Οι εκλογές, τα σενάρια και η νέα διακυβέρνηση

• Του Σταυρού Λυγερού

Σ’ ένα τοπίο που σφραγίζεται από την όξυνση της οικονομικής κρίσης και από την πολιτική ρευστότητα, τα σενάρια, οι ζυμώσεις και οι πιέσεις δίνουν και παίρνουν. Ολα δείχνουν ότι οι δυνάμεις που υποστηρίζουν το Μνημόνιο αντιλαμβάνονται την πρωθυπουργοποίηση του Παπαδήμου μόνο ως το πρώτο βήμα. Δεν είναι τυχαίο ότι ασκούνται παρασκηνιακές αλλά και δημόσιες πιέσεις για να εξαντλήσει η παρούσα κυβέρνηση την τετραετία. Είναι αξιοσημείωτο, μάλιστα, ότι στο πλαίσιο αυτό αναπτύχθηκαν επιχειρήματα εναντίον των εκλογών που ελάχιστη σχέση έχουν με τις αρχές του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Στο ΠΑΣΟΚ αρέσει αυτή η ιδέα. Πρώτον, επειδή θα εδραιωνόταν η πεποίθηση ότι η Ν.Δ. είναι συνυπεύθυνη. Δεύτερον, επειδή η –σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις– επικείμενη εκλογική καταβαράθρωσή του θα απομακρυνόταν χρονικά. Τρίτον, επειδή οι περισσότεροι υπουργοί έχουν επίγνωση ότι είναι η τελευταία φορά που κατέχουν υπουργικό χαρτοφυλάκιο. Και τέταρτον, επειδή η τωρινή κατάσταση βολεύει τον Παπανδρέου, αφού παραμένει κέντρο εξουσίας.

Η παράταση του βίου της κυβέρνησης Παπαδήμου, όμως, βρίσκεται στα χέρια του Σαμαρά. Και όπως φάνηκε από τις πρόσφατες δηλώσεις του, είναι αποφασισμένος να μην υποκύψει στις πιέσεις. Είναι σαφές ότι, εάν αποσυρθεί η Ν.Δ., αυτή η κυβέρνηση δεν μπορεί να επιβιώσει. Το ενδιαφέρον είναι ότι στην τήρηση της αρχικής συμφωνίας για τον χρόνο των εκλογών ο αρχηγός της Ν.Δ. βρίσκει αντικειμενικά σύμμαχο τον Βενιζέλο. Δεν θέλει να χρεωθεί τα αναπόφευκτα νέα μέτρα. Συνειδητοποιεί ότι κινδυνεύει να χάσει τη μάχη για την αρχηγία του ΠΑΣΟΚ. Δεν θέλει να το βάλει στα πόδια, αλλά δεν θέλει και να συνεχίσει ένα δρόμο που τον καίει πολιτικά.

Η μάχη της διαδοχής στο ΠΑΣΟΚ που έχει ξεκινήσει, αλλά δεν έχει θεσμικά δρομολογηθεί, είναι ο άγνωστος Χ στην πολιτική εξίσωση. Ο Παπανδρέου δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά του· υπάρχουν ενδείξεις ότι επιδιώκει να παραμείνει στην αρχηγία. Ο μόνος τρόπος, όμως, για να το καταφέρει είναι να δυναμιτίσει τη διαδικασία διαδοχής, εξωθώντας τους «δελφίνους» σε αντιδράσεις που θα του έδιναν το πρόσχημα να προκαλέσει διάσπαση και να κρατήσει υπό τον έλεγχό του ένα κομμάτι τού έτσι κι αλλιώς συρρικνωμένου ΠΑΣΟΚ.

Η μάχη της διαδοχής τροφοδοτεί και τις ήδη μεγάλες αντιθέσεις στους κόλπους της κυβέρνησης Παπαδήμου, γεγονός που καθιστά ακόμα δυσκολότερο το σενάριο παράτασης του βίου της. Η εμφανής αδυναμία αποτελεσματικής δράσης έχει φέρει στο προσκήνιο το σενάριο ενός ανασχηματισμού με σκοπό την αντικατάσταση του σημερινού πλαδαρού σχήματος από μια κυβέρνηση, τα μέλη της οποίας θα έχουν επιλεγεί από τον πρωθυπουργό. Η έμπνευση αντλείται από το μοντέλο της κυβέρνησης Μόντι στην Ιταλία.

Το ενδεχόμενο αυτό υποστηρίζει ο Καρατζαφέρης, αλλά και ο Παπανδρέου δεν φαίνεται να έχει αντίρρηση. Ο Σαμαράς είναι επιφυλακτικός, επειδή φοβάται πως σε μία τέτοια περίπτωση οι πιέσεις για παράταση του βίου της κυβέρνησης Παπαδήμου θα καταστούν ασφυκτικές. Δεν έχει λόγο, όμως, να δώσει μάχη γι’ αυτό. Κόκκινη γραμμή γι’ αυτόν είναι ο χρόνος των εκλογών.

Ενα δεύτερο σενάριο είναι ο Παπαδήμος να ηγηθεί μιας συμμαχίας δυνάμεων που υποστηρίζουν το Μνημόνιο. Ορισμένοι θεωρούν ότι με συνθήματα την υπέρβαση του παλαιού πολιτικού συστήματος και την αποτροπή της χρεοκοπίας, ο πρωθυπουργός θα μπορούσε να κερδίσει τις εκλογές. Η εκτίμηση αυτή, όμως, δεν επιβεβαιώνεται. Οι νεότερες δημοσκοπήσεις καταγράφουν μια ραγδαία πτώση της αρχικής υψηλής δημοτικότητάς του. Γι’ αυτό και το εν λόγω σενάριο δεν φαίνεται να έχει τύχη.

Αυτό που φαίνεται να επιδιώκει τόσο η τρόικα όσο και το «κόμμα του Μνημονίου» είναι από τις αναπόφευκτες εκλογές να προκύψει μια κυβέρνηση συνεργασίας με πρωθυπουργό τον Παπαδήμο. Θεωρούν δεδομένο ότι η Ν.Δ. θα βγει πρώτο κόμμα, αλλά κατά πάσα πιθανότητα χωρίς αυτοδυναμία. Οσο, μάλιστα, μικρότερο ποσοστό κατακτήσει τόσο ευκολότερο θα είναι μετεκλογικά οι πιθανοί κυβερνητικοί εταίροι να θέσουν ως όρο την πρωθυπουργία να έχει μια προσωπικότητα κοινής αποδοχής, όπως ο Παπαδήμος.

Ο Σαμαράς δεν αγνοεί ότι επιδιώκουν να τον αποκλείσουν από την πρωθυπουργία. Στόχος του είναι η αυτοδυναμία, αλλά μοιάζει μακρινή. Ούτε θα του είναι εύκολο να προκηρύξει νέες εκλογές για να την κατακτήσει, επειδή θα τον κατηγορήσουν ότι τινάζει στον αέρα την οικονομία. Ενας τρίτος δρόμος είναι –εάν οι ψήφοι επαρκούν– να επιδιώξει τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας με το ΛΑΟΣ και τη Δημοκρατική Συμμαχία εάν αυτή τελικώς εισέλθει στη Βουλή. Η λύση αυτή, όμως, δεν του αρέσει, ακόμα και στην αμφίβολη περίπτωση που του εξασφάλιζε την πρωθυπουργία.

Στην πραγματικότητα, αυτό που ρεαλιστικά τού μένει είναι να κάνει υπέρβαση και να αναζητήσει κυβερνητική λύση έξω από το «κουτί» του υφιστάμενου πολιτικού συστήματος.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση