Η προσέγγιση Τουρκίας - ΗΠΑ μέσω LNG και η θέση της Ελλάδας

Την τελευταία δεκαετία, η Ελλάδα βρέθηκε σε μια εξαιρετικά θετική συγκυρία όσον αφορά τη διεθνή ενεργειακή της θέση και τη δυνατότητα αξιοποίησης της για τη προώθηση των συμφερόντων εθνικής ασφαλείας.

Εν μέσω της διεθνούς τάσης για αύξηση του ρόλου που το Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (LNG) παίζει στις αγορές και μαζί με τη ραγδαία αύξηση της θέσης των ΗΠΑ στη παγκόσμια ροή LNG, η Ελλάδα βρέθηκε να έχει στη διάθεση της μια αναβαθμισμένη υποδομή υποδοχής LNG (στο νησάκι της Ρεβυθούσας, δίπλα στη Σαλαμίνα), αναπτυγμένα σχέδια για πλωτό σταθμό υποδοχής LNG (FSRU) στην Αλεξανδρούπολη, σχέδια για κάθετους άξονες φυσικού αερίου προς τα Σκόπια και τη Βουλγαρία (IGB), σχέδια για μεταφορά φυσικού αερίου από Κύπρο και Ισραήλ προς την ΕΕ, και ένα πολλά υποσχόμενο, πιθανό, δικό της δυναμικό εξόρυξης Φ.Α. νότια της Κρήτης και στα δυτικά της χώρας.

Από την άλλη πλευρά, τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία βρέθηκε δεμένη με μακροχρόνια συμβόλαια αγοράς ρωσικού φυσικού αερίου σε συγκεκριμένες τιμές και με δεσμευτικούς όρους από τη Ρωσία. Η Άγκυρα σε μεγάλο βαθμό αναγκάστηκε να βρεθεί σε αυτή τη θέση καθώς υπήρχε επιτακτική ανάγκη να καλύψει επαρκώς τις -τότε- διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες της σε φυσικό αέριο. Η αυξημένη εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο μέσω αγωγών, συνέβαλε στην προσέγγιση συμφερόντων μεταξύ των δύο χωρών, στην -σχεδόν αναγκαστική- εμβάθυνση της συνεργασίας τους και σε άλλους τομείς (εξοπλισμοί, πυρηνικά) και -μοιραία πλέον- σε ρήξη με τις ΗΠΑ. Τα ενεργειακά βεβαίως δεν είναι ο μόνος λόγος ούτε για την προσέγγιση Τουρκίας-Ρωσίας ούτε για τις τριβές με τις ΗΠΑ, αναμφισβήτητα πάντως έχουν συμβάλει τα μέγιστα στη διαμόρφωση των εν λόγω εξελίξεων.


Η νωχελική δεκαετία της Ελλάδας

Για την Ελλάδα η ευκαιρία ήταν πραγματικά μοναδική. Μέσω των ενεργειακών, η Ελλάδα μπορούσε να ευθυγραμμίσει τα εθνικά της συμφέροντα με αυτά των ΗΠΑ και της ΕΕ, την ίδια στιγμή που η Τουρκία στον ενεργειακό τομέα απομακρυνόταν από τη δύση. Τι έκανε η χώρα μας για να εκμεταλλευτεί αυτή την ξεχωριστή συγκυρία; Τίποτα!

Για να είμαι πιο δίκαιος, η Ελλάδα έκανε πολύ λίγα, πολύ αργά και με λάθος στοχεύσεις. Στην αρχή της προηγούμενης δεκαετίας η Ελλάδα έμεινε σε σχεδιασμούς για τον East Med που ήθελε χρόνο και ποσότητες αερίου που δεν υπήρχαν, αντί να προωθήσει η δημιουργία τερματικού υγροποίησης LNG στην Κύπρο. Ειδικά δε από τα μέσα της δεκαετίας, η προηγούμενη κυβέρνηση καθυστέρησε τραγικά να προχωρήσει τις άδειες για τα τεμάχια Φ.Α. σε Δυτική Ελλάδα και Κρήτη, φλυαρούσε για τον East Med, καθυστέρησε χαρακτηριστικά την προώθηση του FSRU στην Αλεξανδρούπολη και του IGB στην Κομοτηνή, ενώ -ακόμα χειρότερα- έκλεινε το μάτι στους Ρώσους με υποσχέσεις για να δημιουργηθούν και περάσουν Ρωσικών συμφερόντων αγωγοί από την Ελλάδα.

Όσο η Τουρκία φαινόταν δεμένη ενεργειακά στο άρμα της Ρωσίας, οι ΗΠΑ αναζητούσαν στην Ελλάδα, τη χώρα-κλειδί που θα «δέσει» τη σειρά χωρών «συνόρων» (frontier states) για την ανάσχεση της ρωσικής επιρροής, της Κινέζικης επεκτατικότητας και του εξτρεμιστικού Ισλάμ στην Ευρώπη και την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Η Ελλάδα, αυτάρεσκα, άρχισε να θεωρεί αυτή τη σχέση και υποστήριξη στα ενεργειακά ως δεδομένη, οπότε συνέχισε να κινείται αργά και νωχελικά στα διεθνή ενεργειακά της θέματα.

Η στροφή της Τουρκίας

Η Τουρκία όμως δείχνει πλέον ότι αρχίζει να κινείται προς την κατεύθυνση αποδέσμευσης από το σφιχτό εναγκαλισμό της Ρωσίας στα ενεργειακά της θέματα. Τα τελευταία χρόνια αναβαθμίστηκαν και δημιουργήθηκαν νέες υποδομές LNG στην χώρα (δύο νέα FSRU), και σταδιακά άρχισαν να αυξάνονται και οι σχετικές εισαγωγές μη-ρωσικού φυσικού αερίου. Το ποσοστό του LNG στο σύνολο των εισαγωγών φυσικού αερίου της Τουρκίας διπλασιάστηκε από 15% το 2015 στο 30% το 2019. Το δε πρώτο τρίμηνο το 2020 η τάση αυτή πήρε εκρηκτικές διαστάσεις με τις εισαγωγές LNG να φτάνουν στο μισό του συνόλου των εισαγωγών του 2019. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι η πλειονότητα αυτών των εισαγωγών προέρχονται πλέον από τις ΗΠΑ. Με τις εισαγωγές αμερικανικού LNG να φτάνουν στο πρώτο τρίμηνο του 2020 τα 6,7 δις κυβικά μέτρα (bcm) η Τουρκία είναι αυτή τη στιγμή η τρίτη μεγαλύτερη εισαγωγέας αμερικανικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη, ενώ αντίστοιχα οι ΗΠΑ είναι πλέον ο μεγαλύτερος προμηθευτής LNG της Τουρκίας.

Με το μεγαλύτερο μέρος των συμβολαίων προμήθειας ρωσικού φυσικού αερίου να λήγουν τα επόμενα δύο χρόνια, η Τουρκία πλέον χρησιμοποιεί -ως όφειλε άλλωστε- τις εισαγωγές αμερικανικού LNG για να αντισταθμίσει τις πιέσεις από τη Ρωσία (σε τιμές και σε πολιτική) και να προωθήσει την επαναπροσέγγιση με τις ΗΠΑ μέσω ενός θέματος που δεν είναι τόσο καυτό όπως τα F-35 ή οι S-400, αλλά αποτελεί ζητούμενο για τις ΗΠΑ οι οποίες θέλουν διακαώς την επέκταση των εξαγωγών τους.

Αυτό βεβαίως σημαίνει ότι η Τουρκία θα μπορούσε να αντικαταστήσει την Ελλάδα στην «αλυσίδα» κρατών που μπορούν να προμηθεύσουν τα Βαλκάνια και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη με αμερικανικό LNG ή ακόμα και με ισραηλινό φυσικό αέριο καλύπτοντας έτσι τις επιδιώξεις των ΗΠΑ, αλλά και -ακόμα χειρότερα- της ίδιας τη ΕΕ για μείωση της εξάρτησης από τη Ρωσία. Άλλωστε οι υποδομές της Τουρκίας σε FSRU και σταθερές μονάδες υγροποίησης καθώς και τα δίκτυα αγωγών προς τα Βαλκάνια είναι ήδη έτοιμα.

Η νωχελικοτήτα, αυταρέσκεια και αφέλεια με την οποία προσέγγισε η Ελλάδα τα διεθνή ενεργειακά έργα της περιοχής και τις σχέσεις της με την ΕΕ και της ΗΠΑ σε αυτόν τον τομέα δυστυχώς ήταν τραγική. Ενώ η Ελλάδα ικανοποιήθηκε με το αυξημένο ενδιαφέρον που προσέλκυσε προσωρινά, η -αναμενόμενη για όσους τα παρακολουθούν- στροφή της Τουρκίας στα ενεργειακά της, μπορεί να μας αφήσει «στα κρύα του λουτρού» να εκφράζουμε και πάλι την έκπληξη μας για τις εξελίξεις.

Το παιχνίδι σίγουρα δεν έχει χαθεί για την Ελλάδα, αλλά πλέον είναι καιρός για δραστική κινητοποίηση σε όλα τα επίπεδα και με μοναδικό γνώμονα, ότι -και- στα ενεργειακά, δεν υπάρχουν φίλοι και καλές σχέσεις, αλλά μόνο σύμπτωση και απόκλιση συμφερόντων και μόνο για συγκεκριμένες -και περιορισμένες- χρονικές συγκυρίες. Καιρός είναι -επιτέλους- να τις εκμεταλλευτούμε με ουσιαστικό τρόπο και όχι με φανφάρες και τυμπανοκρουσίες.

Μιχάλης Μαθιουλάκης
Ακαδημαϊκός Διευθυντής του Greek Energy Forum και αναλυτής Ενεργειακής Στρατηγικής στην επιστημονική ομάδα της Έδρας «Θουκυδίδης» του Πανεπιστημίου Μακεδονίας υπεύθυνος για τα ενεργειακά θέματα της ΜΕΝΑ και Ανατολικής Μεσογείου
Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση