Η Δύση τρέφει αυταπάτες για τη Ρωσία

Συνέντευξη στον Κώστα Ράπτη

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς συμπληρώθηκαν ακριβώς είκοσι χρόνια από την ανάρρηση του Βλαντίμιρ Πούτιν στην ηγεσία του ρωσικού κράτους. Η επέτειος δίνει κατάλληλη αφορμή για να ανασκοπήσει κανείς τις αλλαγές που έχουν σημειωθεί στον παγκόσμιο συσχετισμό με την αποκατάσταση της ρωσικής ισχύος την τελευταία εικοσαετία – και ένας από τους καταλληλότερους αρωγούς σε αυτή την αποτίμηση είναι ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Εξωτερικής Πολιτικής της Ρωσίας του Πανεπιστημίου MGIMO του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών, Διδάκτωρ Ιστορικών Επιστημών, Αλεξάντερ Μπορίσοφ.

Υποστηρικτής της εκτίμησης ότι ζούμε ήδη σε έναν "κόσμο χωρίς ηγεμόνα”, ο καθηγητής Μπορίσοφ μίλησε στο capital.gr, με την ευκαιρία της παρουσίας του στην Αθήνα στις αρχές Δεκεμβρίου για το διεθνές επιστημονικό συνέδριο "Από τη στροφή στον Ατλαντικό προς τον πολυπολικό κόσμο", που διοργανώθηκε από την Ελληνο-Ρωσική Λέσχη "Διάλογος”, υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ελλάδα, και ήταν αφιερωμένο στη μνήμη του Γεβγκένι Πριμακόφ, εξέχοντος "μεταρρυθμιστή” της περιόδου της περεστρόικα και κατόπιν διαμορφωτή της διπλωματίας της μετασοβιετικής Ρωσίας, από τη θέση του υπουργού Εξωτερικών και του πρωθυπουογού (1998-9).

Η συζήτηση με τον Αλεξάντερ Μπορίσοφ περιστράφηκε γύρω από το ρόλο της σύγχρονης Ρωσίας στη διεθνή σκηνή, τα αίτια της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και τις σχέσεις που διαμορφώνονται στο τρίγωνο Μόσχα-Άγκυρα-Αθήνα.

Ποια θεωρείτε ως ισχυρά και ποια ως αδύναμα σημεία της σημερινής Ρωσίας στο διεθνές περιβάλλον;

Η Ρωσία έχει οπωσδήποτε ενισχύσει το δυναμικό της από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 και σήμερα έχει επιστρέψει στο προηγούμενος στάτους της ως μεγάλης δύναμης με επιρροή, χωρίς την συμμετοχή της οποίας δεν μπορεί να διευθετηθεί κανένα σημαντικό διεθνές ζήτημα.

Κρίνοντας όχι μόνο από τις δικές μας εκτιμήσεις, αλλά και από το τι λένε πολιτικοί άλλων κρατών, η Ρωσία είναι, μαζί με τις ΗΠΑ και την Κίνα, μία από τις τρεις ισχυρότερες χώρες στον κόσμο. Θα μπορούσε να προσθέσει κανείς την Ινδία, ή την Ε.Ε., αν και δεν είναι μία δύναμη, αλλά ένα άθροισμα χωρών.

Ασφαλώς αυτή η ιδέα συνδέεται στενά με την ρωσική εσωτερική πολιτική. Όσο ισχυρότερη γίνεται η Ρωσία, τόσο πιο επιδραστική γίνεται η εξωτερική πολιτική της – αυτό είναι γεγονός. Ακόμη και οικονομικά θα έλεγα, η Ρωσία υποτιμάται.

Έχει διαφοροποιήσει επαρκώς την οικονομία της;

Πολλοί στη Δύση διατηρούν πεπαλαιωμένες αντιλήψεις για τη Ρωσία.

Ότι είναι "ένα βενζινάδικο με πυρηνικά”...

Ακριβώς. Έτσι την αποκάλεσε ο Τζον Μακέιν. Οι καιροί αυτοί πέρασαν προ πολλού. Σήμερα ασφαλώς επιμένουμε στα πλεονεκτήματά μας, που είναι οι φυσικοί πόροι, αλλά και οι ΗΠΑ έχουν γίνει η υπ' αριθμόν ένα πετρελαιοπαραγωγός χώρα στον κόσμο, με 17 εκατ. βαρέλια ημερησίως. Η Ρωσία παράγει περίπου 11 εκατ. βαρέλια, όσο και η Σαουδική Αραβία, ο έτερος πρωταγωνιστής στην πετρελαιοβιομηχανία.

Και η μεταποίηση;

Οι ευφυείς άνθρωποι στρέφουν το βλέμμα τους στη ρωσική στρατιωτική βιομηχανία, διότι χωρίς ισχυρή σύγχρονη μεταποίηση δεν μπορείς να παραγάγεις όπλα.

Είναι ένδειξη τεχνολογικής ισχύος;

Θα έλεγα απλώς ότι είναι τμήμα της οικονομίας: Ίδια πλάνα, ίδια εργοστάσια. Σήμερα άλλωστε δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στο ότι κάθε σχεδιασμός του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος θα πρέπει να έχει αποτελέσματα και στη μη στρατιωτική παραγωγή. Σημειώστε ότι αυτό γίνεται ενώ δεν αυξάνουμε τον στρατιωτικό μας προϋπολογισμό, τον μειώνουμε.

Αυτό είναι σχεδόν ανεξήγητο: Πώς καταφέρατε να επιτύχετε εξοπλιστική ισοπαλία με τις ΗΠΑ, έχοντας το ένα δέκατο του στρατιωτικού της προϋπολογισμού;

Τα αμερικανικά όπλα είναι πολύ πιο δαπανηρά. Για πολλά πρέπει να δαπανούν περισσότερα – σε υπεργολάβους κτλ. Και η εξοπλιστική παραγωγή τους είναι σε μεγάλο βαθμό μονοπωλιακή, με ό,τι επιπτώσεις έχει αυτό στις τιμές.

Στη Ρωσία, όλα είναι υπό έλεγχο - μολονότι η διαφθορά παίζει δυστυχώς το ρόλο της και σε εμάς.

Εν ολίγοις έχουμε κάνει βήματα. Το ότι η Ρωσία αποτελεί μια αποκλειστικά πετρελαιοπαραγωγό χώρα είναι μια ψευδαίσθηση με την οποία οι Δυτικοί πολιτικοί ξεγελούν τους εαυτούς τους. Μια άλλη ψευδαίσθηση, αφορά το δημογραφικό.

Μα δεν έχει δημογραφικό πρόβλημα η Ρωσία;

Και ναι και όχι. Σήμερα έχουμε πληθυσμό περίπου 144 εκατομμυρίων και 11 ζώνες ώρας. Είναι τεράστια η χώρα και θα συμφωνούσα με όσους λένε ότι για τη σωστή αξιοποίηση των πόρων της θα χρειαζόταν μεγαλύτερος πληθυσμός από αυτόν που έχουμε. Αλλά μην ξεχνάτε ότι βρισκόμαστε στην λεγόμενη ψηφιακή εποχή. Αυτή προσφέρει τη δυνατότητα να γίνονται περισσότερα πράγματα με μικρότερο εργασιακό δυναμικό.

Δεν σας ανησυχεί μία Σιβηρία με λιγοστό πληθυσμό πλάι σε μία Κίνα με υπερπληθυσμό;

Δεν θα το έλεγα. Και αυτό είναι άλλη μία μεγάλη ψευδαίσθηση της Δύσης. Η ίδια ψευδαίσθηση υπήρχε και πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Ουάσιγκτον και ιδίως ο πρόεδρος Ρούζβελτ είχαν την ισχυρή πεποίθηση ότι οι Ιάπωνες θα εξαπολύσουν πλήγμα προς Βορράν. Όμως οι Ιάπωνες προτίμησαν να στραφούν προς Νότον, διότι η Σιβηρία με το αφιλόξενο κλίμα της, την παγωνιά, την έλλειψη δρόμων, την δύσκολη μορφολογία της δεν είναι ελκυστική.

Σήμερα θα έλεγα ότι ισχύει το ίδιο για τους Κινέζους, που είναι καλοί εταίροι και μάλιστα σύμμαχοί μας. Αυτό που διέφυγε των Δυτικών ως προς τις ρωσο-κινεζικές σχέσεις είναι ότι από εταίροι έχουμε ήδη γίνει σύμμαχοι.

Όλοι φαντάζονται ότι προορίζεστε να γίνετε ανταγωνιστές.

Αυτό είναι που θα ήθελε η Δύση να θεωρεί δεδομένο. Η συνέντευξή μας θα μπορούσε να έχει τον τίτλο "Ζωή χωρίς Αυταπάτες”. Είμαι και εγώ δημοσιογράφος. Υπήρξα για 18 χρόνια κοσμήτορας της Σχολής Διεθνούς Δημοσιογραφίας. Γνωρίζω λοιπόν την τέχνη.

Η Ρωσία σήμερα έχει προοδεύσει περισσότερο από ό,τι νομίζουν οι πολιτικοί και οι αναλυτές στη Δύση, κρίνοντας από όσα διαβάζω στο Foreign Affairs, στο Foreign Policy και άλλες αμερικανικές εκδόσεις.

Μην έχετε καμία αμφιβολία ότι η ρωσική εξωτερική πολιτική είναι πολύ επιτυχημένη σε αρκετούς τομείς. Για παράδειγμα, οι Αμερικανοί επινόησαν τις κυρώσεις – όμως σήμερα έχουμε στη Ρωσία μια σειρά από λόμπι, πρωτίστως το αγροτικό, που εργάζονται για την μη άρση των κυρώσεων. Γίναμε η πρώτη στον κόσμο χώρα παραγωγής σιτηρών.

Επιτύχατε ανάκτηση της εγχώριας αγοράς.

Όχι μόνο. Ανοιχτήκαμε και σε ξένες αγορές. Για παράδειγμα, όλα τα σιτηρά στην Αίγυπτο είναι ρωσικής προέλευσης. Είναι φθηνότερα. Ασφαλώς έχουμε ανταγωνιστές, όπως η Ουκρανία, οι ΗΠΑ κτλ., αλλά πάντως οι κυρώσεις δεν είχαν αποτέλεσμα. Πίστευαν οι Αμερικανοί ότι θα πρέπει να επιμείνουν σε αυτόν τον δρόμο, αλλά αποδείχθηκε αδιέξοδος.

Θα έλεγα ότι σε πολλούς τομείς είχαμε επιτυχίες ή τουλάχιστον δεν βγήκαμε εκτός παιχνιδιού, π.χ. όλο και περισσότερες χώρες αγοράζουν ρωσικά όπλα και όχι αμερικανικά. Κάτι λέει αυτό για την ισορροπία δυνάμεων.

Μιλώντας για τη δημογραφία, ποια είναι η στάση της Ρωσίας ως προς τη μετανάστευση;

Η Ρωσία είναι εν μέρει μουσουλμανική χώρα (κατά 20%). Έχει μουσουλμάνους στο Ταταρστάν, την Μπασκιρία, τον Καύκασο. Διαθέτουμε λοιπόν μεγάλη εμπειρία φιλικών σχέσεων με αυτούς – αν και "αυτοί” είναι "εμείς” και "εμείς” είμαστε "αυτοί”. Σε αντίθεση, λ.χ. με τη Γαλλία, οι δικοί μας μουσουλμάνοι δεν είναι "εισαγόμενοι”, αλλά "γηγενείς”.

Έχετε όμως και μετανάστες από πρώην σοβιετικές χώρες, όπως οι κεντρασιατικές και το Αζερμπαϊτζάν.

Και δεν μπορούμε να κάνουμε δίχως αυτούς. Δεν πρόκειται για άσκηση ανθρωπιστικής πολιτικής. Είναι μια ανάγκη για εμάς. Χρειαζόμαστε την εργατική τους δύναμη, τους προσκαλούμε και κάνουμε ό,τι μπορούμε για την ενσωμάτωσή τους στην αγορά εργασίας. Την ίδια ώρα όμως μας νοιάζει να μην υπάρχουν ανάμεσά τους τρομοκρατικές οργανώσεις. Όμως οι περισσότεροι μετανάστες ενδιαφέρονται για καλύτερες συνθήκες ζωής. Λ.χ. η Ελλάδα είναι για αυτούς ένας βατήρας για να μεταβούν σε χώρες με καλύτερο κοινωνικό συμβόλαιο, όπως η Γερμανία.

Στην ομιλία σας για τον Πριμακόφ σταθήκατε και στα αίτια κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης.

Θεωρητικά μιλώντας, ο εκδημοκρατισμός συμβαδίζει με την αποκέντρωση. Όμως στη Ρωσία, η σχέση με τη δημοκρατία είναι περίπλοκη, ήδη από τα τσαρικά χρόνια, οπότε Ρώσοι θεολόγοι άνοιξαν τη συζήτηση.

Το μέγεθος της χώρας επιβάλλει ισχυρή κεντρική εξουσία για να αποφευχθεί ο κατακερματισμός. Αυτό που συνέβη τη δεκαετία του '80, να το πούμε απλά, είναι ότι οι μεταρρυθμιστές, στους οποίους ανήκε ο Πριμακόφ, άρχισαν τις μεταρρυθμίσεις από τη σφαίρα όχι της οικονομίας, αλλά της ιδεολογίας, με την γκλάσνοστ. Οι Κινέζοι, που μελέτησαν αυτή την εμπειρία, έκαναν το αντίθετο και αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν το μονοκομματικό σύστημα, διότι αυτό λειτουργεί ως σκελετός της χώρας.

Στην πραγματικότητα, αυτό που συνέβη στη Ρωσία είναι ότι η ρωσική ελίτ, ήδη από τον θάνατο του Στάλιν, απογοητευόταν όλο και περισσότερο από τις κομμουνιστικές αξίες. Υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον στην ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος, ιδίως την φιλελεύθερη πτέρυγα, για βήματα προς την οικονομία της αγοράς, υπό το σύνθημα "Να κάνουμε τον σοσιαλισμό να λειτουργήσει καλύτερα”. Όμως αργά και σταδιακά, χωρίς ίσως να το συνειδητοποιήσουν και οι ίδιοι, πέρασαν το σημείο χωρίς επιστροφή, οπότε η διολίσθηση στον καπιταλισμό έγινε αναπόφευκτη.

Και κάτι σημαντικό: ο πειραματισμός με τις σχέσεις ιδιοκτησίας είναι ριψοκίνδυνος. Η Οκτωβριανή Επανάσταση ήταν η μόνη που κατέλυσε την ιδιωτική ιδιοκτησία – οποιαδήποτε άλλη απλώς αντικατέστησε τους φορείς της. Η ιδιωτική ιδιοκτησία συνδέεται με το δικαίωμα στην κληρονομιά – και για την κομμουνιστική ελίτ ήταν σημαντικό να εξασφαλίσει την ευημερία των παιδιών της.

Άνθρωποι σαν τον Πριμακόφ πίστευαν ότι μπορούν να αλλάξουν τις σχέσεις ιδιοκτησίας εντός του πλαισίου της Σοβιετικής Ένωσης, εντός του ενιαίου πολυεθνικού κράτους. Θα αρκούσε, πίστευαν, να έρθει η εντολή από τη Μόσχα, όπως συνέβαινε πριν, και όλοι θα ακολουθούσαν.

Έτσι έκαναν το μεγάλο στρατηγικό λάθος να ξεχάσουν τις εθνικές ελίτ των επιμέρους Δημοκρατιών οι οποίες είχαν μεγάλα συνταγματικά δικαιώματα, ακόμη και απόσχισης - μεγαλύτερα και από αυτά των μελών της σημερινής Ε.Ε., όπως δείχνει το Brexit. Ο Γκορμπατσόφ ασχολούνταν με την κεντρική πολιτική, με την εξωτερική πολιτική και την ίδια ώρα οι ελίτ των Δημοκρατιών ενισχύονταν. Και δεν ήθελαν να προχωρήσουν στην ιδιωτικοποίηση με τους όρους της Μόσχας, αλλά με τους δικούς τους.

Αυτό είναι το πρόβλημα που δεν αναγνωρίζουμε στη Ρωσία σήμερα, ότι το κλειδί της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης δεν ήταν οι εθνοτικές εντάσεις (αυτές ήρθαν μετά), αλλά οι σχέσεις ιδιοκτησίας και το μεγάλο οικονομικό δυναμικό των Δημοκρατιών. Οι τοπικές ελίτ, πολιτικές και γραφειοκρατικές, είχαν ήδη εγκαταστήσει σταδιακά αθέατες, σκιώδεις μορφές καπιταλισμού υπό τον κομμουνισμό. Ήταν μια τοπική "πρωταρχική συσσώρευση” κεφαλαίου, όπως θα έλεγε ο Μαρξ.

Όταν πέρασαν στην ιδιωτικοποίηση, συνειδητοποίησαν όταν δεν χρειάζονταν την Σοβιετική Ένωση – πρώτη πρώτη η Ρωσία του Γέλτσιν, που θεωρούσε ότι οι Δημοκρατίες την αφαιμάσσουν. Συγκρίνετε το επίπεδο διαβίωσης στη σημερινή Ρωσία με τη Γεωργία, που στα σοβιετικά χρόνια εισέπραττε από τον κεντρικό προϋπολογισμό 40 φορές περισσότερα (κατά κεφαλήν) από όσα κατέβαλλε. Οι Βαλτικές Δημοκρατίες μέχρι τώρα ζούσαν από τα δικαιώματα τράνζιτ του ρωσικού εμπορίου – αυτό μόλις διεκόπη με την ανάπτυξη νέων λιμένων μας στην Βαλτική, την Ουστ-Λούγκα κ.ά. Αύριο η Ε.Ε., χωρίς την Βρετανία, δεν θα μπορεί να το αναπληρώσει αυτό.

Η Ρωσία των ελέω Θεού τσάρων δεν υπάρχει πια. Η κομμουνιστική Ρωσία δεν υπάρχει πια. Ποια είναι η καθοδηγητική ιδέα της σημερινής Ρωσίας;

Το εθνικό συμφέρον. Η οικοδόμηση ενός πολυκεντρικού, όπως προτιμούμε να τον ονομάζουμε, κόσμου.

Όμως η ρωσική κοινωνία είναι ιδιαίτερα δεκτική στην δυτική "μαλακή ισχύ”.

Για πολλά χρόνια ήμουν μέλος επιτροπών για την ελευθερία του Διαδικτύου. Και εγώ και άλλοι πιστεύαμε ότι το Διαδίκτυο μπορεί να είναι ένα ουδέτερο εργαλείο. Αλλά οι Αμερικανοί αποφάσισαν ότι θα πρέπει να υπηρετεί τα συμφέροντά τους. Για αυτό σήμερα έχουμε τη "βαλκανοποίηση” του Διαδικτύου. Ήδη η Κίνα συγκρότησε το δικό της, εθνικό δίκτυο. Στη Ρωσία δεν θα έλεγα ότι είμαστε με τον περιορισμό της διεθνούς συνεργασίας, αλλά επαγρυπνούμε απέναντι σε προσπάθειες χρησιμοποίησης του Διαδικτύου για τον έξωθεν επηρεασμό των εσωτερικών μας υποθέσεων.

Ας περάσουμε στις σχέσεις της Ρωσίας με την Ελλάδα και την Τουρκία.

Με εκπλήσσουν πολλά πράγματα. Για να είμαι ειλικρινής, δεν περίμενα αυτά που έγιναν με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες σε ό,τι αφορά τον "Τόμο” αυτοκεφαλίας της Ουκρανικής Εκκλησίας, ο οποίος κατά τη γνώμη μας είναι προϊόν αμερικανικής επιρροής και πίεσης.

Απορεί κανείς που προτάσσετε αυτό το ζήτημα.

Όταν ο πρόεδρός μας επισκέπτεται τον Άθωνα, συνειδητοποιεί κανείς ότι τα θρησκευτικά ζητήματα είναι σημαντικά για τις σχέσεις της Ρωσίας με την Ελλάδα ή και τη Σερβία κτλ. Είναι θέμα πνευματικής εγγύτητας.

Και στα περισσότερο πεζά ζητήματα, όπως αυτά που αφορούν την θέση της Ελλάδας στον διεθνή χάρτη;

Πολλοί άνθρωποι στο Δυτικό Ημισφαίριο χρειάζονται μεγεθυντικό φακό για να βρούν την Ελλάδα στον χάρτη – όχι εμείς! Αλλά δεν θα υπερτιμούσα την επίδραση της Ελλάδας: είναι ένα πιστό μέλος του ΝΑΤΟ και ένα λίγο πολύ πιστό μέλος της Ε.Ε. Συνεπώς δεν ανήκετε πλήρως στους εαυτούς σας, ανήκετε σε μεγαλύτερες οντότητες. Η πρόσφατη ιστορία σας, αφότου βρεθήκατε στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης μέχρι σήμερα, δηλώνει καθαρά ότι θα θυσιάσατε κάποιες εθνικές αρχές χάριν της αντιμετώπισης της κρίσης.

Ξέρω ότι υποστήκατε πολλά για να δεχθείτε βοήθεια από τους ανωτέρους σας. Λυπάμαι που θα το πω, αλλά χώρες σαν την Ελλάδα δεν μπορούν σήμερα να είναι 100% κυρίαρχες. Ακόμη και η Ρωσία δεν είναι κατά 100% κυρίαρχη: ας πούμε ότι είναι κατά 98%, η Κίνα κατά 99% ή 97%, δεν είμαι βέβαιος.

Ούτε οι ΗΠΑ δεν είναι απολύτως κυρίαρχες – δείτε πώς η Τουρκία αποκρούει τις εκκλήσεις τους να μην αγοράσουν ρωσικούς S-400. Παρεμπιπτόντως δεν καταλαβαίνω γιατί στην Ελλάδα αυτό σας ερεθίζει τόσο, αφού ήσασταν οι πρώτοι που αγοράσατε S-300.

Οι S-300 αγοράστηκαν από την Κύπρο και μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα λόγω τουρκικών αντιδράσεων.

Το γνωρίζαμε εξαρχής πού θα καταλήξουν. Δεν είμαι βέβαιος, αλλά νομίζω ότι ήταν αυτός ήταν ο τρόπος σας να μη συναλλαγείτε απευθείας με τη Ρωσία.

Εμπιστεύεστε την Τουρκία;

Δεν είναι ζήτημα εμπιστοσύνης, αλλά αναγκαιότητας. Χρειαζόμασταν τη συνεργασία της στη Συρία για να κλείσουμε αυτό το αιματηρό μέτωπο το συντομότερο δυνατόν. Επιπλέον, η Τουρκία αλλάζει. Δεν ξέρω πόσο θα κρατήσει αυτό, γιατί προέρχεται από τις πολιτικές ενός ατόμου ή μιας ομάδας μέσα στη χώρα, αλλά έτσι και αλλιώς το ίδιο συμβαίνει παντού – δείτε τον Τραμπ .

Η Τουρκία βρίσκεται μπροστά σε ένα κρίσιμο κατώφλι. Πολλές μικρότερες και μεσαίες χώρες, αλλάζουν τον προσανατολισμό τους αυτές τις μέρες.

Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο όταν η Γερμανία ήταν παντοδύναμη, πολλές εθνικές ελίτ ευθυγραμμίζονταν με τον ναζισμό. Ανακαλύψαμε λ.χ. ότι ο αριθμός των Γάλλων που υπηρέτησαν μαζί με τη Βέρμαχτ στο ανατολικό μέτωπο ήταν μεγαλύτερος από τον αριθμό όσων συμμετείχαν στην Αντίσταση – φανταστείτε! Ο δοσιλογισμός ήταν ο συρμός της εποχής και μόνο οι ευφυέστεροι έλεγαν ότι η κατάσταση θα αλλάξει σύντομα. Με αντιλαμβάνεστε.

Σήμερα συμβαίνει κάτι αντίστοιχο, χωρίς την αιματοχυσία. Αλλά η ισχύς των ΗΠΑ μειώνεται και θα επιστρέψουν στη θέση που είχαν πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Διότι οι Κινέζοι πιέζουν στην αγορές και η Ρωσία ως σύμμαχος (ο Πούτιν χρησιμοποιεί πια αυτή τη λέξη) της Κίνας εγγυάται την πυρηνική ισορροπία. Τι μπορούν να κάνουν οι Αμερικανοί; Να επιβάλουν κυρώσεις. Αλλά είναι αυταπάτη ότι μπορείς να επηρεάσεις τη συμπεριφορά μιας τεράστιας χώρας σαν τη Ρωσία με κυρώσεις, όταν στη σοβιετική περίοδο αυτή κατάφερε την εκβιομηχάνισή της σε συνθήκες περικύκλωσης. Με τις κυρώσεις κάποια πράγματα γίνονται χειρότερα, αλλά εντέλει οι ΗΠΑ αυτοτραυματίζονται. Λ.χ. οι πολιτείες που ψήφισαν Τραμπ υπέφεραν όταν οι Κινέζοι έπαψαν να αγοράζουν σόγια.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση