Ποια είναι η στρατηγική της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία

Του Marc Pierini

Τους τελευταίους μήνες η Τουρκία έχει ξεκινήσει πολλές τολμηρές πρωτοβουλίες εξωτερικής πολιτικής, συχνά με ισχυρή στρατιωτική συνιστώσα. Μετά από μεγάλη συζήτηση, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την 1η Οκτωβρίου, αποφάσισε να λάβει μια ήπια γραμμή προς την Άγκυρα προσφέροντάς της κίνητρα και βάζοντας στην άκρη την ιδέα της επιβολής κυρώσεων. Μήπως μια τέτοια προσέγγιση δημιουργεί στρατηγικούς κινδύνους για την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ;


Από τη δημιουργία της, η Ευρωπαϊκή Ένωση, μια οντότητα που προάγει την ειρηνική επίλυση των συγκρούσεων μαζί και μεταξύ των γειτόνων της. Μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών, η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel υπήρξε ιδιαίτερα συμφιλιωτική με την Τουρκία, όπως φάνηκε από τον προσωπικό ρόλο που διαδραμάτισε στην διαπραγμάτευση της προσφυγικής συμφωνίας το 2015-2016 και τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Ωστόσο, αυτό το τελευταίο επεισόδιο είναι προβληματικό. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συγκεντρώθηκαν για να συζητήσουν για την Τουρκία μετά από μήνες μονομερών κινήσεων από την Άγκυρα εναντίον των συμφερόντων της ΕΕ σε Συρία, Λιβύη, Ανατολική Μεσόγειο και στα χερσαία σύνορα με την Ελλάδα.

Ωστόσο, μετά από παρατεταμένη συζήτηση για κυρώσεις, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προσέφερε μια ανάσα στην Τουρκία. Ούτε λέξη για τη θλιβερή κατάσταση του κράτους δικαίου –σε μια περίοδο που η κατάσταση στη Λευκορωσία και η προφανής δηλητηρίαση του Ρώσου Alexei Navalny ανησυχεί τους Ευρωπαίους ηγέτες- και όταν η καταστολή της τουρκικής κοινωνίας των πολιτών και των πολιτικών αντιπάλων συνεχίζεται αμείωτη. Και υπήρξε μια μόνο υπόδειξη για κυρώσεις, παρά το ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες υιοθέτησαν την προσέγγιση "ασημένιου δίσκου" όπως έγινε στη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης του 2015, προσφέροντας πολλαπλά οφέλη στην Άγκυρα, όπως ανανέωση της τελωνειακής ένωσης με την ΕΕ, πρόοδος στη βίζα και την προοπτική περισσότερων κεφαλαίων για τους Σύρους πρόσφυγες, προφανώς πιστεύοντας ότι θα μπορούσαν να κατευνάσουν τον Τούρκο πρόεδρο Erdogan.

Είναι αλήθεια ότι η Merkel αντιμετωπίζει μια ξεχωριστή κατάσταση. Η γνώμη των 3,5 εκατ. Γερμανών τουρκικής καταγωγής έχει σημασία, το εμπόριο και οι επενδύσεις με την Τουρκία είναι σημαντικά, και η Γερμανία φοβάται ότι ένα νέο κύμα προσφύγων θα μπορούσε να κατευθυνθεί προς τη Γερμανία, εάν η ΕΕ υιοθετήσει μια πιο σκληρή γραμμή εναντίον της Άγκυρας. Ωστόσο, αυτό που έλειπε ήταν μια καθαρή διάγνωση της πορείας της Τουρκίας και των συνεπειών της για την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ.

Η στρατιωτική διπλωματία της Άγκυρας έχει τις ρίζες της βαθιά στην εγχώρια πολιτική. Σε μια στιγμή που η οικονομία είναι στο χείλος του γκρεμού και η δημοτικότητα του ισλαμικού-εθνικιστικού συνασπισμού υποχωρεί, ο Erdogan χρειάζεται να παρουσιαστεί ως ο σωτήρας του έθνους που δέχεται επίθεση από όλες τις πλευρές έτσι ώστε να μπορέσει να φτάσει μέχρι τις εκλογές του 2023 και τους εορτασμούς των 100 ετών από την ίδρυση της δημοκρατίας. Η Άγκυρα επιδιώκει να συσπειρώσει τον εθνικιστικό ενθουσιασμό της Τουρκίας γύρω από τον πρόεδρο, αναζωογονώντας παλιές (και πραγματικές) διαφωνίες –τα θαλάσσια σύνορα με Ελλάδα και Κύπρο και τη σύγκρουση Ναγκόρνο-Καραμπάχ-και επεμβαίνοντας σε ξένα εδάφη, όπως η Βόρεια Συρία, η Λιβύη, και το Βόρειο Ιράκ, και αναπτύσσοντας ενισχυμένα στρατιωτικά πάγια για την υποστήριξη της διπλωματίας αποδιοργάνωσης.

Για την Τουρκία, αυτό αποτελεί πιθανώς μια εποχή πολλαπλών ευκαιριών. Η ΕΕ θεωρείται ως μια χάρτινη τίγρης που είναι ανίκανη να συμφωνήσει άμεσα σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Η Merkel, που είναι υπέρ της Τουρκίας, θα φύγει από την εξουσία σε ένα χρόνο. Οι ΗΠΑ έχουν κατακλυστεί από την πανδημία και έχουν παραλύσει από την διχαστική προεδρική εκστρατεία. Η ισχύς του ΝΑΤΟ αποδυναμώνεται από την ανάπτυξη των ρωσικών S-400 της Τουρκίας μαζί με assets κρίσιμης σημασίας για τις δραστηριότητες της συμμαχίας. Η διμερής σχέση με τη Μόσχα είναι όλο και πιο σύνθετη, αλλά προσφέρει στην Άγκυρα ευκαιρίες για να εμφανιστεί ως ένας αντίπαλος της Μόσχας στη διεθνή σκηνή, είτε στη Συρία, στη Λιβύη ή τώρα στη σύγκρουση Ναγκόρνο-Καραμπάχ.


Παράλληλα, η στρατιωτική ικανότητα της Τουρκίας να προκαλέσει ζημιά στις συμβατικές δυνάμεις, τελευταία ενισχύθηκε με τη χρήση ένοπλων drones στη Βόρεια Συρία, στο Ιράκ, στη Δυτική Λιβύη και τώρα στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Επιπλέον, αυτό είναι μόλις η αρχή, καθώς νέα αεροπορικά και ναυτικά assets θα τεθούν σε λειτουργία το 2021 και μετά.

Η ηγεσία της Τουρκίας βλέπει μια σύμπτωση εγχώριων πολιτικών επιταγών, ως ένα παράθυρο ευκαιρίας, και μια αίσθηση ανανεωμένης στρατιωτικής δύναμης. Σπέρνοντας σε όλους τους εταίρους της, ελπίζει να τοποθετηθεί ως ένας κρίσιμος παράγοντας που κανένας δεν μπορεί να αγνοήσει και λίγοι μπορούν να βρεθούν απέναντι σε μάχη. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δεν ήταν και επιτυχία. Γιατί;

Η αναδιοργάνωση της τελωνειακής ένωσης θα απαιτούσε ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τους παράγοντες της ΕΕ στην Τουρκία, αλλά δεν υπάρχει πλέον ανεξάρτητο δικαστικό σώμα. Η διευκόλυνση της βίζας θα χρειαζόταν έναν διαφορετικό τουρκικό αντί-τρομοκρατικό νόμο, που δεν φαίνεται πουθενά κοντά. Και η πρόταση για σύγκληση μιας διάσκεψης Ανατολικής Μεσογείου είναι μια πολύ κακή ιδέα, καθώς η ΕΕ θα συμφωνούσε με τη μία, να αναγνωρίσει την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου, να καθίσει απέναντι από τους εκπροσώπους του Σύριου προέδρου al-Assad και να υποστηρίξει μια πλατφόρμα για τις εκδικητικές αφηγήσεις της Τουρκίας.

Εκ των υστέρων, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατόρθωσε απλώς να κυλήσει το τενεκεδάκι με την Τουρκία λίγο πιο κάτω στον δρόμο, ελπίζοντας για μια πιο συμφιλιωτική συμπεριφορά από την Άγκυρα, παρά να εξετάσει το ενδεχόμενο περιορισμών. Παραβλέφθηκε ή ελαχιστοποιήθηκε ένας στρατηγικός κίνδυνος;

Συνέβησαν ασφαλώς και τα δύο, διότι από μια ευρύτερη οπτική γωνία, οι επεκτατικές δραστηριότητες της Τουρκίας και οι πρωτοβουλίες εξωτερικής πολιτικής της είναι ξεκάθαρα αντίθετες προς τα συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ. Είναι ακριβώς το αντίθετο από την ίδια την πολιτική κουλτούρα της ΕΕ και παρόμοια με τις πολιτικές παραδόσεις της Ρωσίας. Η απόκτηση των S-400 δημιούργησε μεγάλους κινδύνους για την πυραυλική αμυντική αρχιτεκτονική του ΝΑΤΟ, καθώς μάλιστα το σύστημα θα ενεργοποιηθεί και θα δοκιμαστεί σε λίγες ημέρες στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Η αποστολή Σύριων τζιχαντιστών, στρατιωτικού προσωπικού και εξοπλισμού στη Λιβύη, δημιουργεί κινδύνους για τις γραμμές προμήθειας ενέργειας της Ευρώπης και μπορεί να τροφοδοτήσει τρομοκρατία στο Σαχέλ. Και ενθαρρύνοντας και ενισχύοντας τους Αζέρους στον πόλεμο στο Νότιο Καύκασο, θα προκαλέσει μια διαρκή σύγκρουση και μια ανθρωπιστική καταστροφή. Έχουν σταλεί και τζιχαντιστές εκεί.

Το ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιτρέπει σε μια απολυταρχική Τουρκία να ακολουθήσει τέτοια βήματα στα νοτιοανατολικά σύνορα της Ευρώπης, δεν είναι στρατηγική. Είναι ένα απλό τέχνασμα το οποίο θα επιστρέψει και θα στοιχειώνει τους ηγέτες της ΕΕ.

Capital



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση