Μεγάλες δυνάμεις στα Βαλκάνια, ισορροπίες και προβλήματα

Ρωσία, Δύση και Τουρκία έχουν στα Βαλκάνια έναν κοινό αντίπαλο, την πολιτική αστάθεια. Τελευταία τα Βαλκάνια συγκεντρώνουν και πάλι το ενδιαφέρον. Υπήρξαν επαφές Σερβίας – Ρωσίας σε ανώτερο επίπεδο και επαφές Τουρκίας – Βοσνίας. Αμερικανοί αξιωματούχοι, από την πλευρά τους, είχαν επαφές σε Βουλγαρία και Ρουμανία.

Πηγή Stratfor
Μετάφραση - Απόδοση Παντελής Καρύκας

Η Δύση έχει δύο βασικούς στόχους στα Βαλκάνια, να διατηρήσει την σταθερότητα και να περιορίσει τη ρωσική επιρροή. Η Δύση έχει το πλεονέκτημα ότι μπορεί να διαθέσει κεφάλαια σε χώρες που διψούν για επενδύσεις, όπως η Σερβία ή η ΠΓΔΜ. Αμφότερες πάντως οι χώρες αυτές δεν είναι πιθανό να ενταχθούν στην ΕΕ την επόμενη δεκαετία, λόγω εσωτερικών αντιδράσεων, αλλά των αντιδράσεων συγκεκριμένων χωρών - μελών.

Παρόλα αυτά κερδίζουν ήδη από την επαφή τους με τη Δύση. Μεταξύ 2014-20 η ΕΕ διέθεσε και θα διαθέσει στην Σερβία 1,5 δισ. ευρώ. Η ήδη μέλος της ΕΕ Βουλγαρία θα πάρει 11,4 δισ. ευρώ, η οποία ενισχύεται και στρατιωτικά από το ΝΑΤΟ. Η ουκρανική κρίση οδήγησε τις ΗΠΑ στην απόφαση να ενισχύσουν την ανατολική πτέρυγα της συμμαχίας και να δημιουργήσουν μια συμμαχική δύναμη ταχείας αντίδρασης.

Η ουκρανική κρίση έχει επίσης υποχρεώσει την ΕΕ να επικεντρωθεί στο σχέδιο του Νότιου Διαδρόμου, όσον αφορά το φυσικό αέριο, παρακάμπτοντας τη Ρωσία και σταματώντας την ευρωπαϊκή ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία. Η Δύση απέτρεψε τη Βουλγαρία από την συμμετοχή στον αγωγό South Stream, με αποτέλεσμα η Ρωσία να υποχρεωθεί να ακυρώσει το πρόγραμμα, τον περασμένο Δεκέμβριο.

Η Ρωσία από την πλευρά της αξιοποιεί την επιρροή της στα Βαλκάνια, όπου έχει ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με χώρες όπως η Σερβία ή η Ελλάδα, για να απειλήσει τα δυτικά συμφέροντα. Ωστόσο, τα συμφέροντα του Κρεμλίνου στην περιοχή προσκρούουν, σε μεγάλο βαθμό, στην επιδείνωση των σχέσεών του με τη Δύση, λόγω Ουκρανίας. Στόχος της Ρωσίας είναι να αποτραπεί η εξάπλωση δυτικών στρατιωτικών υποδομών και η ανάπτυξη στρατευμάτων στην περιοχή και παράλληλα να διατηρήσει επαρκή ισχύ ώστε να προωθήσει τα ενεργειακά του σχέδια.

Αν και η Δύση έχει μεγαλύτερες δυνατότητες επενδύσεων στα Βαλκάνια, η Ρωσία ελέγχει την ενέργεια στην περιοχή. Το 2008 η Gazprom αγόρασε το πλειοψηφικό πακέτο της σερβικής εταιρείας πετρελαίων NIS. Επίσης χρηματοδότησε την Σερβία με 1,5 δισ. δολάρια. Το αυτό έπραξε και με την Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας. Αν και η δυτικές πιέσεις οδήγησαν στον τερματισμό του σχεδίου του South Stream, ο αγωγός που η Ρωσία σχεδιάζει να κατασκευάσει, αντ’ αυτού, ο Turkish Stream, θα βοηθήσει τη Ρωσία να αντιμετωπίσει την ευρωπαϊκή προσπάθεια απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Ο αγωγός αυτός θα μεταφέρει φυσικό αέριο από τη Μαύρη θάλασσα στην Τουρκία, μέχρι τα σύνορα με την Ελλάδα. Για να μπορέσει να μεταφερθεί το φυσικό αέριο μέχρι τις ευρωπαϊκές αγορές η Ρωσία πρότεινε την κατασκευή αγωγού που θα διέσχιζε την Ελλάδα, την ΠΓΔΜ, την Σερβία και την Ουγγαρία. Παράλληλα με την Τουρκία, οι τέσσερις αυτές χώρες, αποτελούν το επίκεντρο της ρωσικής διπλωματικής επίθεσης. Ωστόσο, λόγω των οικονομικών της προβλημάτων η ρωσική επιρροή στα Βαλκάνια είναι σχετικά περιορισμένη.

Η Τουρκία έχει τα δικά της πολιτιστικά και οικονομικά συμφέροντα στα Βαλκάνια, αλλά δεν έχει τους πόρους και την στρατιωτική ισχύ για να αντιταχθεί στη Ρωσία ή τη Δύση. Ένας από τους βασικούς στόχους της Τουρκίας είναι να διατηρήσει την επιρροή της στη Μαύρη θάλασσα. Επίσης, η Τουρκία εξαπλώνει την επιρροή της στη Βοσνία, με την οποία έχει ιστορικούς δεσμούς.

Η Τουρκία δεν μπορεί να επενδύσει στα Βαλκάνια όπως η Ρωσία ή η Δύση. Όμως, ως κλειδοκράτορας της Μαύρης θάλασσας και μέλος του ΝΑΤΟ, η Τουρκία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις προσπάθειες Βουλγαρίας και Ρουμανίας να ενισχυθούν, στρατιωτικά, ως απότοκο της ουκρανικής κρίσης. Στη Βοσνία η Τουρκία, όμως, επενδύει. Ο αγωγός Turkish Stream, αν κατασκευαστεί, προφανώς ισχυροποιεί την Τουρκία, η οποία θα παίξει κεντρικό ρόλο στην κατασκευή του και θα χρησιμοποιήσει τον αγωγό για να αυξήσει την επιρροή της στις χώρες που θα πάρουν φυσικό αέριο από αυτήν.

Την ίδια ώρα η ΠΓΔΜ τείνει προς την αστάθεια. Η αιματοχυσία στο Κουμάνοβο και οι αποκαλύψεις για τα σκάνδαλα της κυβέρνησης υπονομεύουν τη θέση της. Χιλιάδες διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στα Σκόπια. Η Δύση επιχείρησε έναν συμβιβασμό, χωρίς επιτυχία. Η Ρωσία υπολογίζει στην προέκταση του Turkish Stream μέσω της ΠΓΔΜ προς την κεντρική Ευρώπη. Η αστάθεια όμως στη χώρα αυτή απειλεί τα σχέδιά της, την ώρα μάλιστα που οι άλλες χώρες από όπου θα μπορούσε να περάσει ο αγωγός δεν αποδέχονται τις ρωσικές προτάσεις.

Η Βουλγαρία, πιεζόμενη από ΗΠΑ και ΕΕ, δεν θα συμμετάσχει, όπως και η φιλοδυτική Αλβανία. Κατά συνέπεια η Ρωσία δεν έχει άλλη επιλογή από το να υποστηρίξει την κυβέρνηση της ΠΓΔΜ, κατηγορώντας παράλληλα τη Δύση προς προωθεί μια νέα «πολύχρωμη επανάσταση» στη χώρα αυτή. Η νυν κυβέρνηση της ΠΓΔΜ τάσσεται, επισήμως τουλάχιστον, υπέρ της ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, αλλά είναι ανοικτή στις ρωσικές προτάσεις για τον Turkish Stream. Ωστόσο, η αστάθεια στη χώρα δεν επιτρέπει στην ΠΓΔΜ ούτε να καταστεί αξιόπιστος σύμμαχος της Δύσης, ούτε αξιόπιστος εταίρος της Ρωσίας.

Οι συγκρούσεις στην ΠΓΔΜ επανέφεραν το πρόβλημα της εθνοτικής βίας στα Βαλκάνια, όπου τα σύνορα είναι πολιτικά και όχι εθνικά. Αν και η βία πιθανότατα δεν θα εξαπλωθεί, στο άμεσο μέλλον, στις γειτονικές χώρες, τα προβλήματα της ΠΓΔΜ προκαλούν ανησυχία στην περιοχή. Σερβία και Βουλγαρία ενίσχυσαν τις δυνάμεις τους στα σύνορα με την ΠΓΔΜ. Από το 1999 η Δύση προσπαθεί να σταθεροποιήσει το Κόσοβο. Η ενδεχόμενη αύξηση της έντασης στα σύνορα Κοσόβου – ΠΓΔΜ θα υπονομεύσει τη σταθερότητα.

Εν τέλει, όμως, ανεξάρτητα του πόσο χρόνο ή πολιτικό κεφάλαιο θα δαπανήσει μια δύναμη στα Βαλκάνια, εξαρτάται από τη ύπαρξη ισχυρών και σταθερών κυβερνήσεων. Όμως οι κυβερνήσεις των βαλκανικών χωρών είναι, κατά βάση, ασταθείς. Το 2013 η κυβέρνηση κατέρρευσε από κοινωνικές αντιδράσεις και από τότε στη χώρα υπάρχουν βραχύβιες κυβερνήσεις. Στη Βοσνία η πολιτική παράλυση έχει σταματήσει κάθε προσπάθεια οικονομικών ή πολιτικών μεταρρυθμίσεων.

Η δίνη της βαλκανικής πολιτικής επιτρέπει σε ξένες δυνάμεις να εισβάλουν στην περιοχή, ενισχύοντας την επιρροή τους, μέσω οικονομικής ή πολιτικής υποστήριξης προς τις τοπικές κυβερνήσεις. Όμως το εύθραυστο των Βαλκανικών χωρών δεν επιτρέπει στις χώρες αυτές να κινηθούν, αποφασιστικά, προς μια εξωτερική δύναμη. Πολλές βαλκανικές χώρες προσπαθούν να διατηρήσουν ουδετερότητα, σε ένα επίπεδο.

Μια ισορροπημένη στρατηγική σημαίνει πως οι βαλκανικές κυβερνήσεις μπορούν να αναζητήσουν συμφέρουσες οικονομικές συμφωνίες, πακέτα οικονομικής βοήθειας και πολιτική υποστήριξη από πολλές ξένες δυνάμεις. Γεωπολιτικές αντιπαλότητες και τοπικές διαφορές στην περιοχή έχουν δημιουργήσει έναν εκρηκτικό συνδυασμό, τροφοδοτώντας στρατιωτικές συγκρούσεις, όπως έγινε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σήμερα ένας νέος ανταγωνισμός δυνάμεων λαμβάνει χώρα στην περιοχή, καθώς ξένες δυνάμεις χρησιμοποιούν την οικονομική τους επιρροή, τις προτάσεις για αμυντική συνεργασία ή την πολιτική υποστήριξη για να προωθήσουν τους σκοπούς τους. Η σύγκρουση στην ΠΓΔΜ και η ενδεχόμενη διατάραξη των ρωσικών σχεδίων καταδεικνύουν το πρόβλημα που οι ξένες δυνάμεις αντιμετωπίζουν στα Βαλκάνια.

Αν και Ρωσία, Δύση και Τουρκία είναι πρόθυμες να επενδύσουν κεφάλαια στην περιοχή, για τα δικά τους συμφέροντα, οι αδύναμες κυβερνήσεις εξακολουθούν να προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στις ξένες δυνάμεις.

Πηγή Defence-Point


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση