Αύγουστος 1922: Σε 15 ημέρες κατεστράφη ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας

”Η Αγγλική Κυβέρνησις ευκόλως θα εννοήση ότι, εάν ο Ελληνικός Στρατός υποχωρήση εκ των σημερινών αυτού θέσεων, προστατευουσών τους πληθυσμούς της Μικράς Ασίας και των Στενών του Ελλησπόντου, ού μόνον θα εκτεθώσιν οι Χριστιανικοί ούτοι πληθυσμοί εις τας φρικαλεότητας της Κεμαλικής επιδρομής, αλλά η Τουρκική αλαζονεία προ ουδενός θα αναχαιτισθή και η Κεμαλική πρόοδος δεν θα κρατηθή ούτε εις τα υπό της Συνθήκης των Σεβρών οριζόμενα όρια, ούτε εις την Σμύρνην, αλλά θα καταλάβη τα Στενά“.

(Χαρακτηριστικό απόσπασμα από επιστολή του Έλληνος Πρωθυπουργού Δ. Γούναρη προς τον Βρετανό Υπουργό επί των Εξωτερικών Λόρδον Κώρζον. 10)23 Φεβρουαρίου 1922).

Σαν χθες, πριν 90 χρόνια, ο Ελληνικός Στρατός εδέχθη αιφνιδιαστική σφοδρή επίθεση σε τρία μέτωπα, στην αμυντική γραμμή περί το Αφιόν Καραχισάρ (περιοχή ευθύνης του Α΄Σώματος Στρατού). Από της 6ης πρωινής ώρας, το τουρκικό βαρύ πυροβολικό εβομβάρδιζε τον τομέα της ΙV Mεραρχίας, νότια-νοτιοδυτικά του ποταμού Ακάρ (παραποτάμου του ποταμού Σαγγαρίου) και τον τομέα της Ι Μεραρχίας μαχομένην δυτικά της ΙV Μεραρχίας (νότια του Ακάρ Ντάγ). Συγχρόνως, το Τουρκικό Σώμα Ιππικού, αφού είχε κατορθώσει μέσα από δύσβατες χαράδρες του ποταμού Ακάρ να αχθεί προς δυσμάς χωρίς να γίνει αντιληπτόν από την Ελληνική στρατιωτική ηγεσία, επετέθη κατά του δεξιού πλευρού και των νώτων των μαχομένων Ελληνικών Μεραρχιών (Ι και IV), απέκοψε αυτές από τις γραμμές του ανεφοδιασμού και των εφεδρειών των και κατέστρεψε τμήμα της σιδηροδρομικής γραμμής Αφιόν Καραχισάρ-Σμύρνης!

Η τουρκική επίθεση στα πιό πάνω μέτωπα ήταν καταιγιστική και καθόρισε αποφασιστικά την έκβαση του πολέμου. Η νέα (δύο μόλις μηνών) ηγεσία της Στρατιάς Μικράς Ασίας δεν είχε προλάβει να συμπτύξει το Μέτωπο μήκους 800 περίπου χιλιομέτρων και να αναδιατάξει τις διατιθέμενες δυνάμεις, σύμφωνα με την υποβληθείσα έκθεση του διοικητού της Αρχιστρατήγου Γ. Χατζανέστη . Το σχέδιον Χατζανέστη γιά την αιφνιδιαστική προέλαση προς Κωνσταντινούπολη που είχεν ορισθεί γιά την 14ην Ιουλίου 1922, δεν είχε καταστή δυνατόν να υλοποιηθεί, ίσως, λόγω της επιδειχθείσης ατολμίας της Ελληνικής Κυβέρνησης..!

Η σειρά των επακολουθησάντων πολεμικών γεγονότων είναι σήμερα, λιγότερο ή περισσότερο γνωστή. Πέντε Ελληνικές Μεραρχίες (οι πιό πάνω και οι V, VII και ΙΧ) αναγκάσθηκαν σε άτακτη υποχώρηση, εγκλωβίσθηκαν στην κοιλάδα του Αλή Βεράν στις 17 Αυγούστου 1922 καιεκεί έδωσαν την ομώνυμη μεγαλύτερη και φονικώτερη μάχη του υποχωρητικού πολέμου.

Τα 2/3 αυτών αιχμαλωτίσθηκαν (μεταξύ των αιχμαλωτισθέντων περιελαμβάνοντο και οι διοικητές των Α’ και Β΄Σωμάτων Στρατού, Υποστράτηγοι Ν. Τρικούπης και Κ. Διγενής).

Υπολείμματα των 5 Ελληνικών Μεραρχιών, υπό τον Συνταγματάρχη Γαρδίκα, διέφυγαν την αιχμαλωσία και τελικά διεσώθησαν (σε κακή κατάσταση) στην Σμύρνη. Το Γ΄Σώμα Στρατού δεν μετέσχε ουσιαστικά στον υποχωρητικό πόλεμο του Αυγούστου του 1922. Ένεκα όμως της άτακτης υποχώρησης των Α΄και Β΄ Σωμάτων Στρατού, αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει τον τομέα ευθύνης του (περιοχή Εσκή Σεχήρ – Σεϊντή Γαζή), ώστε να μην αποκοπεί εντός της Μικράς Ασίας από τον, προελαύνοντα προς δυσμάς, Τουρκικό Στρατό και να διαπεραιωθεί στην Ανατολική Θράκη με απόλυτη τάξη.

Στις 28 Αυγούστου 1922 δεν υπήρχε Ελληνικός Στρατός στην προαιώνια κοιτίδα 3.000 ετών Ελληνισμού της Μικράς Ασίας! Η Σμύρνη είχε παραδοθεί στις φλόγες (και στον συνωστισμό της Ρεμπούση) και οι συμπαγείς Ελληνικοί πληθυσμοί της "καθ΄ημάς Ανατολής" ζούσαν το δικό τους δράμα…

Μιχάλης Βάρδας

Ο αφανισμός των Χριστιανών της Σμύρνης μέσα από τη διήγηση του Προξένου των Η.Π.Α George Horton

…Η γυναίκα μου κι εγώ βρισκόμαστε στο Σεβδίκιοϊ, ένα Ελληνικό χωριό πού απέχει μερικά μίλια απ’ τη Σμύρνη, επάνω στην Οθωμανική Σιδηροδρομική γραμμή, όταν έφθασαν ειδήσεις ότι ο Ελληνικός στρατός έπαθε σοβαρές ήττες. Οι φήμες αυτές δεν έγιναν στην αρχή πιστευτές, διαδίδονταν όμως ολοένα περισσότερο επίμονα και έφερναν στον πληθυσμό την αγωνία και το φόβο.

Τελικά η διήγηση έγινε βεβαιότητα. Έφτασαν επίσημες ειδήσεις ότι ο Ελληνικός Στρατός είχε υποστεί μια τρομερή και ανεπανόρθωτη ήττα και ότι τίποτε δεν εμπόδιζε πλέον τους Τούρκους να κατέβουν στην παραλία. Ο πληθυσμός άρχισε να φεύγει, στην αρχή λίγοι, υστέρα όλο και περισσότεροι, ωσότου η φυγή εξελίχθηκε σε πραγματικό πανικό.

Η πόλη είχε γεμίσει σχεδόν από πρόσφυγες απ’ το εσωτερικό. Οι περισσότεροι απ’ τους πρόσφυγες αυτούς ήταν μικροί αγροκτηματίες πού είχαν ζήσει στα αγροκτήματα πού είχαν κληρονομήσει από τους προγόνους τους από πολλές γενεές. Οι προγονοί τους είχαν εγκατασταθεί στη Μικρά Ασία πριν οι Τούρκοι αρχίσουν ν’ αναπτύσσονται σε έθνος. Ήταν παιδιά της γης αυτής ικανοί να ζήσουν και να περιθάλπτουν τους εαυτούς των μέσα στα μικρά τους σπίτια και πάνω στα λίγα στρέμματα γης τους, έχοντας η κάθε οικογένεια την αγελάδα της, το γαϊδούρι της και την κατσίκα της. Παρήγαν μάλιστα και καπνό, σύκα, σταφύλια χωρίς σπόρο, και άλλα προϊόντα για εξαγωγή. Ήσαν πολύ έμπειροι στο να καλλιεργούν και επεξεργάζωνται τις καλύτερες ποιότητες καπνού σιγαρέττων και την ανεκτίμητη σταφίδα, της οποίας η Μικρά Ασία παρήγε τελευταία την καλύτερη ποιότητα του κόσμου.

Το πολύτιμο αυτό στοιχείο των γεωργών πού αποτελούσε τη σπονδυλική στήλη της ευημερίας της Μικράς Ασίας μετετράπη σε επαίτες πού εξαρτώνταν αποκλειστικά απ’ την ευσπλαγχνία των Αμερικανών. Έφθαναν κατά χιλιάδες στη Σμύρνη και σε όλο το μήκος της παραλίας. Γέμιζαν όλες τις εκκλησίες και τα σχολεία και τις αυλές της Χριστιανικής Ενώσεως Νέων και Νεανίδων καθώς και τα σχολεία της Αμερικανικής Ιεραποστολής. Κοιμούνταν ακόμα και στους δρόμους. Πολλοί έφευγαν κατά τις πρώτες κείνες μέρες επάνω σε ατμόπλοια και ιστιοφόρα. Τα καΐκια, στο λιμένα φορτωμένα με τους πρόσφυγες και τις αποσκευές τους αποτελούσαν ένα γραφικό θέαμα.

Και υστέρα άρχισαν να φτάνουν οι ηττημένοι, σκονισμένοι και ρακένδυτοι Έλληνες στρατιώτες κυττάζοντας ίσια μπροστά τους σαν υπνοβάτες πού περπατούσαν. Πολλοί απ’ αυτούς —οι πιο τυχεροί— κάθονταν επάνω σε Ασυρριακά κάρρα, πού ήταν διάδοχοι των πρωτόγονων οχημάτων των χρησιμοποιουμένων την εποχή του Ναβουχοδονόσορος.

Σε ένα ατέλειωτο ρεύμα διέσχιζαν την πόλη και τραβούσαν για το σημείο της παραλίας όπου είχε αποσυρθεί ο Ελληνικός στόλος. Βάδιζαν σιωπηλά σαν φαντάσματα, χωρίς να κυττάζουν ούτε δεξιά, ούτε αριστερά. Κάπου κάπου μερικοί στρατιώτες εξαντλημένοι ολότελα, έπεφταν χάμω δίπλα στο δρόμο ή μπροστά σε μια πόρτα. Άκουσα πώς μερικούς απ’ αυτούς τους επήραν μέσα στα σπίτια και τους έντυσαν με πολιτικά ρούχα και πώς έτσι γλύτωσαν μερικοί. Άκουσα επίσης την πολύ πιθανή διήγηση πώς άλλοι στρατιώτες πού εξαντλήθηκε η αντοχή τους προτού να μπουν μέσα στην πόλη, βρέθηκαν αργότερα με κομμένο το λαιμό τους. Και υστέρα ακούσαμε τελικά πώς οι Τούρκοι πλησίαζαν στην πόλη.

[…]

…Το πρωί της 9ης Σεπτεμβρίου 1922 κατά τις 11 η ώρα, άρχισαν ν’ ακούγονται κραυγές τρόμου. Βγαίνοντας στην πόρτα του προξενείου είδα ένα πλήθος από πρόσφυγες, οι περισσότεροι γυναίκες, έτρεχαν κατατρομαγμένοι προς το Προξενείο προσπαθώντας να εύρουν καταφύγιο μέσα σ’ αυτό και ότι δεν τους άφηναν να μπουν οι δυο ή τρεις ναύτες πού ήσαν προωρισμένοι για την υπεράσπιση της προξενικής περιουσίας.

Έσφαξαν ολόκληρες οικογένειες...

Ένα βλέμμα απ’ την ταράτσα πού είχε θέα προς την προκυμαία, εξηγούσε αμέσως την αιτία του τρόμου τους. Το Τουρκικό ιππικό εγέμιζε την προκυμαία πηγαίνοντας προς τους στρατώνες του πού ήταν κοντά στο Διοικητήριο (Konak) στην άλλη άκρη της πόλεως. Ήταν ρωμαλέοι άνδρες και παρήλαυναν με πλήρη τάξη. Φαίνονταν πώς ήταν καλοθρεμμένοι και ξεκούραστοι. Πολλοί απ’ αυτούς ήταν του Μογγολικού εκείνου τύπου πού βλέπει κανείς ανάμεσα στους Μωαμεθανούς της Μικρας Ασίας.

Το βράδυ της 9ης Σεπτεμβρίου άρχισε η λεηλασία και η σφαγή. Πυροβολισμοί ακούονταν όλη τη νύχτα σε διάφορα μέρη της πόλης και το άλλο πρωί Αμερικανοί υπήκοοι εκ γενετής, άνδρες και γυναίκες, άρχισαν να αναφέρουν ότι είχαν ιδεί πτώματα πεταμένα χάμω στους δρόμους στο εσωτερικό της πόλης.

[…]

Η τελευταία θέα της δύσμοιρης πόλεως τη χαραυγή εκείνη ήταν τεράστια σύννεφα πού ολοένα μεγάλωναν και κατέβαιναν προς τον λιμένα, μια στενή λωρίδα παραλίας κατειλημμένη από μια μεγάλη μάζα ανθρώπων — ένα πλήθος πού ολοένα μεγάλωνε, έχοντας πίσω του τη φωτιά και μπροστά του τη θάλασσα, και ένας ισχυρότατος στόλος διασυμμαχικών πολεμικών πλοίων, ανάμεσα στα όποια υπήρχαν δυο Αμερικάνικα αντιτορπιλλικά αγκυροβολημένα σε μικρή απόσταση απ’ την προκυμαία πού παρακολουθούσαν.

Τη στιγμή πού το αντιτορπιλλικό απομακρυνόταν απ’ την τρομερή σκηνή και ερχόταν στο σκοτάδι, οι φλόγες πού τώρα λυσσομανούσαν επάνω σε μια εκτεταμένη περιοχή της πόλεως, δυνάμωναν διαρκώς σε λαμπρότητα παρουσιάζοντας μια σκηνή απαίσιας και τρομερής μεγαλοπρέπειας. Ιστορικοί και αρχαιολόγοι εδήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν παρά μόνο ένα γεγονός στα χρονικά του κόσμου πού θα μπορούσε να συγκριθεί ως προς την αγριότητα, την έκταση και ως προς όλα τα στοιχεία φρίκης, σκληρότητας και ανθρώπινου πόνου προς την καταστροφή της Σμύρνης και του Χριστιανικού πληθυσμού της απ’ τους Τούρκους, κι’ αυτό ήταν η καταστροφή της Καρχηδόνος απ’ τους Ρωμαίους.

Πραγματικά στην Σμύρνη, τίποτε δεν έλειπε σχετικά με την θηριωδία, την ακολασία, τη σκληρότητα και όλη τη μανία του ανθρώπινου πάθους, το όποιο εξ αιτίας της ολοκληρωτικής αναπτύξεώς του κατεβάζει το ανθρώπινο γένος σε επίπεδο χαμηλότερο κι απ’ το πιο σκληρότερο και φρικτότερο επίπεδο του κτήνους. Γιατί καθ’ όλη τη διάρκεια του διαβολικού αυτού δράματος οι Τούρκοι λήστευαν και βίαζαν. Ακόμα και ο βιασμός μπορεί να κατανοηθεί σαν ένα ορμέμφυτο της φύσεως, ακαταγώνιστο ίσως, όταν τα πάθη εξαπλώνονται άγρια μέσα σε έναν λαό χαμηλής νοοτροπίας και κατώτερου πολιτισμού, αλλά ο επανειλημμένος βιασμός γυναικών και κοριτσιών δεν ημπορεί ν’ αποδοθεί ούτε σε θρησκευτική μανία, ούτε σε κτηνώδη πάθη. Ένα απ’ τα δυνατώτερα συναισθήματα πού πήρα μαζί μου απ’ τη Σμύρνη ήταν το συναίσθημα της ντροπής, διότι ανήκα στο ανθρώπινο γένος…

George Horton, Η Κατάρα της Ασίας

Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση