Η λιτότητα δεν είναι η μόνη λύση

Ως αποτέλεσμα της πρόσφατης μεγάλης ύφεσης, πολλά κράτη βρέθηκαν με τεράστια ελλείμματα και μη αντιμετωπίσιμα χρέη. Η λύση που ακολούθησαν είναι αυτή της αυστηρής λιτότητας, μιας πολιτικής όμως, που οδηγεί σε αποδυνάμωση των οικονομιών και καθυστέρηση της ανάνηψης. Όλοι όσοι ελπίζουν σε εντυπωσιακές μειώσεις των ελλειμμάτων, πλανώνται, αφού η οικονομική καθίζηση θα μειώσει τα φορολογικά έσοδα και θα αυξήσει τις απαιτήσεις για επιδόματα ανεργίας και άλλου είδους κοινωνικές παροχές.

Τεχνικά, η μείωση του ελλείμματος είναι μια απλή υπόθεση. Κόβεις τις δαπάνες ή αυξάνεις τη φορολογία. Σε περιπτώσεις όμως όπως αυτή της Αμερικής, η διαδικασία απλά μειώνει τη κοινωνική προστασία, μειώνει το ρόλο και το μέγεθος του κράτους, την ίδια ώρα που τα κατεστημένα συμφέροντα (στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα) παραμένουν ανέπαφα. Στην Αμερική, όπως και στις άλλες αναπτυγμένες οικονομίες, οποιαδήποτε απόπειρα μείωσης του ελλείμματος θα πρέπει να ιδωθεί μέσα από τα γεγονότα της πρόσφατης δεκαετίας, που είναι:

• Μια αύξηση των αμυντικών και στρατιωτικών δαπανών, που τη τροφοδότησαν δυο πόλεμοι.
• Αύξηση της οικονομικής ανισότητας, με το 1% του πληθυσμού να καρπούται το 20% του εθνικού εισοδήματος, με μια παράλληλη πτώση της μεσαίας τάξης, αφού το μέσο αμερικανικό νοικοκυριό έχασε πάνω από το 5% του εισοδήματος του μέσα στα τελευταία 10 χρόνια.
• Μείωση των δημοσίων επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων για βασικές υποδομές, κάτι που φάνηκε ξεκάθαρα στη περίπτωση της Νέας Ορλεάνης.
• Αύξηση της προστασίας των επιχειρήσεων, από τις τραπεζικές διασώσεις έως τις επιδοτήσεις της αιθανόλης , ή ακόμη και τη συνέχιση της χρηματοδότησης των αγροτικών καλλιεργειών, παρόλο που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου τις έκρινε παράνομες.

Η δημιουργία ενός πακέτου που θα μειώνει το έλλειμμα, θα αυξάνει την αποδοτικότητα και την ανάπτυξη, και που θα καταργεί την ανισότητα, είναι σχετικά εύκολη. Χρειάζονται μόνο πέντε βασικά συστατικά:

Πρώτον, θα πρέπει να αυξηθούν οι δημόσιες επενδύσεις που αποφέρουν κέρδη. Ακόμη και αν αυτό αυξήσει βραχυπρόθεσμα το έλλειμμα, θα μειώσει το δημόσιο χρέος μακροπρόθεσμα. Ποια επιχείρηση δεν θα συμμετείχε σε επενδύσεις με αναμενόμενο κέρδος της τάξης του 10% , αν θα μπορούσε να δανειστεί κεφάλαια (όπως κάνει το κράτος) με λιγότερο από 3% επιτόκιο;

Δεύτερον, θα πρέπει να κοπούν οι στρατιωτικές δαπάνες. Όχι μόνο η χρηματοδότηση των πολέμων, αλλά και αυτή που χρηματοδοτεί τη κατασκευή όπλων που απευθύνονται στην αντιμετώπιση εχθρών που πλέον δεν υπάρχουν. Οι ΗΠΑ συνεχίζουν και δαπανούν σε οπλικά συστήματα, όσα όλος ο υπόλοιπος κόσμος συνολικά, σαν να μην έχει τελειώσει ποτέ ο ψυχρός πόλεμος.

Στη συνέχεια θα πρέπει να περιοριστεί η στήριξη των επιχειρήσεων. Το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας των πολιτών έχει εξαφανισθεί, και στη θέση του έχει στηθεί ένα δίχτυ, για τον επιχειρηματικό κόσμο! Το είδαμε στη διάρκεια της κρίσης, με τη διάσωση της AIG, της Goldman Sachs, καθώς και άλλων τραπεζών. Τα ποσά που πηγαίνουν για αυτό το σκοπό, αντιστοιχούν στο 50% του συνολικού εισοδήματος μερικών περιοχών της χώρας, με δισεκατομμύρια δολάρια να πηγαίνουν σε επιδοτήσεις βάμβακος (καταλήγοντας σε ελάχιστους πάμπλουτους αγρότες) την ίδια ώρα που μειώνονται οι τιμές και αυξάνεται η εξαθλίωση των ανταγωνιστών βαμβακοπαραγωγών στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου.

Μια ιδιαίτερη περίπτωση ειδικής μεταχείρισης των επιχειρήσεων είναι αυτό που συμβαίνει με τις φαρμακοβιομηχανίες. Αν και το κράτος είναι ο μεγαλύτερος τους πελάτης, δεν του επιτρέπεται η διαπραγμάτευση των τιμών, τροφοδοτώντας έτσι την αύξηση των κερδών τους, και παράλληλα την αύξηση των δημοσίων δαπανών, που αγγίζουν το $1 τρισεκατομμύριο τη τελευταία δεκαετία.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα ειδικά προνόμια που παρέχονται στον τομέα της ενέργειας, ειδικά στο πετρέλαιο και στο φυσικό αέριο, που συντελούν στη καταλήστευση των κρατικών ταμείων, στη παραμόρφωση της κατανομής ενέργειας, και στη καταστροφή του περιβάλλοντος.

Να μη ξεχνάμε και το χάρισμα των εθνικών πόρων σε ιδιώτες, όπως είναι οι ελεύθερες συχνότητες που δόθηκαν στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ, ή τα χαμηλά ποσά που εισπράττονται για το δικαίωμα εξόρυξης, ή κοπής ξυλείας από τις μεγάλες εταιρίες του χώρου.

Αυτό που επίσης χρειάζεται είναι μια πιο δίκαιη αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος, με τη κατάργηση των φορολογικών προνομίων στα μεγάλα επιχειρηματικά κέρδη και μερίσματα. Γιατί να τσακίζονται φορολογικά οι εργαζόμενοι, ενώ δεν αγγίζονται σχεδόν καθόλου οι κερδοσκόποι;

Τέλος, με το 20% του εισοδήματος να πηγαίνει στις τσέπες του 1% του πληθυσμού, μια μικρή φορολογική αύξηση της τάξης του 5% για παράδειγμα, θα έφερνε στα ταμεία του κράτους περίπου $1 τρισεκατομμύριο μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια.

Ένα πακέτο μείωσης του ελλείμματος, με βασικούς του άξονες τα παραπάνω, θα περνούσε τη δοκιμασία ακόμη και του πιο δημοσιονομικά αυστηρού «γερακιού». Θα αύξανε την παραγωγικότητα και την ανάπτυξη, θα βοηθούσε το περιβάλλον, και θα ωφελούσε τους εργαζόμενους αλλά και τη μεσαία τάξη.

Το μόνο μείον του είναι ότι δεν θα ωφελούσε αυτούς που ανήκουν στην οικονομική ελίτ, ή τα επιχειρηματικά και άλλα συμφέροντα που κυριαρχούν στη χάραξη της αμερικανικής πολιτικής. Η απόλυτη λογική που χαρακτηρίζει την παραπάνω πρόταση για τη μείωση του ελλείμματος, είναι και ο πιο βασικός λόγος για το γεγονός ότι δεν θα υιοθετηθεί ποτέ και από κανέναν.

Joseph E. Stiglitz ( Project Syndicate)

Απόδοση: S.A.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση