υπουργείο Εξωτερικών. Κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ, η Γερμανία χρησιμοποίησε οικονομικά μέσα για την επίτευξη οικονομικών σκοπών εντός της Ευρώπης. Αλλά στην πολιτική της έναντι της Ρωσίας, της Τουρκίας, της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών, η Γερμανία χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο την οικονομική της ισχύ για να προωθήσει ευρύτερους στρατηγικούς στόχους.

Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τον Πούτιν τον Μάρτιο του 2014, η αντίδραση της Δύσης δεν καθοδηγήθηκε από τις ΗΠΑ, αλλά από τη Γερμανία, η οποία πρωτοστάτησε διπλωματικά με τη Ρωσία και την Ουκρανία για να αποκλιμακώσει τη σύγκρουση. Στη συνέχεια, η Γερμανία έπεισε την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση να συμφωνήσει με πρωτοφανείς αυστηρές κυρώσεις κατά της Ρωσίας για να αποτρέψει την περαιτέρω επιθετικότητα.

Η Γερμανία διατήρησε το ενωμένο ευρωπαϊκό μέτωπο για τρία χρόνια, αψηφώντας όλες τις προβλέψεις. Και τώρα που τα σκάνδαλα τα οποία σχετίζονται με τη Ρωσία είναι μεγάλα σε σχέση με την αμερικανική κυβέρνηση Τραμπ, οι Ευρωπαίοι προσβλέπουν όλο και περισσότερο τη Γερμανία για να συνεχίσει να ηγείται σε αυτό το θέμα.

Η Γερμανία διαπραγματεύθηκε επίσης μια συμφωνία με την Τουρκία για τη μείωση της ροής των προσφύγων της Μέσης Ανατολής στην Ευρώπη, αναδιαμορφώνοντας αποτελεσματικά τη σχέση ΕΕ-Τουρκίας. Αντί να συντηρήσει τη φαντασίωση ότι η Τουρκία εξακολουθεί να αποτελεί βιώσιμη υποψηφιότητα για ένταξη στην ΕΕ, η Γερμανία έχει σφυρηλατήσει μια πιο ρεαλιστική στρατηγική διμερή σχέση. Η Ευρώπη μπορεί ακόμα να συνεργαστεί με την Τουρκία για την προώθηση κοινών συμφερόντων, αλλά μπορεί επίσης να εγείρει ενστάσεις αναφορικά με τον αυξανόμενο αυταρχισμό του Ερντογάν.

Φυσικά, η διάθεση της Γερμανίδας καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ να αντιμετωπίσει τον Τραμπ μπορεί να είναι η αλλαγή εξωτερικής πολιτικής που εκπλήσσει περισσότερο από όλες. Λίγο μετά τη συνάντησή της με τον Τραμπ στη σύνοδο κορυφής των G7 στη Σικελία τον Μάιο, πραγματοποίησε μια ομιλία καλώντας την Ευρώπη να «πάρουμε τη μοίρα μας στα δικά μας χέρια». Και μόνο του αυτό, σηματοδοτεί απόκλιση από τη διπλωματία δεκαετιών.

Μέχρι στιγμής, η ρήξη στις σχέσεις Γερμανίας-ΗΠΑ ήταν ως επί το πλείστον ρητορική. Αλλά η Μέρκελ ενισχύει επίσης τη γεωπολιτική θέση της Γερμανίας διαφοροποιούμενη στις παγκόσμιες συνεργασίες της, ειδικά με την Κίνα. Σύμφωνα με τον Στάνζελ, ο οποίος προηγουμένως ήταν ο πρεσβευτής της Γερμανίας στο Πεκίνο, «η Μέρκελ δεν έχει ψευδαισθήσεις για την Κίνα, αλλά τη βλέπει ως εταίρο για το κλίμα, το εμπόριο και την πολιτική της τάξης (politics of order)».

Η νέα προσέγγιση της Γερμανίας στην πολιτική των μεγάλων δυνάμεων έχει εξελιχθεί σταδιακά και ως απάντηση σε φαινομενικά άσχετα γεγονότα. Αλλά ακόμη και αν η Γερμανία δεν ακολουθεί ένα γενικό σχέδιο (master plan), τα εγγενή της πλεονεκτήματα έχουν επιτρέψει την αξιοποίηση της οικονομικής της δύναμης, τη χρήση των θεσμών και των προϋπολογισμών της ΕΕ ως πολλαπλασιαστή ισχύος και την οικοδόμηση διεθνών συνασπισμών για την επιδίωξη στρατηγικών στόχων.

Επιπλέον, η υπό μεταβολή διπλωματία της Γερμανίας αποτελεί συνέχεια της διαδικασίας «εξομάλυνσης» που ξεκίνησε με τη γερμανική επανένωση το 1989, προκαλώντας μεγάλες εσωτερικές συζητήσεις σχετικά με τη χρήση στρατιωτικής ισχύος και τη σημασία των σχέσεων της Γερμανίας με τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις.

Όλα αυτά δείχνουν ότι η Γερμανία μπορεί τελικά να δραπετεύσει από δύο «συμπλέγματα» που επί μακρόν περιόριζαν τη στρατηγική της σκέψη.

Το πρώτο είναι το ψυχο-ιστορικό σύμπλεγμα, το οποίο αναγκάζει τους Γερμανούς ηγέτες να σκύψουν προς τα πίσω για να καθησυχάσουν τους ξένους για τις προθέσεις τους. Αυτό εξηγεί γιατί η Γερμανία επέμεινε από καιρό για να «συνεισφέρει, όχι να οδηγεί» ή «να οδηγεί από τη μέση», και τώρα αγκαλιάζει την ιδέα της «ηγεσίας υπηρετώντας» (servant leadership).

Το δεύτερο σύμπλεγμα αφορά τη στάση της χώρας στο στρατιωτικό επίπεδο. Η Γερμανία εξακολουθεί να δαπανά για την άμυνα μόλις το 1,2% του ΑΕΠ της και οι εσωτερικές συζητήσεις σχετικά με την ισχύ τείνουν να καθοδηγούνται από ανησυχίες σχετικά με στρατιωτικούς προϋπολογισμούς, την ανάπτυξη στρατευμάτων και τις ξένες παρεμβάσεις.

Ταυτόχρονα, η συναίνεση στη γερμανική κρατική δομή με αρμοδιότητα επί των θεμάτων ασφαλείας (security establishment) αναφορικά με τη χρήση βίας αλλάζει. Η Γερμανία οικοδομεί διμερείς στρατιωτικούς δεσμούς με χώρες από τη Νορβηγία και τις Κάτω Χώρες έως την Ιαπωνία. Έχει επίσης αρχίσει να διαδραματίζει πιο ενεργό ρόλο σε διάφορα θέατρα επιχειρήσεων, αναπτύσσοντας στρατεύματα στο Αφγανιστάν και το Μάλι και παρέχοντας υποστήριξη στους Κούρδους μαχητές στη Συρία και το Ιράκ. Και ηγείται προσπάθειας, μαζί με τη Γαλλία, για τη δημιουργία αμυντικού ταμείου της ΕΕ.

Αυτές είναι όλες σημαντικές εξελίξεις. Αλλά δεν είναι τόσο σημαντικές όσο η απόφαση της Γερμανίας να χρησιμοποιήσει την τεράστια οικονομική της δύναμη στην παγκόσμια σκηνή. Η πρόσφατη απάντηση του Γκάμπριελ στην Τουρκία είναι ένα βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Γιατί στέλνει στρατεύματα στο εξωτερικό όταν μπορεί να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο, κρατώντας τους τουρίστες και τις παγκόσμιας κλάσης εταιρείες σου στο σπίτι;

Πηγή Defence-Point



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση