Απάντηση στις τουρκικές αιτιάσεις για αποστρατικοποίηση του Ανατολικού Αιγαίου

• Η Τουρκία προπαγανδίζει και δημιουργεί εντυπώσεις ευελπιστώντας σε κάποιο λάθος της Ελλάδας

Η Τουρκία μέχρι και σήμερα απαιτεί την αποστρατικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και μάλιστα ισχυρίζεται ότι η Ελλάδα καταπατεί τις συνθήκες που η ίδια έχει υπογράψει. Ας δούμε όμως πολύ προσεκτικά τι ισχυρίζονται οι Τούρκοι.
«Η Ελλάδα από τις αρχές της δεκαετίας του ΄60, εξοπλίζει ορισμένα από τα νησιά του Αιγαίου καταστρατηγώντας έτσι διεθνείς συμφωνίες. Για πρώτη φορά το 1964 η Τουρκία επέδωσε διάβημα διαμαρτυρίας στην Ελλάδα για τις προσπάθειες της να στρατικοποιήσει την Ρόδο και την Κω, ενώ τότε η Ελλάδα ανακοίνωσε επισήμως ότι δεν έχει αναλάβει τέτοιου είδους πρωτοβουλία.
Το 1969, απαντώντας σε διάβημα της Τουρκίας για τον εξοπλισμό της Λήμνου, δεν διέψευσε τις ενέργειες της επικαλούμενη την Συνθήκη του Μοντρέ. Η Ελλάδα ισχυρίζεται ότι αυτή η συνθήκη καθιστά ανενεργή την Σύμβαση των Στενών της Λωζάννης. Και επειδή στην Συνθήκη του Μοντρέ δεν υπάρχει κανένας όρος που να προβλέπει αποστρατικοποίηση των ελληνικών νησιών, η Ελλάδα θεωρεί ότι είναι ελεύθερη να εξοπλίσει εκ νέου τη Λήμνο και την Σαμοθράκη. Οι περιορισμοί της Συμβάσεως της Λωζάννης για το καθεστώς των Στενών που αφορούν την Ελλάδα, σύμφωνα με την ελληνική άποψη αίρονται με την αντικατάσταση της από την Συνθήκη του Μωντρέ. Η Ελλάδα για να στηρίξει τους ισχυρισμούς της επικαλείται την ομιλία του υπουργού Εξ. της Τουρκίας Τεφβίκ Ρουστού Αράς στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση την 31η Ιουλίου του 1936 κατά την διάρκεια της συνεδρίασης που επικύρωσε τη Σύμβαση του Μοντρέ. Ο Αράς δήλωσε:
«Έτσι με την Συνθήκη του Μοντρέ, εξουδετερώνεται και ο όρος της Συνθήκης της Λωζάννης του 1923 που προέβλεπε καθεστώς αποστρατικοποίησης για τα νησια Λήμνο και Σαμοθράκη, τα οποία ανήκουν στην γείτονα φίλη μας Ελλάδα και αυτό μας δίνει ιδιαίτερη ικανοποίηση». Όμως οι φράσεις αυτές του Αράς συνιστούν μία λανθασμένη ερμηνεία των Συνθηκών της Λωζάννης και του Μοντρέ.
Ακόμη και αν δεχτούμε αυτή την ερμηνεία και συμφωνήσουμε ότι η σύμβαση των Στενών του Μοντρέ ανικαθιστά την Σύμβαση των Στενών της Λωζάννης, σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτή η σύμβαση καθιστά ανενεργό το κυρίως κείμενο της Συνθήκης της Λοζάννης. Και στο άρθρο 12 της εν λόγω Συνθήκης υπάρχει ο όρος του αφοπλισμού των ελληνικών νησιών. Δεν υπάρχει περίπτωση να αλλάξει αυτός ο όρος ή να καταστεί ανενεργός, συνεπώς το επιχείρημα της Ελλάδας είναι αβάσιμο.
Σύμφωνα με τις θέσεις της Τουρκίας, ο εξοπλισμός για τον οποίο γίνεται λόγος στην Συνθήκη του Μοντρέ δεν αναφέρεται σε όλα τα νησιά του Αιγαίου, ούτε και σε όλα τα νησιά που βρίσκονται κοντά στα Στενά. Είναι ολοφάνερο ότι εννοείται μόνο το τμήμα των Στενών που βρίσκεται υπό τουρκική κυριαρχία.
Στη ίδια Συνθήκη δεν υπάρχει κανένας όρος που να θέτει άμεσα ή έμμεσα θέμα επανεξοπλισμού των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου που βρίσκονται υπό ελληνική κυριαρχία, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και τα δύο νησιά απέναντι από τα Στενά(Λήμνο, Σαμοθράκη), ούτε και σε όλα τα νησιά που βρίσκονται κοντά στα Στενά. Ο ελληνικός ισχυρισμός ότι, εφόσον η Συνθήκη του Μοντρέ δίνει την δυνατότητα στη Τουρκία να εξοπλίσει εκ νέου τα νησιά της που συγκαταλέγονται ανάμεσα στα νησιά στα οποία είχε επιβληθεί αφοπλισμός με την Σύμβαση της Λωζάννης για τα Στενά το 1923, η Ελλάδα αποκτά αυτομάτως το δικαίωμα να επανεξοπλίσει τα δικά της νησιά δεν έχει καμία νομική ισχύ. Με άλλα λόγια, η Σύμβαση των Στενών του Μοντρέ είναι μία συμφωνία που δεν ενδιαφέρει την Ελλάδα περισσότερο απ’ότι θα ενδιέφερε μία οποιαδήποτε χώρα».
Απάντηση
Στο προοίομιο της Συμβάσεως του Μοντρέ αναφέρεται:
«Εμφορούμενοι υπό της επιθυμίας να ρυθμίσουν τον διάπλουν και την ναυσιπλοϊα στα Στενά των Δαρδανελίων, την Θάλασσα του Μαρμαρά και τον Βόσπορο συμεριλαμβανομένων στην γενική κατονομασία «Στενά» με τρόπο ώστε να διαφυλαχτεί, στα πλαίσια ασφαλείας της Τουρκίας, και της ασφαλείας των παροχθίων κρατών στον Ευξεινο Πόντο, η αρχή της Ειρήνης που υπεγράφη στην Λωζάννη την 24η Ιουλίου 1923. Απεφάσισαν να υποκαταστήσουν την παρούσα Σύμβαση στην Σύμβαση που υπεγράφη στη Λωζάννη την 24η Ιουλίου 1923».
Μετά την αποτυχία των προσπαθειών της Τουρκίας για αναθεώρηση ή κατάργηση των σχετικών συνθηκών περί του καθεστώτος αποστρατικοποίησης, στηριζόμενη η Τουρκία στη Σοβιετική προτροπή και στην Βρεταννική υποστήριξη, επιτυγχάνει την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης περί του καθεστώτος των Στενών.
Οι Τούρκοι δεν αναφέρονται καθόλου στα προηγηθέντα της υπογραφής της Συμβάσεως, τα οποία είναι αξιοσημείωτα για το καθεστώς των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου και σκοπίμως αποσιωπούνται.
Προ της συγκλήσεως της Διασκέψεως του Μοντρέ, η Ελλάδα και η Τουρκία συμφωνούν πλήρως ότι άμεση και αναπόφευκτη συνέπεια του εξοπλισμού των Στενών θα είναι και ο εξοπλισμός της Λήμνου και της Σαμοθράκης. Αυτό προκύπτει από την διπλωματική αλληλογραφία της εποχής εκείνης μεταξύ των δύο χωρών και αφορά την Ελληνο-Τουρκική συμφωνία για τον εξοπλισμό των δύο αυτών νησιών.
Χρονολογικώς αναφέρονται τα εξής:
1) Στις 17/4/1936 ο επιτετραμένος στην Άγκυρα Κ. Βατικιώτης ζητά από τον Υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Ρουσδή Αράς, την οχύρωση όχι μόνο της Λήμνου και της Σαμοθράκης, η οποία ήταν αυτονόητη λόγω της επικείμενης καταργήσεως του καθεστώτος αποστρατικοποίησης, βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης, αλλά και των άλλων νησιών του Αιγαίου. Ο Τούρκος υπουργός δήλωσε:
«Η Ελλάς ουδεμία αντίδραση θα συναντήσει εκ μέρους της Τουρκίας εαν για την ασφάλεια της θα προετίθετο να προβεί στην οχύρωση εκτός Σαμοθράκης, Λήμνου και άλλων νήσων του Αιγαίου Πελάγους».
2) Στις 22/4/1936 ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Ι. Μεταξάς σε επιστολή του προς τον Πρεσβευτή της Τουρκίας στην Αθήνα Ρουσσέν Εσρέφ αναφέρει τα εξής:
«Επιθυμώ να προσθέσω ότι με ικανοποίηση έλαβα υπό σημείωση την δήλωση που έκαμε την 17/4 η ΑΕ(Αυτού Εξοχότης) ο κ. Ρουσδή Αράς στον κ. Βατικιώτη επιτετραμμένο της Ελλάδας στη Άγκυρα σύμφωνα με την οποία η Τουρκία δεν θα διετύπωνε καμία αντίρρηση σε περίπτωση που η Ελλάδα θα είχε την πρόθεση, για την προάσπιση της ασφάλειάς της, να προβεί εκτός από την οχύρωση των νήσων Λήμνου και Σαμοθράκης στην οχύρωση και άλλων Ελληνικών νήσων του Αιγαίου Πελάγους».
3) Στις 2/5/1936 ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Ρουσδή Αράς κατά την επίσκεψη του στην Αθήνα επαναλαμβάνει στον Ι. Μεταξά την δήλωση που είχε κάνει πριν λίγες εβδομάδες για την οχύρωση της Λήμνου και της Σαμοθράκης.
4) Τέλος την 6/5/1936 ο πρεσβευτής της Τουρκίας στην Αθήνα Ρουσσέν Εσρέφ, σε επιστολή του προς τον Ι. Μεταξά γράφει: «Είμαστε εξ’ολοκλήρου σύμφωνοι όσον αφορά τον εξοπλισμό (Militarisation) των νήσων Λήμνου, Σαμοθράκης ταυτοχρόνως με τον εξοπλισμό των Στενών».
Η υπογραφείσα Σύμβαση του Μοντρέ καταργεί και αντικαθιστά στο συνολό της την Σύμβαση της Λωζάννης περί Στενών (Ιούλιος 1923). Η κατάργηση είναι ολική, αφού δεν συνοδεύεται η νέα σύμβαση από κανέναν απολύτως περιορισμό, επιφύλαξη ή εξαίρεση.
Την τελευταία δεκαετία η Άγκυρα επικαλούμενη κινδύνους που συνεπάγεται για την ασφάλεια της Κων/πόλεως η αυξημένη κίνηση στα Στενά, επέβαλε περιορισμούς η τουρκική κυβέρνηση στον διάπλου του Βοσπόρου από τα ξένα και τουρκικά πλοία αλλά και ορισμένα πρόσθετα μέτρα για ξένα πλοία. Όλα τα μέτρα αυτά αντίκεινται στις διατάξεις της Συμβάσεως. Πρόκειται για μονομερή τροποποίηση της Συμβάσεως. Η Τουρκία δεν σεβάστηκε ποτέ το πνεύμα και το γράμμα της Συμβάσεως του Μοντρέ. Κινείται πάντοτε με αποκλειστικό γνώμονα τα δικά της συμφέροντα και με μοναδικό παράγοντα εκτιμήσεως την εθνικότητα και το στρατιωτικό δυναμικό της χώρας στην οποία ανήκουν τα διερχόμενα από τα Στενά πλοία. Αδιαφορεί αν ο τοννάζ και ο εξοπλισμός τους συμφωνούν με τις προβλεπόμενες διατάξεις της Συμβάσεως εν καιρώ ειρήνης ή πολέμου.
Η Σύμβαση του 1936 έχει ήδη τις εξής αδυναμίες:
1) Η ανάπτυξη νέων οπλικών συστημάτων και η μεταβολή των γενικών στρατηγικών δεδομένων και αντιλήψεων εκμηδενίζει τα επιχειρήματα που ώθησαν στην αναθεώρηση των σχετικών με τα Στενά άρθρων της Συνθήκης της Λωζάννης. Μπορεί να ζητηθεί νόμιμα η επιστροφή στο καθεστώς της ουδετεροποιήσεως προς το συμφέρον όλων των Εθνών, δεδομένου ότι δεν νοείται σήμερα ένα Κράτος να ελέγχει μία τόσης σημασίας θαλάσσια δίοδο.
2) Με τις αξιώσεις που εγείρουν οι Τούρκοι στο Αιγαίο, επιχειρούν να διαταράξουν το Status Quo, δηλ. την έως τώρα κατάσταση πραγμάτων στον πέριξ χώρο. Αλλά η Σύμβαση του 1936 για τα Στενά έγινε υπό ορισμένες συνθήκες υπάρχουσες στην περιοχή. Συνεπώς ζήτημα Αιγαίου προκαλεί και ζήτημα Στενών. Γνωρίζουμε πως θα μας προβληθεί, γενικά κι αόριστα, η διεθνής αρχή Pacta Sunt Servanda (οι διεθνείς συμβάσεις πρέπει να τηρούνται). Αλλά θα παρατηρηθεί πως η αναθεώρηση των συνθηκών είναι αναπόφευκτη, σύμφωνα με έγκυρους διεθνολόγους, όταν τα δεδομένα αλλάζουν και ότι κάθε σύμβαση περιέχει την ρήτρα Rebus sic Stantibus(των πραγμάτων ούτως εχόντων). Πολύ περισσότερο όταν την υφιστάμενη κατάσταση προσπαθεί να την επιφέρει η Τουρκία προς όφελος της.
3) Κατά την άποψη διεθνολόγων μία έγκαιρη διεθνοποίηση του προβλήματος των Στενών δια την επάνοδο του προηγουμένου καθεστώτος (Συνθήκη Λωζάννης) και με μία διεθνή δύναμη επί της ζώνης των Στενών και των νήσων Ίμβρου και Τενέδου υπό την εγγύηση ΗΠΑ –Ρωσίας μέσω του ΟΗΕ θα έλυνε το πρόβλημα.
Τέλος να υπενθυμίσουμε στους Τούρκους αναλυτές τα εξής σχετικά με την Συνθήκη της Λωζάννης:
Στο άρθρο 16 της Συνθήκης της Λωζάννης η Τουρκία δηλώνει ότι «παραιτείται παντός τίτλου και δικαιώματος πάσης φύσεως επί των εδαφών ή εν σχέσει προς τα εδάφη τα οποία κείνται πέρα υπό των προβλεπομένων της παρούσης Συνθήκης ορίων, ως και επί των νήσων, εκτός εκείνων των οποίων η κυριαρχία έχει αναγνωριστεί σε αυτήν δια της παρούσας Συνθήκης».
Συνεπώς κάθε τουρκική αξίωση επί ελληνικών νησιών(και νησίδων) είναι παράνομη και προκλητική.
Κατόπιν των ορών της Συνθήκης που αφορούν στα Δωδεκάνησα ο Μουσολίνι δηλώνει:
«Τα νησιά του Αιγαίου δεν μπορούν να αποτελέσουν θέμα διαμφισβητήσεων».
Η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας παντός δικαιώματος επί των νήσων της Δωδεκανήσου και των εξ αυτών εξαρτωμένων νησίδων. Ορίζεται ότι το ζήτημα των Δωδεκανήσων θα κανονισθεί μεταξύ των ενδιαφερομένων(Ελλήνων-Ιταλών).

1) Πηγή: «Μύθος και πραγματικότητα», Ανάλυση της τουρκικής εξωτερική πολιτικής από 22 τούρκους ακαδημαϊκούς
2) Πηγή: «Διεθνείς πολιτικές και στρατιωτικές συνθήκες και συμβάσεις», Συγγραφέας: Χαραλ. Νικολάου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση