Τρίδυμη... κρίση - πρόκληση για την Ε.Ε.: Ή αλλάζει ή διαλύεται!

Προσφυγικό, Οικονομία και Γεωπολιτική

Του Γιώργου Παυλόπουλου

Η προσφυγική κρίση -η χειρότερη που έχει αντιμετωπίσει η Ευρώπη μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου- βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και εκθέτει ανεπανόρθωτα τους «28», τις μεγάλες αντιθέσεις και τις αδυναμίες της Ενωσής τους. Η οικονομική κρίση δεν έχει επ' ουδενί ξεπεραστεί, παρά τους βελτιωμένους δείκτες, όπως παραδέχονται σχεδόν οι πάντες -ενώ ο απόηχος από τα... βασανιστήρια που υπέστη η Ελλάδα προκειμένου να φτάσει στην αποδοχή και την υπογραφή του τρίτου (και αριστερού) μνημονίου ακούγεται ακόμη πεντακάθαρα. Η πολιτική κρίση εξακολουθεί να μαστίζει αρκετές από τις χώρες-μέλη της Ε.Ε., οι οποίες διαθέτουν σήμερα κυβερνήσεις ανίσχυρες και ηγέτες αδύναμους, υπό διαρκή ομηρεία και με ανεπαρκή (τουλάχιστον) κοινωνική νομιμοποίηση. Οσο για την κοινή εξωτερική πολιτική, παραμένει μια τεράστια «γκρίζα ζώνη», όπως περίτρανα απέδειξε η κρίση στην Ουκρανία και οι συνακόλουθες κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας, με τις οποίες πολλοί δυσφόρησαν και ορισμένοι διαφώνησαν ανοιχτά. Αν κρίνουμε από τον αθλητισμό, λένε ότι οι βαριές ήττες είναι αυτές που μπορούν να φτιάξουν τις μεγάλες ομάδες -ή, αντιθέτως, να τις διαλύσουν. Ισχύει, άραγε, κάτι ανάλογο στην πολιτική; Και αν ναι, σε ποια από τις δύο κατηγορίες θα κατατάξουμε την «Ενωμένη Ευρώπη»;

«Στις Βρυξέλλες, υπάρχει ένα βολικό κλισέ, βάσει του οποίου η Ε.Ε. έχει ανάγκη από κρίσεις προκειμένου να προχωρήσει μπροστά. Όμως, το κοκτέιλ των προβλημάτων που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη -το μεταναστευτικό, το ευρώ και το ενδεχόμενο εξόδου της Βρετανίας- είναι πολύ πιθανότερο να ξεπερνά τις δυνατότητες της Ε.Ε. παρά να την ισχυροποιεί». Αυτά έγραφε προχθές, Τετάρτη 16 Σεπτεμβρίου, στους Financial Times ο Γκιντεόν Ραχμάν, σημειώνοντας παράλληλα ότι «για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, ορισμένα από τα βασικά επιτεύγματα και αρχές της Ε.Ε. βρίσκονται υπό απειλή: το ενιαίο νόμισμα, τα ανοιχτά σύνορα, η ελεύθερη μετακίνηση εργατικού δυναμικού, όπως και το αξίωμα ότι η ένταξη στην Ε.Ε. είναι μη αναστρέψιμη».

Δεν είναι, όμως, ο μοναδικός αρθρογράφος που διαπιστώνει ότι, στη σημερινή εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία, αυτό που τίθεται υπό αμφισβήτηση είναι η ίδια η Ε.Ε., τουλάχιστον όπως τη γνωρίσαμε μέχρι σήμερα. Για του λόγου το αληθές, ο γνωστός Βόλφγκανγκ Μίνχαου, σε ανάλυσή του η οποία δημοσιεύτηκε την ίδια ημέρα στην ηλεκτρονική σελίδα του περιοδικού Der Spiegel, ισχυρίζεται πως «είναι απολύτως προφανές ότι, στις παρούσες συνθήκες, κερδισμένη είναι η εθνικιστική και εθνοκεντρική τάση», με αποτέλεσμα να αμφισβητείται επί της ουσίας ο χαρακτήρας της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης. «Στον τραπεζικό κλάδο, λόγω της κρίσης, η επανεθνικοποίηση έλαβε ήδη χώρα. Για τα αγαθά, βεβαίως, η εσωτερική αγορά δεν έχει θιγεί. Όμως, οι φυγόκεντρες δυνάμεις που προκαλεί η κρίση έχουν αγγίξει ήδη την ελεύθερη μετακίνηση φυσικών προσώπων. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, οφείλουμε να αναρωτηθούμε: Εάν όντως επιθυμούμε να επιστρέψουμε στην εθνικοποίηση, τι το χρειαζόμαστε το κοινό νόμισμα;».

Ευρωπαϊκό πρόβλημα

Αλλά και η ισπανική εφημερίδα el Pais, με αφορμή την προσφυγική κρίση, έγραφε στο κεντρικό της άρθρο, την περασμένη Τρίτη: «Αναμφίβολα, αυτή η κρίση είναι περίπλοκη και έχει πολλά διαφορετικά αίτια. Παρ' όλα αυτά, η Ευρώπη βρέθηκε να παίζει έναν αποφασιστικό ρόλο, γνωρίζοντας ταυτόχρονα ότι διακυβεύεται το παρόν και το μέλλον της. Γι' αυτό, η κρίση -στην πολιτική, οικονομική και ανθρωπιστική της διάσταση- δεν είναι ένα γερμανικό πρόβλημα, αλλά ένα μεγάλο ευρωπαϊκό πρόβλημα, το μεγαλύτερο από όσα αντιμετωπίζει η Ευρώπη σήμερα».

Υπό αυτό το πρίσμα, ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας των Γερμανών Σοσιαλδημοκρατών, Τόμας Όπερμαν, είχε απόλυτο δίκιο όταν έλεγε πως στην περίπτωση που δεν επιτευχθεί συμβιβασμός και δεν ληφθούν αποφάσεις όσον αφορά το πρόβλημα με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, η Ε.Ε. οφείλει να επιστρέψει το Νόμπελ Ειρήνης που της είχε απονεμηθεί το 2012, για την ιστορική της συνεισφορά στην ειρήνη, τη συμφιλίωση των λαών και κρατών, την εμπέδωση της δημοκρατίας και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε κάθε περίπτωση δε, μάλλον σαν φάρσα ηχούν οι φήμες που θέλουν την Αγκελα Μέρκελ να προτείνεται ως υποψήφια για το επόμενο Νόμπελ Ειρήνης, εξαιτίας της στάσης της στο προσφυγικό...

Βεβαίως, είναι γεγονός ότι το Βερολίνο και προσωπικά η καγκελάριος έχουν, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, εκμεταλλευτεί αριστοτεχνικά την παρούσα κρίση -σε αντίθεση με την υπόθεση της Ελλάδας ή με τον εμφύλιο στην Ουκρανία. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι η Μέρκελ πέτυχε κάτι εξαιρετικά σπάνιο στην ευρωπαϊκή ιστορία: να χαρακτηριστεί από τη ναυαρχίδα του γαλλικού Τύπου, τη «le Monde», ως το «καμάρι της Ευρώπης». Ακόμη δε και όταν ανακοίνωσε ότι αναστέλλει τη Συνθήκη του Σένγκεν και διακόπτει την ελεύθερη είσοδο προσφύγων στη χώρα, οι περισσότεροι έσπευσαν να χρεώσουν την ευθύνη στους «άλλους» -δηλαδή, στους εταίρους της Γερμανίας στην Ε.Ε. οι οποίοι δεν δέχονται να αναλάβουν τις ευθύνες που τους αναλογούν.

Κερδισμένοι οι Γερμανοί

Ετσι, οι Γερμανοί αναδεικνύονται πολλαπλώς κερδισμένοι και σε αυτή την κρίση. Όπως ευθέως παραδέχθηκε ο πρόεδρος της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας (Bundesbank), Γενς Βάιντμαν, η παρουσία στη χώρα τόσων χιλιάδων αλλοδαπών, πολλοί από τους οποίους διαθέτουν αξιόλογη εκπαίδευση και δεξιότητες, μπορεί να λύσει για πολλές δεκαετίες το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού της και της έλλειψης εργατικών χεριών -ειδικά φτηνών.

Ωστόσο, όλα αυτά έχουν κοντά ποδάρια. Διότι η ουσία είναι ότι αυτήν την περίοδο αναδεικνύεται με τον πιο αδιαμφισβήτητο τρόπο ότι δεν υπάρχει μία, αλλά πολλές Ευρώπες, καθώς η κάθε κυβέρνηση -της γερμανικής συμπεριλαμβανομένης- υπερασπίζεται πρωτίστως τα εθνικά της συμφέροντα και όχι το (όποιο) «ευρωπαϊκό ιδεώδες». Στη διαχείριση των προσφύγων αυτό είναι προφανές -ταυτόχρονα, όμως, ακόμη και οι Γάλλοι και Γερμανοί που δημοσίως συμφωνούν σε αυτό, ακολουθούν άλλη πολιτική απέναντι στη Συρία, από όπου και προέρχεται η πλειονότητα των προσφύγων: οι μεν ετοιμάζονται να βομβαρδίσουν, ενώ οι δε παρακολουθούν τις εξελίξεις εκ του μακρόθεν.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην περίπτωση της Ουκρανίας. Οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί συναντούν την αντίδραση πολλών εταίρων, που δεν έχουν καμία διάθεση να τα σπάσουν με τη Ρωσία και να υποστούν τα δικά της αντίμετρα. Πολύ περισσότερο μετά την πρόσφατη συμφωνία για την κατασκευή και ενός δεύτερου αγωγού στο δίκτυο Nord Stream, από την οποία ωφελούνται οι Γερμανοί, τη στιγμή που έχουν «παγώσει» εκβιαστικά τη συμφωνία για την κατασκευή του South Stream...

Οσο για την οικονομία και το ευρώ, πλανάται πλάνην οικτράν όποιος νομίζει πως η κρίση τελείωσε με την «ταπείνωση» της Αθήνας και τους δείκτες που κινούνται θετικά εξαιτίας της εκτύπωσης χρήματος από την ΕΚΤ. «Η κρίση στην Ευρωζώνη σε καμία περίπτωση δεν είναι πίσω μας. Η κατάσταση της Ελλάδας θα επιδεινωθεί περαιτέρω, ενώ στις άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομική κρίση τα πράγματα θα πάνε πολύ λίγο καλύτερα», τόνισε αυτή την εβδομάδα σε συνέντευξή του στη γερμανική οικονομική εφημερίδα Handelsblatt, ο Νομπελίστας Γιόζεφ Στίγκλιτς.

Το -σε μεγάλο βαθμό γερμανικό- μοντέλο που ακολουθείται είναι μη βιώσιμο, εντείνει τις φυγόκεντρες δυνάμεις και θα δοκιμαστεί σκληρά στο άμεσο μέλλον. Όσο για τις προτάσεις περί οικονομικής διακυβέρνησης που έχουν κατατεθεί (με πιο πρόσφατο το non paper του Σόιμπλε, το περασμένο Σάββατο), κάθε άλλο παρά λύσεις θα δώσουν στο πρόβλημα. Το συμπέρασμα είναι σχετικά απλό. Οι πολλαπλές και ταυτόχρονες κρίσεις κλυδωνίζουν την Ε.Ε. και φέρνουν τις πολιτικές ηγεσίες μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα: Ριζική αλλαγή ή αποσύνθεση και, τελικά, θάνατος!

Άγκελα Μέρκελ: Η καγκελάριος έχει τον πρώτο λόγο

Κρατώντας αδιαλείπτως το τιμόνι της Γερμανίας τα τελευταία δέκα χρόνια (από το 2005, όταν διαδέχθηκε τον Γκέρχαρντ Σρέντερ), σε μια περίοδο δηλαδή που στην Ευρώπη έχουν κυριολεκτικά έρθει «τα πάνω κάτω», η «σιδηρά καγκελάριος» έχει αποφασιστικό λόγο και ρόλο στις μελλοντικές εξελίξεις. Είναι γεγονός, βεβαίως, ότι η ίδια προσπαθεί να εμφανίζεται συναινετική και διαλλακτική σε όλες τις περιπτώσεις και να κρατά αποστάσεις από τις «παγίδες», αφήνοντας τη... βρόμικη δουλειά στους συνεργάτες της -όπως ο Σόιμπλε στην περίπτωση της Ελλάδας και ο υπουργός Εσωτερικών ντε Μεζιέρ στο προσφυγικό. Ωστόσο, δεν χωρά αμφιβολία ότι οι οριστικές και κρίσιμες αποφάσεις δεν μπορούν να αναβάλλονται ες αεί, ενώ θα έχουν και ονοματεπώνυμο, χαραγμένο ανεξίτηλα: Αγκελα Μέρκελ.

Ντέιβιντ Κάμερον: Πολύ Βρετανός και... ολίγον Ευρωπαίος

Το δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι της Βρετανίας στην Ε.Ε., που θα διεξαχθεί πιθανότατα εντός του 2016, θα αποτελέσει σημείο καμπής στην ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Κι αυτό, ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Διότι εάν οι Βρετανοί επιλέξουν να αποχωρήσουν, θα είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο από την ιδρυτική Συνθήκη της ΕΟΚ, το 1957 στη Ρώμη, καθώς μέχρι σήμερα η μοναδική διαδικασία που εξελισσόταν ήταν η διεύρυνση. Εάν μείνουν, αυτό θα συμβεί μόνο επειδή θα έχουν διασφαλίσει μια ειδική και προνομιακή σχέση με τις υπόλοιπες χώρες-μέλη, διατηρώντας την ελευθερία να εφαρμόζουν τη δική τους εθνική πολιτική στην οικονομία, τη διπλωματία και άλλα πεδία. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, το μοντέλο αυτό να επιχειρήσουν να ακολουθήσουν και άλλες χώρες, καθιστώντας έτσι την Ένωση μια «σφραγίδα» άνευ ουσιαστικού περιεχομένου.

Μαρίν Λεπέν: «Εθνική» συμμαχία, με ακροδεξιό πρόσημο

Αν οι Βρετανοί και ο Κάμερον μπορούν να ισχυριστούν ότι δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να υπερασπίζονται την ιδιαιτερότητα της πρώην αποικιοκρατικής υπερδύναμης, για τους Γάλλους δεν ισχύει το ίδιο. Η άνοδος του Εθνικού Μετώπου και η προσπάθεια της Μαρίν Λεπέν να αποτινάξει τη «ρετσινιά» της Ακροδεξιάς, αποκτώντας πρόσβαση σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, αποτυπώνει μια σοβαρότατη διαδικασία που εξελίσσεται σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Η βαθιά και δομική οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 επιβάλλει την επιστροφή και την οχύρωση στην «εθνική βάση» -τόσο για τους μικρομεσαίους όσο και μεγάλο τμήμα των ελίτ- και η Λεπέν επιχειρεί να εκφράσει πολιτικά αυτήν ακριβώς την τάση: αυτονομία από Βρυξέλλες και Βερολίνο, έλεγχοι στα σύνορα, υπεράσπιση των στρατηγικών κλάδων της οικονομίας, οικοδόμηση ανεξάρτητων διεθνών σχέσεων.

Μάριο Ντράγκι: Εχει στα χέρια του τα «κλειδιά» του ευρώ

Αμφιλεγόμενος μπορεί να χαρακτηριστεί ο ρόλος του Μάριο Ντράγκι στη σημερινή Ευρώπη. Κι αυτό διότι, αφενός, ως διοικητής της κεντρικής τράπεζας υποχρεούνται να τηρεί σκληρή γραμμή απέναντι στις δημοσιονομικές «παρεκκλίσεις» των χωρών-μελών της Ευρωζώνης, τις οποίες έχει και τη δυνατότητα να «στραγγαλίζει» χορηγώντας τους ρευστότητα με το σταγονόμετρο -όπως απέδειξε και στην περίπτωση της Ελλάδας. Από την άλλη, είναι αυτός που άσκησε έντονες πιέσεις, ειδικά προς τους Γερμανούς, και πέτυχε την εκτύπωση χρήματος από την ΕΚΤ, η οποία θα φτάσει τουλάχιστον το ένα τρισ. ευρώ μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 και αποτελεί την κινητήριο δύναμη ακόμη και γι' αυτή την αναιμική οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο Ντράγκι κρατά στα χέρια του τα «κλειδιά» του ευρώ, ενός νομίσματος το οποίο, μετά την πρόσφατη κρίση, δεν θεωρείται πλέον «αθάνατο» ούτε ικανό να αμφισβητήσει την παντοδυναμία του δολαρίου.

• Στο προσφυγικό, το σχέδιο για υποχρεωτικές «ποσοστώσεις» αποτελεί ήδη παρελθόν. Η απόφαση για Εκτακτη Σύνοδο Κορυφής στις 23 Σεπτεμβρίου ίσως φέρει μια συμφωνία.
• Στην οικονομία,οι ειδικοί προειδοποιούν ότι οι δείκτες είναι πλασματικοί και η νέα κρίση βρίσκεται προ των πυλών, καθώς πολλές χώρες είναι εξουθενωμένες.
• Στην (γεω)πολιτική, η Ευρώπη αδυνατεί να βρει ενιαία φωνή στα μεγάλα διεθνή προβλήματα, ενώ το πολιτικό σκηνικό στις περισσότερες χώρες είναι κυριολεκτικά εύθραυστο.

Πηγή Ημερησία


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση