Ο κόσμος μετά τον Νοέμβρη

Κίνα και Αμερική, οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, μέσα στον Νοέμβριο αλλάζουν ηγεσία. Πώς θα είναι ο κόσμος μετά απ’ αυτό; Ο Χαβιέρ Σολάνα, πρώην υπουργός εξωτερικών της Ισπανίας, Γενικός Γραμματέας του NATO και Ύπατος Εκπρόσωπος για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας στην ΕΕ, καταθέτει την άποψή του.

Στις 6 Νοεμβρίου, είτε ο Μπαράκ Ομπάμα είτε ο Μιτ Ρόμνεϊ θα βγει νικητής μετά από έναν κουραστικό εκλογικό αγώνα, «βάζοντας μπρος» για τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Έναν ωκεανό μακρύτερα, στις 8 Νοεμβρίου, περισσότερα από 2.000 μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας θα συναντηθούν στο Πεκίνο. Περίπου μια εβδομάδα αργότερα, τα μέλη της μόνιμης επιτροπής του Πολιτικού Γραφείου θα βγουν έξω, σε ιεραρχική σειρά, έτοιμοι να αναλάβουν μια αναπτυσσόμενη χώρα 1,3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων.

Οι ηγέτες των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου αλλάζουν. Έτσι είναι ο κόσμος. Η Μέση Ανατολή, ιδίως, βιώνει μια έντονη στιγμή μετασχηματισμού. Ενώ η ανοικοδόμηση -τόσο κυριολεκτική όσο και σχηματική- έχει αρχίσει σε ορισμένα τμήματα της περιοχής, χώρες όπως η Συρία φλέγονται. Άλλες, όπως το Ιράν, με την ετοιμοθάνατη  επανάσταση, ποτέ δεν έπαψαν να έχουν πρόβλημα. Μέσα σε μια καταρρέουσα οικονομία, η χώρα παραμένει εμπόλεμη, χρησιμοποιώντας τον πληρεξούσιο του Λιβάνου, τη Χεζμπολάχ, για να ξεκινήσει τουλάχιστον μία επιτυχημένη πτήση μη επανδρωμένου αεροσκάφους πάνω από το Ισραήλ και σύμφωνα με πληροφορίες την έναρξη επιθέσεων στον κυβερνοχώρο.

Ως αποτέλεσμα, οι σχέσεις μεταξύ των περιφερειακών φορέων παραμένουν τεταμένες. Μετά την ομιλία του στα Ηνωμένα Έθνη όπου απεύθυνε έκκληση για μια «κόκκινη γραμμή» για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα την άνοιξη ή το καλοκαίρι του 2013, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου κάλεσε για πρόωρες γενικές εκλογές, οι οποίες θα μπορούσαν ενδεχομένως να του δώσουν μια ισχυρή εντολή για δράση κατά του Ιράν. Η Αίγυπτος, εν τω μεταξύ, βρίσκει τη δική της ισορροπία, τόσο στο εσωτερικό με την εκπόνηση ενός νέου συντάγματος, καθώς και στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής.
Υπάρχει και η Τουρκία, που συνδυάζει Ευρώπη και Μέση Ανατολή. Μια αναδυόμενη οικονομία που τείνει να καταστεί μια περιφερειακή δύναμη, έχει ανταλλάξει πυρά με τον γείτονά της στο νότο, τη Συρία, και ζήτησε από τους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ να ενισχύσουν την ασφάλειά της.

Αυτό είναι μέρος του αλλαγμένου πανοράματος που οι νέοι ηγέτες του κόσμου θα κληρονομήσουν στη Μέση Ανατολή -μια περιοχή στην οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μεγάλη συμμετοχή. Μετά από σχεδόν μια δεκαετία εξοντωτικής στρατιωτικής εμπλοκής, η πολεμική αποστολή των ΗΠΑ στο Ιράκ έληξε το 2010 και η αποστολή μάχης στο Αφγανιστάν έχει οριστεί να λήξει το 2014.

Ο επόμενος αμερικανός πρόεδρος θα κληρονομήσει επίσης μια χώρα με αξιόλογη μεταβολή από γεωπολιτικής άποψης. Η τεχνολογική πρόοδος και η καινοτομία έχουν αρχίσει να μετατρέπουν το μακροχρόνιο όνειρο της ενεργειακής ανεξαρτησίας σε πραγματικότητα. Εκεί που η εξαγωγή των εκτεταμένων αποθεμάτων φυσικού αερίου της Αμερικής θεωρούταν παλιότερα ανέφικτη, τεχνολογίες όπως η υδραυλική διάρρηξη έχουν παρουσιάσει μια επανάσταση στο σχιστολιθικό φυσικό αέριο.

Πράγματι, οι ΗΠΑ είναι στα πρόθυρα της ενεργειακής αυτάρκειας. Τα τελευταία χρόνια, για πρώτη φορά μέσα σε 15 χρόνια, λιγότερο από το μισό του πετρελαίου που καταναλώθηκε στις ΗΠΑ εισήχθη. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της παραγωγής σχιστολιθικού αερίου ήταν από 17% μεταξύ του 2000 και του 2006 σε 48% μεταξύ 2006 και 2010. Μέχρι το 2035, το σχιστολιθικό αέριο προβλέπεται να αποτελεί περίπου το μισό της συνολικής παραγωγής ενέργειας των ΗΠΑ.

Οι επιπτώσεις αυτής της επανάστασης δεν θα είναι μόνο οικονομικές. Πολιτικά, η μειωμένη εξάρτηση από το ξένο πετρέλαιο μπορεί να επιτρέψει στις ΗΠΑ να επικεντρωθούν στην εξωτερική πολιτική στροφή τους προς την Ασία. Αλλά δεν είναι μόνο ο νέος ηγέτης των ΗΠΑ που θα κληρονομήσει έναν αλλαγμένο κόσμο. Σε όλη την περιοχή του Ειρηνικού, τις ημέρες που η οικονομική ανάπτυξη στην Ασία έσπαγε ρεκόρ- μια βασική συνιστώσα της κοινωνικής και πολιτικής σταθερότητας μπορεί να πλησιάζει στο τέλος της.

Πράγματι, τα γεγονότα στην Κίνα τους τελευταίους μήνες έχουν αποκαλύψει εσωτερική ανησυχία. Αν και το εθνικιστικό συναίσθημα που στρεφόταν κατά των εξωτερικών εχθρών τείνει να εκτρέψει την προσοχή προσωρινά από την εσωτερική αναταραχή, σοβαρά εσωτερικά προβλήματα της χώρας θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η οικονομία και η πολιτική της Κίνας, που ιδεολογικά μετατρέπεται σε όλα εκτός από το όνομα, σύντομα θα πρέπει να προσαρμοστούν για να αντιμετωπίσουν την αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων. Παρά τις παγκόσμιες οικονομικές αντιξοότητες, οι ηγέτες της Κίνας σίγουρα θα εξακολουθήσουν να επικεντρώνονται στη διατήρηση και την ενίσχυση της ανάπτυξης, προκειμένου να βγάλουν περισσότερους Κινέζους από τη φτώχεια και να αποφευχθούν κοινωνικές αναταραχές. Είναι επίσης βέβαιο ότι θα συνεχίσουν να παρακολουθούν την πλούσια σε πετρέλαιο Μέση Ανατολή. Μετά από χρόνια που βασίζονταν στην παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή, παίζοντας ένα συμφέρον παιχνίδι αναμονής, οι επόμενοι ηγέτες της Κίνας μπορεί να αναλάβουν έναν πιο ενεργό ρόλο. Και, επειδή η φήμη της Κίνας στην περιοχή δεν επηρεάζεται από την κληρονομιά του ιμπεριαλισμού, μπορεί να είναι σε μια μάλλον πλεονεκτική θέση για να το πράξουν.

Στο μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Ένωση αγωνίζεται με τους δικούς της δαίμονες. Παρά την ανάγκη της ΕΕ να επικεντρωθεί στο εσωτερικό της, ενώ αντιμετωπίζει την παγκόσμια οικονομική κρίση, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν πρέπει να εγκαταλείψει τους γείτονές της προς τα νότια. Είναι ζωτικής σημασίας να συνεργαστεί με τις χώρες της Νότιας Μεσογείου ως ένα κρίσιμο σημείο συνάντησης -ένα μέρος συνεργασίας στους τομείς της πολιτικής, της οικονομίας και της ενέργειας. Από αυτή την άποψη, τα πιο πολύτιμα εργαλεία της ΕΕ είναι η υπογραφή της, το βραβευμένο με Νομπέλ μοντέλο του πολυμερούς διαλόγου και η ήπια δύναμή της.

Δίπλα, η Ρωσία, επίσης, θα πρέπει να ανταποκριθεί στα νέα τρωτά σημεία που απορρέουν από τις μεταβαλλόμενες παγκόσμιες συνθήκες. Το Κρεμλίνο συνεχίζει να στηρίζει το καθεστώς της Συρίας και τον πρόεδρο Μπασάρ αλ-Άσαντ, διατηρώντας μια αυστηρή αποστροφή στην στρατιωτική επέμβαση και θέλοντας να υπερασπιστεί τα στρατηγικά του συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένης της ναυτικής βάσης του στη συριακή πόλη Ταρτούς. Η στάση αυτή έχει μεταφραστεί, προφανώς, σε επανειλημμένα βέτο των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με στόχο τον τερματισμό μιας σύγκρουσης που έχει ήδη δεκάδες χιλιάδες θύματα.

Η διεθνής αδράνεια στη Συρία είναι κακή είδηση, όχι μόνο για τους ανθρώπους της χώρας. Διαβρώνει επίσης τη νομιμότητα ενός από τους πιο σημαντικούς πολυμερείς οργανισμούς του κόσμου. Δεδομένου ότι τα ζητήματα του Ιράν και της Συρίας είναι στενά συνδεδεμένα, η εσωτερική διαίρεση μεταξύ των πέντε μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΗΠΑ, Κίνα, Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία) θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά επιζήμια για την αναζήτηση μιας λύσης στο θέμα του πυρηνικού εμπλουτισμού του Ιράν. Αυτό αντικατοπτρίζεται στο σημερινό αδιέξοδο στις συνομιλίες μεταξύ τους (συν της Γερμανίας) με το Ιράν.

Διακυβεύονται τόσα πολλά και γι’ αυτό όλες οι πιθανές διαδρομές για ένα αποτέλεσμα στις διαπραγματεύσεις πρέπει να συνεχιστεί. Άσχετα με το αν ή όχι οι πρόσφατες φήμες των διμερών συνομιλιών ΗΠΑ-Ιράν αποδειχθούν αληθινές, τις πρωτοβουλίες αυτές θα πρέπει να τις καλωσορίσουμε. Ενώ οι μεγάλοι παίκτες παραμένουν απασχολημένοι με τις εσωτερικές αλλαγές τους, η περιοχή εξακολουθεί να σιγοκαίει. Το βασικό ερώτημα είναι τώρα αν οι ηγέτες που θα προκύψουν τον Νοέμβριο θα είναι πυροσβέστες ή πυροκροτητές.

Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση