Ο Νταβούτογλου και η Εθνική μας Στρατηγική

Γράφει ο Παναγιώτης Ήφαιστος
Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων – Στρατηγικών Σπουδών
Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Το βιβλίο «Στρατηγικό βάθος» που κυκλοφόρησε τον περασμένο Μάιο. Προκάλεσε έντονο ενδιαφέρον που καταμαρτυρούνται από τα δεκάδες χιλιάδες σχόλια. Σε αυτό, ο καθηγητής Αχμέτ Νταβούτογλου, νυν τούρκος Υπουργός Εξωτερικών και επί δεκαετία πολιτικός μέντορας του Ταγίπ Ερτονγάν, ανάπτυξε την νέο-Οθωμανική στρατηγική. Μόλις κυκλοφόρησε το Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες, η επίδραση της ισλαμικής και της δυτικής κοσμοθεωρίας στην πολιτική (Εκδόσεις Ποιότητα 2011) όπου ο Νταβούτογλου αναπτύσσει την ισλαμική κοσμοθεωρία σε πλάτος και βάθος.

Το Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες βεβαιώνει, για ακόμη μια φορά, ότι στην αντίπερα όχθη του Αιγαίου η απειλητική Τουρκία διαθέτει πολιτική ηγεσία πνευματικά και στρατηγικά συγκροτημένη και ηγεμονικά προσανατολισμένη. Απερίφραστα ο Νταβούτογλου αντιπαραθέτει την ισλαμική κοσμοθεωρία ως ασύμβατη και αντίθετη με την δυτική πολιτική σκέψη. Όσοι αφελώς επί μια δεκαετία μιλούσαν για «εξευρωπαϊσμό» της Τουρκίας, απαιτείται να κατανοήσουν ότι αυτό που ο νυν τούρκος ΥΠΕΞ βλέπει ως Ισλαμική κοσμοθεωρία βρίσκεται στον αντίποδα του δυτικού τρόπου ζωής, της δυτικής κοσμοαντίληψης και κατ’ επέκταση των δυτικών συμφερόντων. Ο φωτισμός της πολιτικής σκέψης των ισλαμιστών νεότουρκων θέτει ζητήματα άμεσης προτεραιότητας που καλούν για ριζικές αλλαγές στην ελληνική εθνική στρατηγική.

Κατ’ αρχάς, η τουρκική απειλή είναι απέραντη. Με αυτό τον όρο στην στρατηγική ανάλυση εννοούμε ότι τα όρια των διεκδικήσεων και αξιώσεων είναι θολά, και ασαφώς απειλητικά διευρυμένα. Το εκκρεμές των αναθεωρητικών αξιώσεων της Τουρκίας έχει ως άξονα την έννοια του «ζωτικού χώρου» που επεκτείνεται πέραν των ορίων της κρατικής της κυριαρχίας. Το εκκρεμές κινείται μεταξύ αξιώσεων ηγεμονίας πλανητικής εμβέλειας και διεκδικήσεων κατά των γειτονικών κρατών του νεοτουρκικού κράτους. Το κύριο χαρακτηριστικό της ισλαμικής κοσμοθεωρίας όπως με ακρίβεια και σαφήνεια το αναλύει ο Νταβούτογλου στο Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες είναι, ακριβώς, η οικουμενική εμβέλεια των σκοπών που θέλει να εκπληρώσει. Αντίστοιχα, το κύριο χαρακτηριστικό του νέο-Οθωμανικού δόγματος όπως το περιγράφει ο νυν Τούρκος υπουργός εξωτερικών στο Στρατηγικό βάθος η διεθνής θέση της Τουρκίας, είναι η κλιμακωτή ανέλιξη της χώρας αυτής στο στερέωμα των ηγεμονικών κρατών και η κυριαρχία στον μουσουλμανικό χώρο. Το βιβλίο αυτό αποτελεί, κατά βάση, το εγχειρίδιο της τουρκικής διπλωματίας της δεκαετίας που διέρρευσε και το θεμέλιο της σημερινής τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Όπως ο ίδιος ο Νταβούτογλου δήλωσε στην συνέντευξή του στις 6.3.2011, «το Στρατηγικό Βάθος είναι αναλυτικό σύγγραμμα, που περιγράφει και επαναξιολογεί τη στρατηγική θέση της Τουρκίας απέναντι σ’ ένα δυναμικό διεθνές πλαίσιο». Οι ενδιαφερόμενοι, ακόμη, καλά κάνουν να προσέξουν και να καταλάβουν τι ακριβώς εννοεί ο τούρκος ΥΠΕΞ όταν στην ίδια συνέντευξη δήλωσε ότι, το «όραμά» του στο βιβλίο Στρατηγικό βάθος είναι: «ο ρόλος που πρέπει να επιδιώξει η Τουρκία, κηρύσσοντας μια νέα προσέγγιση που ονομάζεται “στρατηγικό βάθος”, με γνώμονα την ενσωμάτωση περιοχών γειτονικών με την Τουρκία».

Πράγματι είναι μια εκπληκτική δήλωση προθέσεων: Δεν θα μπορούσαμε να έχουμε πιο ρητή απειλή κατά της Ελλάδας και των άλλων γειτονικών κρατών της Τουρκίας. Απαιτείται να συνεκτιμηθεί, επίσης, ότι αυτή η τουρκική απειλή όπως διαμορφώνεται πλέον είναι εγγενής με την ανθρωπολογική υπόσταση του νεοτουρκικού κράτους. Μεταξύ πολλών άλλων, στα βιβλία του ο Νταβούτογλου αναλύει τις δομικές αλλαγές της τουρκικής κοινωνίας και τις συνεπαγόμενες συνέπειες λόγω του ολοένα εντονότερου ισλαμικού χαρακτήρα της. Συνέπειες που αφορούν τόσο την πολιτειακή ανασυγκρότηση που συντελείται τα δέκα τελευταία χρόνια όσο και τις διπλωματικές προεκτάσεις εκ του γεγονότος ότι η Τουρκία είναι το ισχυρότερο μουσουλμανικό κράτος. Η ύστερη έξαρση του νέο-Οθωμανισμού δεν είναι τυχαία.

Κανείς βέβαια θα μπορούσε να επισείσει τα συντρέχοντα σοβαρά προβλήματα της Ελλάδας και να υποστηρίξει ότι αποτελούν λόγο για υποχωρητικότητα και κατευναστικές στάσεις και συμπεριφορές. Το αντίθετο ισχύει: Ιδιαίτερα σε τέτοιες στιγμές απαιτείται όπως αποσυνδεθούν πλήρως οι οικονομικές μας αδυναμίες από τις διπλωματικές μας επιλογές. Η τουρκική απειλή πρέπει να αντικρουστεί με βραχυχρόνιους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους όρους. Πιο συγκεκριμένα, ακόμη και αν είμαστε «ξυπόλητοι», η υπεράσπιση των ζωτικών μας συμφερόντων που απορρέουν από την διεθνή νομιμότητα είναι μονόδρομος. Αυτό βραχυχρόνια έχει πολλές και ιεραρχημένες πτυχές: a) Δεν υπογράφουμε οτιδήποτε στην Κύπρο που επικυρώνει τα τετελεσμένα της βίας, b) δεν εγκαταλείπουμε το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών μας υδάτων που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο (και ιδεατά ασκούμε αυτό το δικαίωμα περιφρονώντας το casus belli) και c) ορίζουμε άμεσα την αποκλειστική ζώνη σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Πέραν αυτών είμαστε έτοιμοι για ειρηνική επίλυση των διαφορών δια μέσου των διεθνών θεσμών όπως είμαστε έτοιμοι να επιβάλουμε μεγάλο κόστος κατά όποιου μας επιτεθεί.

Χαρακτηριστικά, στο θέμα της ΑΟΖ, μπορούμε να την ορίσουμε σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Αν η Τουρκία θέλει να την οριοθετήσουμε μεταξύ των ακτών της και δικών μας νήσων ή και πέραν αυτών, και εάν διαφωνεί ως προς κατιτί, είναι ελεύθερη να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο. Η Ελλάδα είναι εξ ορισμού φιλειρηνικό κράτος προσκολλημένη στην διεθνή νομιμότητα και ο σκοπός της αποτρεπτικής της στρατηγικής είναι, ακριβώς, η διασφάλιση της διεθνούς νομιμότητας και η δημιουργία των προϋποθέσεων ειρηνικής επίλυσης των διαφορών. Εξάλλου, δεν αυτοκτονούμε σήμερα μήπως και πεθάνουμε αύριο: Γιατί σήμερα, για παράδειγμα, στην βάση μιας φτηνής δικαιολογίας ότι μπορεί με μια προσφυγή της Τουρκίας στο διεθνές δικαστήριο να της παραχωρηθεί 10% ή 15% του ΑΟΖ, αφήνουμε δρομολογούνται εθιμικά τετελεσμένα: Κάποια «ιδρύματα» με εξωγενείς διασυνδέσεις που κατ’ επάγγελμα τάσσονται υπέρ υποχωρήσεων και κατευναστικών στάσεων, αυτό λένε ήδη για τα χωρικά μας ύδατα. Ακολουθώντας αυτή την πεπατημένη και αν η ελληνική πολιτική ηγεσία συνεχίσει να επιδεικνύει ολιγωρία, θα κινδυνεύουμε να απολέσουμε εν μέρει ή εν όλω την ελληνική ΑΟΖ. Αν επιπλέον η Τουρκία όπως φαίνεται να επιδιώκει προχωρήσει σε επιθετικές κινήσεις και συμφωνίες με την Αίγυπτο, υπάρχει κίνδυνος δημιουργίας τετελεσμένων που θα προκαλέσουν μεγάλη ένταση καθότι σκοπός της Τουρκίας είναι φανερά να αποκόψει την Ελλάδα από τον ενεργειακό δίαυλο Ισραήλ, Κύπρος, Ελλάδα, Ευρώπη. Όσο το γρηγορότερο καταλάβουν οι έλληνες ότι αυτό που κρίνεται είναι το μέλλον τους, η ευημερία τους και η επιβίωσή τους, τόσο το καλύτερο.

Το μέγα πρόβλημα των καιρών μας, όμως, είναι το επικίνδυνο μίγμα τουρκοφοβίας, τουρκολαγνείας και εχθρολαγνείας που κυριαρχεί σε κάποια κυκλώματα των διανοουμένων και που κοντεύει να μολύνει αθεράπευτα την πολιτική ηγεσία. Η συνισταμένη αυτών των αντιλήψεων ονομάζεται κατευνασμός. Ο κατευνασμός, είναι μια έννοια η οποία στην στρατηγική ανάλυση είναι συνυφασμένη με διακρατικό ανορθολογισμό, με λανθασμένες αποφάσεις και στο τέλος με πόλεμο. Πόλεμο τον οποίο, όποιος κατευνάζει, τελικά υποχρεώνεται να διεξάγει με την πλάτη στον τοίχο και αφού με τις κατευναστικές ανορθολογικές του στάσεις έκανε τον αντίπαλο να πιστέψει ότι μπορεί χωρίς το παραμικρό κόστος να λειτουργήσει επιθετικά. Αυτό είναι θανάσιμο λάθος τόσο για εμάς όσο και για τους αντιπάλους μας. Ανεξαρτήτως συγκυριακών δυσκολιών στην εξωτερική μας πολιτική ποτέ δεν είναι αργά να λειτουργήσουμε ορθολογικά και αποτρεπτικά.

Αν μη τι άλλο, θα ήταν άδικο να γίνουμε το πρώτο και το τελευταίο θύμα του νέο-Οθωμανισμού. Προσεκτική μελέτη των αναλύσεων του Νταβούτογλου δείχνει ότι ο νέο-Οθωμανισμός κινείται επικίνδυνα μέσα στο μεγάλο Ανατολικό εθνοκρατικό ναρκοπέδιο. Την ίδια στιγμή, εσωτερικά πάσχει ολοένα και πιο βαθιά. Εξωτερικά οι μεγάλες δυνάμεις, επιπλέον, βλέπουν ολοένα καθαρότερα πως το νέο-Οθωμανικό ιδεολόγημα θίγει ζωτικά τους συμφέροντα. Για να μην μιλήσουμε για το Ισραηλινό κράτος. Η συνέχιση του κατευνασμού είναι ασυγχώρητη στάση και θα αναπόδραστα αν συνεχιστεί θα αποβεί μοιραία.

Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση