Ο Ερντογάν μπήκε σε ρωσικό ναρκοπέδιο

Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν μοιάζουν σε πολλά, ιδίως στην ιδεολογία τους, στις αρχές που κηρύττουν, στη συμπεριφορά τους, αλλά και στην… όχι και τόσο μεγάλη συμπάθειά τους για τη Δύση.

Επίσης, η Τουρκία και η Ρωσία έχουν αντικειμενικά πολλά κοινά ή συγκλίνοντα συμφέροντα και οι δυο χώρες αλληλοσυμπληρώνονται σε διάφορους τομείς όπως η ενέργεια, ο τουρισμός, οι μεταφορές, η στρατιωτικοτεχνολογική πρόοδος κ.ά. Όμως, όπως επισημαίνει ο γενικός διευθυντής του Ρωσικού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων, Andrey Kortunov, οι διμερείς σχέσεις των δυο χωρών παραμένουν εύθραυστες και δεν έχουν συνέπεια. Ρωσία κι Τουρκία είναι ταυτόχρονα σύντροφοι και ανταγωνιστές, ή ακόμα και αντίπαλοι σε ορισμένες περιπτώσεις, ενώ οι εντάσεις, διαμάχες και παρανοήσεις μεταξύ της Μόσχας και της Άγκυρας αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τρίτους, που δεν επιθυμούν να δουν τις σχέσεις των δυο χωρών να μετατρέπονται σε στρατηγική συνεργασία.

Το πόσο εύθραυστη είναι αυτή η σχέση, φάνηκε προ πενταετίας μετά την κατάρριψη από την Τουρκία του Ρωσικού μαχητικού Su-24 στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας, που έδειξε να φέρνει τις δυο χώρες στο «χείλος» του πολέμου. Ομοίως, στις αρχές του τρέχοντος έτους, όταν η Άγκυρα κατηγόρησε τη Μόσχα ότι εμπλέκεται άμεσα στον θάνατο δεκάδων Τούρκων στρατιωτών στην Ιντλίμπ.

Και στις δυο περιπτώσεις, γράφει ο κ. Kortunov, οι δυο πλευρές βρήκαν την πολιτική βούληση να σταματήσουν πριν περάσουν την «κόκκινη γραμμή» και οδηγηθούν σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Όμως, οι ρωσοτουρκικές σχέσεις θα μπορούσαν άνετα και ανά πάσα στιγμή να εκτροχιαστούν. Η λογική και η δυναμική της τρέχουσας εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας συνεχίζουν να βάζουν τον κ. Ερντογάν στη μέση ενός ναρκοπεδίου, όπου οποιοδήποτε βήμα του θα μπορούσε να αποδειχθεί θανατηφόρο για τις σχέσεις του με τον κ. Πούτιν. Οι νάρκες σε αυτό το συγκεκριμένα ναρκοπέδιο ποικίλουν, αλλά οποιαδήποτε από αυτές θα μπορούσε να οδηγήσει σε ακούσια κλιμάκωση και μόνιμη βλάβη στις σχέσεις μεταξύ της Άγκυρας και της Μόσχας.

Σύμφωνα με τον κ. Kortunov, ορισμένα από τα βήματα εξωτερικής πολιτικής που θα μπορούσε να κάνει η τουρκική ηγεσία και να οδηγήσουν σε ένα τεράστιο ρήγμα στις σχέσεις με τη Μόσχα, είναι τα εξής:

Εμπλοκή στην σύγκρουση στο Ναγκόργνο-Καραμπάχ: Δεν θα πρέπει να εκπλήσσει ότι η Άγκυρα έχει στηρίξει σθεναρά και απόλυτα το Μπακού κατά τη διάρκεια των τριών δεκαετιών της αντιπαράθεσης Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν. Αλλά, είναι άλλο να προσφέρει πολιτική και διπλωματική στήριξη σε έναν σύμμαχο σε μια «παγωμένη» σύγκρουση, και εντελώς άλλο να παρέχει ευρείας κλίμακας στρατιωτική βοήθεια στο αποκορύφωμα των ένοπλων εχθροπραξιών. Αυτού του είδους η βοήθεια αλλάζει δραματικά την ισορροπία δυνάμεων των εμπόλεμων μερών, δίνει στο Αζερμπαϊτζάν φρούδες ελπίδες πως το ζήτημα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ μπορεί να επιλυθεί γρήγορα με χρήση στρατιωτικών μέσων και, ως αποτέλεσμα, καθιστά την υπογραφή οποιασδήποτε ειρηνευτικής συμφωνίας πολύ πιο δύσκολη.

Κλιμάκωση στη Λιβύη: Η Τουρκία υπήρξε ένας από τους βασικούς ξένους παράγοντες στον Εμφύλιο Πόλεμο της Λιβύης από την αρχή. Η τουρκική παρέμβαση ήταν αυτή που απέτρεψε την κατάληψη της Τρίπολης απόν Μαρσάλ Χαλίφα Χάφταρ. Αλλά αν η Άγκυρα συνεχίσει να διεθνοποιεί τον πόλεμο στη Λιβύη ενισχύοντας την παρουσία του δικού της στρατού στη χώρα, βοηθώντας τις δυνάμεις του Φαγιέζ αλ Σάρατζ να πετύχουν αποφασιστική νίκη έναντι των πολλών αντιπάλων του στις ανατολικές και νότιες περιοχές, τότε θα αντιμετωπίσει αυξανόμενα σοβαρά προβλήματα. Και όχι μόνο με τη Ρωσία, αλλά επίσης με αρκετές άλλες χώρες που εμπλέκονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στην κρίση της Λιβύης, από την Αίγυπτο μέχρι τη Γαλλία.

«Χαϊδεύοντας» τους τρομοκράτες στην Ιντλίμπ: Οι υποχρεώσεις της Τουρκίας στο πλαίσιο της συμφωνίας του Σότσι για την Ιντλίμπ ήταν να διασφαλίσει την απόσυρση των τρομοκρατικών ομάδων και των βαρέων όπλων από τη ζώνη ασφαλείας. Δυο χρόνια μετά και η Άγκυρα δεν έχει τηρήσει τη δική της πλευρά της συμφωνίας. Οι όποιες ελπίδες πως η Τουρκία θα μπορούσε με κάποιον τρόπο να «επανεντάξει στην κοινωνία» ή τουλάχιστον να «περιορίσει» τους Ισλαμιστές φονταμενταλιστές στην Ιντλίμπ εξανεμίστηκαν γρήγορα. Αν οι τρομοκράτες, με την «προστασία» της τουρκικής παρουσίας στην Ιντλίμπ, χρησιμοποιήσουν την περιοχή αυτή ως βάση για να εξαπολύσουν ενεργές επιχειρήσεις κατά των δυνάμεων του Μπασάρ αλ Άσαντ και της ρωσικής στρατιωτικής υποδομής στη Συρία, τότε θα είναι απλά θέμα χρόνου για να ξεσπάσει μια νέα κρίση μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας.

Επιχειρήσεις κατά την Κούρδων στη Βόρεια Συρία: Δεν αποτελεί έκπληξη ότι Ρωσία και Τουρκία έχουν πολύ διαφορετική συμπεριφορά έναντι των Κούρδων της Συρίας και του ρόλου που θα ήθελαν να δυο να παίζουν στο μέλλον της χώρας. Μέχρι τώρα, η Άγκυρα και η Μόσχα έχουν καταφέρει να αποφύγουν προβλήματα στο θέμα αυτό «συμφωνώντας ότι διαφωνούν». Εν τούτοις, αν η Τουρκία εξαπολύσει μια νέα μεγάλης κλίμακας επιχείρησης κατά των Κούρδων στη Βόρεια Συρία, αυτό αναπόφευκτα θα οδηγήσει τους Κούρδους σε σχηματισμό συμμαχίας με την κυβέρνηση της Συρίας, που η Μόσχα αναμφίβολα θα στηρίξει (και ίσως ενθαρρύνει). Αυτό θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα μια άμεση σύγκρουση μεταξύ της Δαμασκού και της Άγκυρας στη Βόρεια Συρία, με όλες τις αρνητικές επιπτώσεις που θα είχε κάτι τέτοιο στις σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας.

Επιδείνωση της αντιπαράθεσης με την Ελλάδα: Οι σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Ελλάδας είναι κάπως προβληματικές αυτή τη στιγμή. Αλλά είναι εξαιρετικά απίθανο η Μόσχα να πάρει το μέρος της Άγκυρας στην τρέχουσα εδαφική διαμάχη της Τουρκίας με την Ελλάδα. Ακόμα περισσότερο αφού, στην παρούσα κατάσταση αναφορικά με τον καθορισμό των οικονομικών ζωνών στη Μεσόγειο, η Τουρκία δεν βρίσκεται «απέναντι» μόνο της Ελλάδας, αλλά επίσης και όλων σχεδόν των εταίρων και φίλων της Ρωσίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Το «ελληνικό ζήτημα», σε συνδυασμό με την τουρκική δραστηριότητα στη Λιβύη (που φέρνει σε άβολη θέση τη Μόσχα), θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια νέα κρίση στις σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας.

Επέκταση της στρατιωτικής-τεχνικής συνεργασίας με την Ουκρανία: Η Ρωσία και η Τουρκία πάντα είχαν θεμελιωδώς διαφορετική άποψη ως προς την Ουκρανία και την Κριμαία, ιδιαίτερα από τότε που ξέσπασε η ουκρανική κρίση το 2014. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, η Μόσχα έπρεπε να συμβιβαστεί με το γεγονός πως η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει την Κριμαία ως μέρος της Ρωσίας και δεν θα εγκαταλείψει τον ρόλο του «προστάτη» που διεκδικεί για τους Τατάρους της Κριμαίας. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη επέκταση της στρατιωτικής και πολιτικής συνεργασίας μεταξύ της Άγκυρας και του Κιέβου –ιδιαίτερα η προμήθεια τελευταίας τεχνολογίας τουρκικών drones που το Κίεβο μπορεί να χρησιμοποιήσει στα ανατολικά της χώρας- θα μπορούσαν να γίνουν «αγκάθι» για τη Μόσχα. Οι προσπάθειες της Τουρκίας να προωθήσει τα ουκρανικά συμφέροντα στο ΝΑΤΟ θα είναι επίσης ένα σημείο έντασης.

Επιθετική προώθηση του παν-τουρκισμού στη Ρωσία: Οι φόβοι για την πιθανότητα ο τουρκισμός να «διεισδύσει» στις κυρίως μουσουλμανικές και τουρκόφωνες περιοχές του Βόρειου Καύκασου και της περιοχής του Βόλγα ποτέ δεν εξαφανίστηκαν τελείως από τη ρωσική ηγεσία. Ωστόσο, οι φόβοι αυτοί συχνά επιδεινώθηκαν από την αξιοσημείωτη αύξηση του ρόλου του Ισλάμ την εσωτερική πολιτική του Ερντογάν (όπως φαίνεται και από την πρόσφατη αλλαγή του status της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη). Πολλοί στη Ρωσία πιστεύουν πως η η Τουρκία απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τις αρχές του κοσμικού κράτους του Κεμάλ Ατατούρκ, κάτι που σημαίνει πως η προώθηση του παν-Τουρκισμού από την Άγκυρα θα είναι όλο και περισσότερο συνυφασμένη με την προώθηση του πολιτικού Ισλάμ. Αυτό θα αποτελέσει άμεση πρόκληση για την εθνική ασφάλεια και ακόμα και την εδαφική ενότητα της Ρωσίας.

Όπως διευκρινίσει ο κ. Kortunov, τα παραπάνω δεν σημαίνουν πως ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ο μόνος που κινείται σε «ναρκοπέδιο», αφού και ο Βλαντίμιρ Πούτιν βρίσκεται στη μέση ενός «ναρκοπεδίου» εξωτερικής πολιτικής σε ό,τι αφορά την Τουρκία. Αναμφίβολα οποιοσδήποτε Τούρκος πολιτικός ή ειδήμονας σε θέματα διεθνών σχέσεων θα μπορούσε να παραθέσει αντίστοιχη ή ακόμα μεγαλύτερη λίστα με τα παράπονα που έχει η Τουρκία από τη Ρωσία, καθώς η Μόσχα δεν προσεγγίζει πάντα με την ανάλογη κατανόηση και «λεπτότητα» τα βασικά συμφέροντα της Τουρκίας στη διεθνή σκηνή. Επίσης, υπάρχουν αντιρωσικές φωνές στην τουρκική ελίτ και αντιτουρκικές φωνές στη Ρωσία. Όπως και να έχει, το «στοίχημα» είναι εξαιρετικά μεγάλο στο ρωσοτουρκικό «παιχνίδι» -και όχι μόνον για τη Ρωσία και την Τουρκία, αλλά για αρκετές κοντινές περιοχές, όπου η Μόσχα και η Άγκυρα προωθούν τα συχνά αντίθετα συμφέροντά τους, ιδιαίτερα στην Κεντρική Ασία και στη Βόρεια Αφρική.

Μετάφραση Άννα Φαλτάιτς
Capital

 

 

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση