Το εκρηκτικό τρίγωνο Κούρδοι - Τουρκία - Συρία και η Ελλάδα

Εδώ και εβδομάδες, τα νότια και νοτιοανατολικά σύνορα της Τουρκίας βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση – και όχι μόνο τα σύνορα: μια επιχείρηση των Κούρδων ανταρτών πραγματοποιήθηκε κοντά στην Σμύρνη. Ένοπλες επιχειρήσεις των Κούρδων ανταρτών του PKK και κόντρα-επιχειρήσεις του τουρκικού στρατού, απαγωγές Τούρκων αξιωματικών που μάλλον αξιοποιούνται για την εκπαίδευση Κούρδων (ή και Σύρων) ανταρτών, οι νεκροί να έχουν ήδη ξεπεράσει τους 100 και πάνω σε όλα απήχθη και ο Τούρκος βουλευτής και αντιπρόεδρος του CHP Hüseyin Aygün (ο οποίος, να σημειωθεί, έχει κουρδική καταγωγή). Στις επιχειρήσεις εμπλέκονται ιπτάμενα βομβαρδιστικά εναντίον των Κούρδων, οι οποίοι έχουν πλήξει μεταξύ άλλων στρατιωτικές βάσεις, και η κατάσταση μοιάζει να κλιμακώνεται διαρκώς.

Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Ερντογάν έχει επιδοθεί σε έναν πρωταθλητισμό οργίλων δηλώσεων («η υπομονή μας τελείωσε -όσοι τρομοκρατούν θα πληρώσουν το τίμημα»), ενώ έχει δηλώσει σαφέστατα ότι υπάρχει άμεση σύνδεση ανάμεσα στην κλιμακούμενη βία στην Τουρκία και στον πόλεμο της Συρίας, υπονοώντας υποστήριξη στο PKK με παροχή όπλων από τον Άσαντ. Όσα ο Ερντογάν δηλώνει εμμέσως, ο υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου τα εκφράζει ευθαρσώς: δήλωσε σε δημοσιογράφους ότι «Ο Άσαντ τους έδωσε όπλα και υποστήριξη. Ναι, αυτό δεν είναι φαντασία, είναι αλήθεια. Έχουμε λάβει τα απαραίτητα μέσα κατά αυτής της απειλής»

Όσον αφορά την παροχή όπλων, όλοι κατηγορούν όλους ότι την πραγματοποιούν: πέρα από τις κατηγορίες της Τουρκίας στην Συρία, η ίδια η Συρία κατηγορεί την τουρκική κυβέρνηση ότι τροφοδοτεί με όπλα τους Σύρους αντικαθεστωτικούς, ενώ σύμφωνα με τους New York Times πράκτορες της CIA ρυθμίζουν –σε τουρκικό έδαφος- την διανομή όπλων στους αντάρτες της Συρίας.

Η περιοχή κοχλάζει γεωπολιτικά. Παραλλήλως, η Ρωσία φέρεται να ετοιμάζει ή να έχει ήδη πραγματοποιήσει (!) απόβαση σε συριακό έδαφος. Όλα αυτά αφορούν την Ελλάδα με τον πλέον άμεσο τρόπο. Ποιές όμως είναι οι παράμετροι της έκρυθμης καταστάσεως;

-Οι Κούρδοι έχουν ήδη αποκτήσει μία ημιαυτόνομη περιοχή στο Βόρειο Ιράκ, και η κατάσταση στην Συρία τους δίνει ελπίδες για την δόμηση ενός ημιαυτόνομου σκέλους στο συριακό έδαφος, στα σύνορα με την Τουρκία και φυσικά το «ιρακινό Κουρδιστάν», όταν ο πόλεμος θα έχει τελειώσει. Οι ευλογίες της Δύσης δεν αποτελούν μέχρι στιγμής μια βεβαιότητα, όμως μπορούν κάλλιστα να προσμετρηθούν ως ένα ενδεχόμενο, μια πιθανότητα. Ένα «συριακό Κουρδιστάν» δίπλα σε ένα «ιρακινό Κουρδιστάν» ουσιαστικά φέρνει προ τετελεσμένων το κυρίως πιάτο: την δόμηση ενός ενιαίου και ως επί το πλείστον πλήρους Κουρδιστάν με την απόσπαση κάποιων διόλου ευκαταφρόνητων τουρκικών εδαφών. Οι κουρδικές περιοχές της Τουρκίας «κλειδώνονται» από τα δύο σχηματιζόμενα ημιαυτόνομα «μικρά Κουρδιστάν», με αποτέλεσμα να υφίσταται μονάχα ενδεχόμενο κλιμάκωσης στην διεκδίκηση αυτών των εδαφών από τους Κούρδους. Οι Κούρδοι γνωρίζουν ότι και χωρίς μια de jure απόσπαση τουρκικών εδαφών θα έχουν το Κουρδιστάν που πάντοτε επιδίωκαν αν οι καταστάσεις πάνε κατ΄ ευχήν γι’ αυτούς στα συνορεύοντα κράτη και αν επιτύχουν να καταγράψουν «καλό σκορ» στις πολύνεκρες εμπλοκές αυτής της περιόδου.

-Η Τουρκία βρίσκεται ούτως ή άλλως, ανεξαρτήτως Κούρδων, σε μία δυσεπίλυτη κατάσταση λόγω της κρίσης στην Συρία, η οποία αποκτά εκρηκτικές προεκτάσεις με την διενεργούμενη βίαιη έκπτυξη του κουρδικού παράγοντα. Το τελευταίο πράγμα που θέλει η Τουρκία είναι οι εξελίξεις που προαναφέραμε: όχι μόνο λόγῳ της ενδεχόμενης απώλειας εδαφών, αλλά κυρίως λόγω της υπόρρητης επίγνωσης ότι κάτι τέτοιο θα σήμαινε την αρχή του τέλους της Τουρκίας ως ἐθνους-κράτους. Η εθνοτική σύσταση αλλά και η ενιαία συνείδηση της Τουρκίας σηκώνει πολλά ερωτηματικά αν ξύσει κανείς λίγο την επιφάνεια, και η ρώμη του συγκεκριμένου κράτους βασίζεται σε μιαν απολύτως ευαίσθητη ισορροπία μεταξύ Κούρδων, Αλεβιτών και άλλων πολλών μειονοτήτων. Η δόμηση ενιαίου Κουρδιστάν με απόσπαση τουρκικών εδαφών –ή ακόμα και χωρίς!- δεν συνιστά απλώς «ξύσιμο της επιφάνειας»: διαλύει τον πύργο του εθνοκρατικού οικοδομήματος, με τις αλυσιδωτές αντιδράσεις να αποτελούν για την Τουρκία περισσότερο πεδίο άτακτου τρόμου παρά νηφάλιας πρόβλεψης.

-Ο ρόλος της Δύσης είναι ασαφής. Ο κατακερματισμός, το «διαίρει και βασίλευε» και η δημιουργία «αιωνίως ευγνωμόνων κρατιδίων» είναι μεν πρακτική της Δύσης, μα ίσως δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά της στην συγκεκριμένη περίπτωση – η Τουρκία αποτελεί έναν μεγάλο, δυνατό και σταθερό σύμμαχο στην περιοχή, και θα ήταν από δύσκολο έως αδύνατο να συστρατευθεί η Δύση εμπράκτως «και με τον Τούρκο και με τον Κούρδο». Η δε Ρωσία μοιάζει να ακολουθεί, χονδρικά, το εξής σκεπτικό: η αναπουμπούλα στην Μέση Ανατολή καθιστά τον ρόλο της (ίσως και την παρέμβασή της – ή την μη-παρέμβασή της) πιο προφανή και αναγκαίο, άρα η αναπουμπούλα είναι επιθυμητή.

-Δεν μπορούμε να απομονώσουμε από την επισκόπησή μας το ενδεχόμενο επίθεσης –είτε μονομερώς του Ισραήλ είτε σύνολης της Δύσης- στο Ιράν, κάτι που από πολλούς κύκλους θεωρείται μετά βεβαιότητος αναμενόμενο μετά τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ: κάτι τέτοιο συνδέεται άμεσα με την κατάσταση που περιγράφουμε και την περιπλέκει έτι περαιτέρω. Μιλάμε πλέον για πλήρη κατακερματισμό της ευρύτερης γεωπολιτικής ισορροπίας της περιοχής της Μέσης Ανατολής (χάος), με απρόβλεπτες συνέπειες –και μη ελέγξιμες, κάτι που δεν γνωρίζω κατά πόσον αντιλαμβάνονται πραγματικά οι ΗΠΑ.

Για την Ελλάδα οι εξελίξεις αυτές έχουν βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προεκτάσεις που δεν χωρούν σε μιαν απλή ανάλυση, διότι καθιστούν όλα τα ενδεχόμενα πιθανά και ανοιχτά. Η πιο βραχυπρόθεσμη όμως και η πιο πιθανή, αν τα πράγματα συνεχίσουν να στραβώνουν, αποτελεί την πλέον επικίνδυνη, δυσάρεστη και επίπονη (κόντρα στις «εύκολες» στραβοχυμένες φαντασιώσεις των μεγαλοϊδεατών): το ενδεχόμενο να «εξαγάγει» η Τουρκία την μέλλουσα εσωτερική κρίση της στην Ελλάδα με την μορφή θερμού επεισοδίου ή ακόμα και πλήρους πολεμικής συρράξεως (η κατάσταση είναι τόσο ασταθής και η εξίσωση τόσο πολυπαραγοντική που θα ήταν αφελές να αποκλειστεί η οποιαδήποτε μελλοντική εξέλιξη), είτε δια χειρός της τότε εν ενεργεία ηγεσίας της είτε πρωτοβουλίᾳ μιας επίδοξης ηγεσίας της (όπως στο σχέδιο «Βαριοπούλα»).

Υπ’ αυτές τις συνθήκες, ίσως τα επαναδιαπραγματευτικά περιθώρια της Μέρκελ και της Τρόϊκα θα έπρεπε να αποτελούν ένα μόνο κομμάτι από τις διεθνείς μας έγνοιες…

Σωτήρης Μητραλέξης

(Μια επισκόπηση διαφόρων περιστατικών και αναλύσεων από τα ΜΜΕ: BBC, [2], [3], Reuters, Zaman, [2], Hürriyet,[2], Al Jazeera, [2], Ανάλυση του Reuters, Commentary Magazine).

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση