Στη δίνη του κυκλώνα χωρίς ενιαία πολιτική...

Της Ζέζας Ζήκου

Υπό την αφόρητη πίεση μιας απίστευτα ζοφερής οικονομικής πραγματικότητας, ο ένας Ευρωπαίος ηγέτης μετά τον άλλον αποδοκιμάζουν εκόντες άκοντες την οικονομική ορθοδοξία της καγκελαρίου Μέρκελ. Και (σχεδόν) όλοι μαζί προσπαθούν εν μια νυκτί να μετατρέψουν τη φράου Μέρκελ, από «Frau-Νein» (κυρία Οχι) σε «Frau-Ja» (κυρία Ναι).

Το «πιστωτικό σύμπαν» τρίζει στην Ευρώπη από τα «τοξικά» κρατικά ομόλογα της Iσπανίας και της Ιταλίας και το κόστος δανεισμού εκτινάσσεται σε απαγορευτικά ύψη. Αξίες καταστρέφονται. Αλλά η καταστροφή είναι μεγαλύτερη επειδή το έλλειμμα πολιτικής βούλησης μπορεί να οδηγήσει σε οικονομικό κατακλυσμό.

Το έλλειμμα πολιτικής βούλησης οδήγησε την Ευρώπη στο να χάσει την ευκαιρία να θέσει υπό κάποιον έλεγχο τις χρηματαγορές εκχωρώντας τους κατά κάποιον τρόπο την αποστολή διαιτησίας και κύρωσης των «αδύναμων κρίκων» της. Θα υπάρχει πάντοτε στην επικράτεια μιας χώρας, όπως και σε κάθε οικογένεια, ένας αδύναμος κρίκος. Το να εξαλειφθεί ένας «αδύναμος κρίκος» δεν αποτελεί επιλογή, όπως πιστεύουν ορισμένοι, θα ήταν, αντίθετα, το προοίμιο της καταστροφής της Ευρωζώνης.

Το μεγάλο «ψέμα» βρίσκεται στον προδιαγραφόμενο μηχανισμό προσαρμογής για την επιστροφή στην κατάσταση ισορροπίας. Δεν είναι, βεβαίως, γραμμένος στις συνθήκες, αλλά συνεπάγεται λογικά από τις θεμελιώδεις πράξεις οικοδόμησης της Ε.Ε. Η προσαρμογή θα επιτευχθεί μέσω του αποπληθωρισμού, όπως στην Ελλάδα. Δηλαδή, η μείωση μισθών και τιμών και η δημοσιονομική λιτότητα, σε συνδυασμό με την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού (χαμηλή εν τούτοις στην Ευρώπη λόγω γλωσσικών και πολιτισμικών εμποδίων), όπως το προβλέπει η θεμελιακή θεωρία των άριστων νομισματικών περιοχών, υποτίθεται θα αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα και θα επιταχύνουν τους ρυθμούς ανάπτυξης των χωρών της Ευρωζώνης. Αντιθέτως, μια τέτοια στρατηγική, μη συνεργασιακή ούσα, θα οδηγήσει σε βαθιά ύφεση τις χώρες της Ευρωζώνης. Οι αλυσιδωτές μεταδόσεις των αρνητικών επιπτώσεών της από τη μία χώρα στην άλλη εντείνουν τις ασυμμετρίες της Ευρωζώνης και θα μετατρέψουν την Ευρώπη σε ουραγό της παγκόσμιας ανάπτυξης.

Αν θέλει να δει κανείς τι σημαίνει να ανασυρθεί η οικονομία από την παγίδα του χρέους, πρέπει να δει το μεγάλο πρόγραμμα δημοσίων δαπανών που έθεσε τέλος στη Μεγάλη Υφεση και είναι γνωστό ως Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο πόλεμος δεν οδήγησε μόνο στην πλήρη απασχόληση, αλλά στη ραγδαία αύξηση του εισοδήματος και του πληθωρισμού χωρίς ουσιαστικά κανένα δανεισμό από πλευράς του ιδιωτικού τομέα. Δεδομένου ότι τίποτε τέτοιο δεν βρίσκεται στο τραπέζι και δεν αναμένεται να βρεθεί στο εγγύς μέλλον, θα χρειαστούν χρόνια για να ξεχρεώσουν τα χρέη τους οικογένειες και εταιρείες. Και μάλλον η κληρονομιά που μας άφησε αυτή η δεκαετία ψευδαισθήσεων με το ευρώ θα είναι μια παρατεταμένη και οδυνηρή ύφεση.

Οπως επισήμανε ο μεγάλος Αμερικανός οικονομολόγος Ιρβινγκ Φίσερ τη δεκαετία του 1930, αυτά που κάνουν οι άνθρωποι και οι εταιρείες μόλις συνειδητοποιήσουν ότι έχουν πολύ μεγάλα χρέη είναι ατελέσφορα, ακριβώς επειδή προσπαθούν να τα κάνουν όλοι μαζί την ίδια στιγμή. Κάθε προσπάθεια για εκποίηση περιουσιακών στοιχείων με σκοπό την αποπληρωμή του χρέους οδηγεί σε περαιτέρω μείωση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων. Κάθε προσπάθεια για λιτότητα οδηγεί σε κατάρρευση της καταναλωτικής ζήτησης και επιδεινώνεται η οικονομική κρίση. Εχουν οι ιθύνοντες διάθεση να κάνουν αυτά που πρέπει για να σπάσουν τον φαύλο κύκλο; Θεωρητικά, ναι. Στην πράξη, όμως, οι πολιτικές που προσφέρονται δεν φαίνονται κατάλληλες παρά μόνον για να αμβλύνουν τις οικονομικές παρενέργειες του αποπληθωρισμού του χρέους. Υπάρχει ελπίδα για κάτι άλλο; Μάλλον όχι.

Η σημερινή κρίση ανατρέπει ταχύτατα το στάτους κβο στην Ευρωζώνη και στην υπόλοιπη Ε.Ε. Γίνεται, δηλαδή, κάτι που δεν κατάφεραν να κάνουν οι ατέρμονες συζητήσεις εννέα και πλέον ετών για το Ευρωσύνταγμα και για τη Συνθήκη της Λισσαβώνας. Σε αυτές τις συζητήσεις οι πολίτες δεν καταλάβαιναν τι ακριβώς συζητούσαμε και ποιο ήταν το διακύβευμα. Αντίθετα, τώρα όλοι ζουν τις συνέπειες της κρίσης και ταυτόχρονα βλέπουν ότι απειλούνται το ευρώ και η Ευρωζώνη με διάλυση. Οπότε, το δίλημμα τίθεται επιτακτικά: Θα πάμε μπροστά διατηρώντας και ενισχύοντας το ευρώ ή θα πάμε πίσω διαλύοντάς το; Η κοινωνική συνοχή μεταξύ των μελών της ΟΝΕ πρέπει, και μπορεί, να γίνει ουσιαστική και όχι να παραμένει μια επιφανειακή σύγκλιση μεταξύ των χωρών του πλούσιου Βορρά και του φτωχού Νότου.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση