Διεύρυνση και ευρώ κατέστρεψαν την Ευρώπη

Tου Wolfgang Münchau
Financial Times

Σχεδόν δεν υπήρξε χρονιά που η ΕΕ να μην ήταν στα πρόθυρα μιας κρίσης: τράπεζες, κρατικό χρέος, η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και τώρα οι πρόσφυγες. Μπορείς πάντα να κατηγορήσεις επιμέρους πολιτικούς και να μοιράσεις ευθύνες. Είναι όμως εξαιρετικά αβάσιμο μια σειρά αποτυχιών της ΕΕ να εξηγείται πάντα ως προϊόν ατυχήματος και μοχθηρίας.

Επικεντρώνομαι σε δύο καταστροφικά λάθη που έγιναν τη δεκαετία του 1990 και στις αρχές του νέου αιώνα. Το πρώτο ήταν η εισαγωγή του ευρώ. Το δεύτερο, η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε 28 κράτη-μέλη από 15 πριν από δύο δεκαετίες. Μπορεί να συμφωνήσει κανείς με μία από τις δύο θέσεις ή με καμία εξ αυτών. Λίγοι όμως θα συμφωνήσουν και με τις δύο.

Ημουν μεταξύ αυτών που στήριξαν τη νομισματική ένωση όταν υιοθετήθηκε. Οι υποστηρικτές του ευρώ εκείνη την εποχή ήρθαν από δύο διαφορετικά γκρουπ, που είδαν μια «συμφωνία με τον διάβολο» (Faustian Pact).

Τα μέλη του πρώτου γκρουπ πίστευαν ότι το ευρώ, όπως κατασκευάστηκε, θα αποτύχει και ήλπιζαν ότι κάπως θα διορθωθεί. Οι άλλοι σκέφτηκαν ότι το σύστημα θα παραμείνει άκαμπτο και θα «λύγιζε» τις οικονομίες των μελών σε μια νέα μορφή. Αυτό το τελευταίο γκρουπ ήξερε ότι για να αντέξουν την ακαμψία ενός σταθερού συστήματος συναλλαγμάτων που δεν μοιάζει σε τίποτα με τον χρυσό κανόνα, οι χώρες θα πρέπει να προσαρμοστούν σε οικονομικά σοκ με αλλαγές στους μισθούς και στις τιμές, μια πορεία που πίστευαν ότι τα κράτη-μέλη θα αναγκάζονταν να ακολουθήσουν.

Η παραδοχή ότι το ευρώ ήταν λάθος δεν θα πρέπει να συγχέεται με την επιθυμία να το διαλύσουμε. Αυτό θα ήταν ακόμα πιο καταστροφικό. Είναι απλά μια παραδοχή ότι είμαστε παγιδευμένοι σε μια δυσλειτουργική νομισματική ένωση.

Αλλά πώς συνδέεται η διεύρυνση με αυτά; Αυτό δεν είναι επιχείρημα που συνδέεται με κάποιο συγκεκριμένο κράτος-μέλος με του οποίου τις πράξεις τυγχάνει να διαφωνείς. Ούτε είναι επιχείρημα κατά της αρχής της διεύρυνσης, που είναι δομική για την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Η διαφωνία μου είναι με την ταχύτητα της ένταξης και τα κριτήρια που τα επίδοξα μέλη πρέπει να εκπληρώσουν. Όπως οι χώρες έχουν μια μέγιστη ικανότητα απορρόφησης προσφύγων, η ΕΕ έχει μια μάξιμουμ ικανότητα αποδοχής νέων μελών. Δεν έχω ιδέα ποια είναι αυτά τα μεγέθη σε κάθε δεδομένη περίοδο, αλλά σίγουρα δεν είναι 13 μέλη σε μία μόλις δεκαετία.

Η διεύρυνση επηρέασε τη μετέπειτα ικανότητα της Ευρώπης να απαντά σε σοκ με δύο τρόπους. Πρώτον, ανάγκασε την ΕΕ να αφήσει από τα μάτια της την μπάλα σε μια κρίσιμη στιγμή που έπρεπε να εστιάσει στο να δημιουργήσει τους θεσμούς που χρειάζονταν για να δουλέψει το ευρώ. Δεύτερον, η διεύρυνση σήμαινε ότι οι χώρες της ΕΕ που δεν βρίσκονταν στην ευρωζώνη, έγιναν ξαφνικά η πλειοψηφία. Αυτή η στροφή φυσιολογικά διαμόρφωσε την ατζέντα της ΕΕ. Θυμάμαι την εμμονή εκείνα τα χρόνια για την ανταγωνιστικότητα, ένα τυπικό οικονομικό θέμα μιας μικρής χώρας.

Οι συζητήσεις για την αλλαγή των Συνθηκών της ΕΕ εκείνα τα χρόνια εστίασε στα δικαιώματα ψήφου και στην προστασία των μειονοτήτων. Ηταν η άποψη της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ευρωπαίων αξιωματούχων και των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ότι η ευρωζώνη δεν χρειαζόταν «επισκευή».

Εκείνη την περίοδο όμως θα ήταν σχετικά εύκολο να στηθεί μια τραπεζική ένωση. Όταν όμως εμφανίστηκε η κρίση και οι τράπεζες υπέφεραν από τεράστιες ζημίες, οι χώρες δεν μπορούσαν πλέον να μοιραστούν τα συστήματα εγγύησης καταθέσεων, πόσο μάλλον να δημιουργήσουν ένα ενιαίο για όλους. Όταν ξεκίνησε η κρίση, η συζήτηση για κοινούς μηχανισμούς ασφάλισης ήταν συνυφασμένες με αυτές για τις μεταβιβάσεις. Η κρίση έτσι διέκοψε απότομα τη βήμα-βήμα προσέγγιση για την ολοκλήρωση.

Μια αισιοδοξία μπορεί να παρεμβληθεί εδώ, ότι αξίζει να κρατηθούμε. Οι κρίσεις έρχονται και φεύγουν. Η ΕΕ θα είναι ακόμα εδώ. Ισως, αλλά αναρωτηθείτε: γιατί η περίοδος από το 1950 έως τα τέλη της δεκαετίας του 1990 ήταν πιο σταθερή συγκρινόμενη με τη μετέπειτα;

Τα πρώτα χρόνια της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ), τα εξωτερικά ρίσκα ασφάλειας ήταν στη διαχείριση του NATO. Δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου κίνδυνοι για την οικονομική σταθερότητα, γιατί οι κανονισμοί ήταν εξαιρετικά αυστηροί σε σχέση με τα σημερινά στάνταρντ. Παρότι τα οικονομικά σοκ, όπως η πετρελαϊκή κρίση και η κρίση πληθωρισμού της δεκαετίας του 1970, δεν ήταν λιγότερο σοβαρά απ' τα σημερινά, τα μέλη της ΕΕ είχαν την ικανότητα να τα απορροφήσουν μέσω των ευέλικτων συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Ξαφνικά οι Βρυξέλλες σήμερα πρέπει να φροντίσουν τα συμφέροντά τους στην εξωτερική πολιτική και να διαχειριστούν τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Η ΕΕ δεν ήταν θεσμικά έτοιμη για καμία από τις δύο δουλειές. Και οι ηγέτες της επίσης δεν είναι πνευματικά έτοιμοι.

Πρέπει να περιμένουμε περισσότερες κρίσεις, περισσότερες μονομερείς δράσεις από τα κράτη-μέλη και μεγαλύτερη προθυμία να διερευνηθούν opt-outs, επίκληση ειδικών συνθηκών για να ανασταλεί η δράση σε επίπεδο ΕΕ, περισσότερες παραβάσεις κανόνων και τα συναφή.

Ο πραγματικός κίνδυνος δεν είναι ένα επίσημο διαζύγιο. Αυτό θα είναι τεχνικά δύσκολο να γίνει. Αλλά αυτό δεν είναι παρηγοριά. Ο πραγματικός κίνδυνος για την Ευρώπη είναι απλά να μαραθεί και να μετατραπεί σε φάντασμα...

Πηγή Euro2day


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση