Ερντογάν: Ένας σουλτάνος σε γυάλινο πύργο με ακραία ρητορική και επικίνδυνος όσο ποτέ…

Του Χρίστου Κ. Σενέκη

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στην Τουρκία θα μπορούσε να ήταν μια θετική εξέλιξη για την περιοχή σε δύο πολύ συγκεκριμένα σενάρια:

α) είτε αν επικρατούσε ένα ηχηρό ΟΧΙ, που θα ισοδυναμούσε με νίκη της δημοκρατίας απέναντι στον κλιμακούμενο αυταρχισμό του Ερντογάν,
β) είτε αν δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για μια σταθερή κυβέρνηση με ευρωπαϊκό προσανατολισμό.

Όσοι το προηγούμενο διάστημα έκλειναν πονηρά το μάτι στο ΝΑΙ, ευελπιστώντας προφανώς στο δεύτερο σενάριο, διαψεύστηκαν το βράδυ του δημοψηφίσματος, όταν ο Ερντογάν στις πρώτες δηλώσεις του έκανε ξεκάθαρο ότι δεν ενδιαφέρεται πλέον για ένταξη στην ΕΕ.

Προς αυτή την κατεύθυνση δείχνει και η πρόθεσή του να καταργήσει το καθ’ ύλην αρμόδιο υπουργείο για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, αλλά και η επαναφορά του ζητήματος για τη θανατική ποινή, γνωρίζοντας βέβαια ότι κάτι τέτοιο θα είναι η σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι της ανοχής των θεσμών της ΕΕ, αφού η θανατική ποινή δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει ανεκτή από τον σύγχρονο ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν είναι ούτε βολικό, ούτε εύκολα διαχειρίσιμο από τον ίδιο τον Ερντογάν. Εξάλλου, είχε θέσει τον πήχη πολύ ψηλότερα, πέραν του 60%, κοντά δηλαδή στο ποσοστό που συναθροίζουν τα κόμματα ΑΚΡ και MHP.

Παρά τις αντίξοες συνθήκες υπό τις οποίες εργάστηκαν οι υποστηρικτές του ΟΧΙ και την εκτεταμένη καλπονοθεία που καταγγέλλεται από αντιπολίτευση και διεθνείς παρατηρητές, το ΟΧΙ απέκτησε μια δυναμική που εύκολα μπορεί να γίνει πλειοψηφική, αν δεν γίνει λελογισμένη διαχείριση από τον Ερντογάν.

Όμως, ο Ερντογάν έχει δείξει στο παρελθόν ότι σε τέτοιες οριακές καταστάσεις έχει εξαιρετικά αρνητικές αντιδράσεις και ωθείται σε πιο αυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης και σε πιο ακραία και επιθετική ρητορική στα εθνικά θέματα.

Το νέο σύνταγμα δίνει στον πρόεδρο απεριόριστες εξουσίες. Οι υπουργοί και οι αντιπρόεδροι θα διορίζονται από αυτόν και θα λογοδοτούν μόνο σ’ αυτόν και όχι (και) στην εθνοσυνέλευση. Θα έχει δικαίωμα να διαλύει την εθνοσυνέλευση και συνεπώς θα μπορεί να εκβιάζει τα μέλη της και, επιπροσθέτως, υπάρχει ένα «παράθυρο ευκαιρίας» κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του Ερντογάν, αν διαλύσει την εθνοσυνέλευση στη δεύτερη θητεία του, τότε θα μπορεί ο ίδιος να διεκδικήσει για τρίτη συνεχή φορά το αξίωμα του προέδρου.

Αυτή η εξατομικευμένη συνταγματική πρόνοια δίνει τη δυνατότητα στον Ερντογάν να κυβερνά μέχρι το μακρινό 2029 και αν δεν υπολογισθεί η τρέχουσα θητεία, μέχρι το 2034. Θα μπορεί να εκδίδει προεδρικά διατάγματα χωρίς νομοθετική εξουσιοδότηση, για κάθε θέμα που «σχετίζεται» με την άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας. Τέλος, ανατίθεται σ’ αυτόν η διοίκηση των ενόπλων δυνάμεων.

Σε ένα τέτοιο συνταγματικό πλαίσιο, που θα παρέχει στον Ερντογάν απεριόριστες δυνατότητες καταστολής της άλλης άποψης, δύσκολα μπορεί να πιστέψει κανείς ότι θα μπορέσει να αυτοελεγχθεί και να αυτοπεριοριστεί.

Η ερντογανική Τουρκία έχει προ πολλού εκτροχιαστεί από τις ράγιες που οδηγούν σε πλήρη ένταξη στην ΕΕ. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος έβαλε απλώς την ταφόπλακα, παρόλο που οι επίσημες ανακοινώσεις της διακοπής του «αρραβώνα», πιθανότατα, θα γίνουν αν και εφόσον θεσμοθετηθεί η θανατική ποινή.

Το τίμημα αυτής της πορείας θα το πληρώσει, πρωτίστως, ο τουρκικός λαός, ο οποίος ξεκίνησε ήδη να βιώνει τις πρώτες οικονομικές επιπτώσεις της αυταρχικής διολίσθησης της χώρας του. Είναι όμως και ο μόνος που μπορεί να ανατρέψει αυτή την πορεία.

Μέχρι τότε ο Ερντογάν θα συνεχίσει να είναι απρόβλεπτος, απολύτως αναξιόπιστος και εξαιρετικά επικίνδυνος. Όσοι πλέον θεωρούν ότι μπορούν να τον εμπιστευτούν και να συνδέσουν το μέλλον τους (πολιτικό, ενεργειακό και άλλο) μαζί του, κινούνται στη σφαίρα, όχι των ψευδαισθήσεων, αλλά των παραισθήσεων.

* Ο Χρίστος Κ. Σενέκης είναι διεθνολόγος, μέλος της ομάδας Κυπριακού του ΔΗΚΟΠηγή "Απόψεις"

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση