Οι παρανομίες και οι εκβιασμοί του Ερντογάν παράγουν τετελεσμένα;

Πως εισέβαλε η Τουρκία στη Λιβύη

Του Γιώργου Σκαφιδά

Η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν «ήρθε» στη Λιβύη «για να μείνει». Όχι από καπρίτσιο, αλλά για να εξυπηρετήσει μια σειρά από πολύ συγκεκριμένες μαξιμαλιστικές στοχεύσεις. Αυτό (θα έπρεπε να) είναι πια σαφές σε όλους.

Η ίδια η τουρκική ηγεσία φροντίζει άλλωστε να μας το υπενθυμίζει σε κάθε ευκαιρία, ειδικά τους τελευταίους τρεις μήνες, μέσα από λόγια αλλά και από πράξεις. Και εάν έχει καταφέρει τουλάχιστον ένα πράγμα προσώρας η Τουρκία του Ερντογάν, αυτό είναι να κατοχυρώσει την εμπλοκή της στη Λιβύη ως «νομιμοποιημένη», «αποδεκτή» και «υπολογίσιμη» στα μάτια της διεθνούς κοινότητας.

Η Τουρκία «ήρθε» στην πατρίδα του Μουαμάρ Καντάφι από θαλάσσης, κατά τρόπο «εκβιαστικό» και «παράνομο», παραβιάζοντας το εμπάργκο όπλων που είχε επιβάλει ο ΟΗΕ στη βορειοαφρικανική χώρα ήδη από τον Φεβρουάριο του 2011.

Όπως έμελλε να αποδειχθεί ωστόσο στην πράξη μόλις την περασμένη Κυριακή, ακόμη και οι παρανομίες, ακόμη και οι εκβιασμοί μπορούν να παραγάγουν τετελεσμένα ικανά να εξασφαλίσουν τη… συμμετοχή του παραβάτη-εκβιαστή σε διεθνή φόρα.

Η ίδια η γερμανική καγκελαρία παραδέχτηκε άλλωστε ότι στη διεθνή διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε για τη Λιβύη στο Βερολίνο στις 19 Ιανουαρίου προσεκλήθησαν όσοι «έχουν επιρροή στα αντιμαχόμενα μέρη της Λιβύης», μεταξύ αυτών και η Τουρκία.


Η τουρκική «απόβαση» που ξεκίνησε το 2014

Η τουρκική «απόβαση» στη Λιβύη δεν είναι κάτι το καινοφανές. Αντιθέτως, μετράει ήδη κάποια χρόνια «ζωής».

Σύμφωνα με τον Ζαλέλ Χαρσαουί του ολλανδικού ινστιτούτου διεθνών σχέσεων «Clingendael», η Τουρκία ξεκίνησε να εμπλέκεται στρατιωτικά στον εμφύλιο της Λιβύης ήδη από το δεύτερο μισό του 2014, προμηθεύοντας με οπλισμό και πυρομαχικά (από θαλάσσης, κυρίως μέσω της πόλης Μισράτα και με «όχημα» πλοία υπό τη σημαία τρίτων χωρών), τις ομάδες των ισλαμιστών που μάχονταν ενάντια στις δυνάμεις του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ για τον έλεγχο της Βεγγάζης.

Προς μεγάλη απογοήτευση της Άγκυρας, βέβαια, η Βεγγάζη θα πέρναγε υπό τον έλεγχο του Χάφταρ και του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) στα τέλη του 2017. Η Τουρκία του Ερντογάν, ωστόσο, θα συνέχιζε απτόητη να διεκδικεί ερείσματα εντός των λιβυκών συνόρων.

Πώς;

Πιέζοντας, ήδη από τον Οκτώβριο του 2018, όπως σημειώνει ο Ζαλέλ Χαρσαουί μέσα από την ιστοσελίδα του «Carnegie Middle East Center», την διεθνώς αναγνωρισμένη Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) του Φαγιέζ αλ Σάρατζ να προχωρήσει στην υπογραφή μιας συμφωνίας για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών με την Τουρκία.

Αρχικά, η πλευρά του Φαγιέζ αλ Σάρατζ φαίνεται να εμφανιζόταν απρόθυμη να υποκύψει στις τουρκικές απαιτήσεις. Όταν, όμως, οι δυνάμεις του Χαλίφα Χάφταρ ξεκίνησαν να προελαύνουν δυναμικά προς την Τρίπολη, αρχής γενομένης από τον Απρίλιο του 2019, τότε η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) έσπευσε να αναζητήσει «προστασία» στις αγκάλες της Τουρκίας προσφέροντας «γη και ύδωρ» στον Ερντογάν.

«Την περίοδο από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο του 2019, η Τουρκία έστειλε συνολικά 20 μαχητικά drones στη Λιβύη, μαζί με περίπου 60 Τούρκους χειριστές για να τα κατευθύνουν», σημειώνει ο Χαρσαουί. Σε αντάλλαγμα… ο Φαγιέζ αλ Σάρατζ θα ταξίδευε στην Κωνσταντινούπολη τον Νοέμβριο του 2019, για να υπογράψει εκεί μαζί με τον Ερντογάν δύο μνημόνια συναντίληψης, ένα επί των θαλασσίων οριοθετήσεων και ένα επί της στρατιωτικής συνεργασίας, δύο μνημόνια που, αν και παράνομα βάσει της Συμφωνίας που είχε υπογραφεί στην πόλη Σκιράτ του Μαρόκου το 2015, έρχονται πια να αποτυπώσουν τα νέα δεδομένα όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί στο λιβυκό μέτωπο με την ανοχή και μέρους της διεθνούς κοινότητας.

Εν έτει 2020 πια, η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται να πρωταγωνιστεί στις εσωτερικές υποθέσεις της Λιβύης με την «αναγνώριση» χωρών όπως είναι η Γερμανία και η Ρωσία. Εάν πιστέψουμε μάλιστα και τα δημοσιεύματα (Guardian κ.ά.), τότε περίπου 2.000 Σύριοι μαχητές (μισθοφόροι πληρωμένοι από την Τουρκία) έχουν βάλει πλώρη για την Τρίπολη ή βρίσκονται ήδη εκεί… κυνηγώντας το όνειρο ενός παχυλού μισθού αλλά και της τουρκικής υπηκοότητας.

Καλούμενοι να «εξηγήσουν» την τουρκική παρουσία στην πλούσια σε πετρέλαιο χώρα του Μουαμάρ Καντάφι, αναλυτές και ακαδημαϊκοί όπως ο Ζαλέλ Χαρσαουί (Clingendael Institute of International Relations), ο Χένρι Τζ. Μπάρκεϊ (Lehigh University, Council on Foreign Relations) και ο Σινάν Σίντι (Georgetown University, Institute of Turkish Studies) υπογραμμίζουν μια σειρά από λόγους για τους οποίους η Τουρκία… έχει έρθει στη Λιβύη για να μείνει:

Οριοθέτηση ΑΟΖ και θαλασσίων ζωνών

Η Τουρκία επιχειρεί μέσω Λιβύης να μπει «σφήνα» στις ενεργειακές εξελίξεις της Μεσογείου, τορπιλίζοντας έτσι τα σχέδια της Ελλάδας, της Κύπρου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου, σχέδια τα οποία αποτυπώνονται και στην πορεία του προτεινόμενου αγωγού EastMed αποστολή του οποίου θα είναι να στέλνει φυσικό αέριο στην Ευρώπη από το Ισραήλ, μέσω Κύπρου, Κρήτης, ηπειρωτικής Ελλάδας και Ιταλίας.

Παράλληλα, με το να επεκτείνει τις θαλάσσιες διεκδικήσεις της έως και τα νερά της Λιβύης, δυτικότερα δηλαδή της Ρόδου και του 28ου μεσημβρινού, η Τουρκία θεωρεί ότι ενισχύει και τη διαπραγματευτική της θέση έναντι της Ελλάδας για την υφαλοκρηπίδα, εγγράφοντας έτσι υποθήκες για μεγαλύτερα μελλοντικά οφέλη.

Εμπόριο – business

Τα τουρκικά συμβόλαια που εκκρεμούν σήμερα στη Λιβύη (στους τομείς των υποδομών και των κατασκευών, των υπηρεσιών κ.ά.) ξεπερνούν σε αξία τα 18 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με τον Ζαλέλ Χαρσαουί. Παράλληλα, η Τουρκία εξάγει κάθε χρόνο στη Λιβύη και εμπορικά προϊόντα η αξία των οποίων φέρεται να ξεπερνάει το 1 δισεκατομμύριο δολάρια. Ποιο θα είναι το μέλλον, άραγε, όλων αυτών των συμφωνιών εάν στη χώρα επικρατήσει τελικώς ο υποστηριζόμενος από τα Εμιράτα και την Αίγυπτο «αντιτούρκος» στρατάρχης Χαλίφα Χάφταρ;

Νέες αγορές για την τουρκική αμυντική βιομηχανία

Μέσα από τη στρατιωτικής της εμπλοκή σε ξένες χώρες όπως είναι η Συρία, η Λιβύη και το βόρειο Ιράκ, η Τουρκία ωστόσο προωθεί και κάτι άλλο: διαφημίζει τα προϊόντα της δικής της «made in Turkey» αμυντικής βιομηχανίας (τα drones επί παραδείγματι) για τα οποία άλλωστε αναζητεί και πελάτες εκτός των συνόρων.

Πετρέλαιο από την Αφρική

Επί του παρόντος, η Άγκυρα δεν φαίνεται να αγοράζει μεγάλες ποσότητες πετρελαίου από τη Λιβύη, τη χώρα με τα μεγαλύτερα πετρελαϊκά αποθέματα στην Αφρική. Αυτό, ωστόσο, θα μπορούσε στο μέλλον να αλλάξει, σε συνάρτηση και με τις εξελίξεις στο έδαφος.

Πολιτικό ισλάμ

Ήδη από την περίοδο της Αραβικής Άνοιξης, ο Ερντογάν έχει πάρει θέση υποστηρίζοντας ισλαμιστικές δυνάμεις όπως είναι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, που έχουν και διεκδικούν ακόμη μεγαλύτερη παρουσία στη Λιβύη, ενάντια στον Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι της Αιγύπτου και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που έχουν αντιθέτως ταχθεί στο πλευρό του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ και του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA).

Η προσωπική υστεροφημία του ιδίου του Ερντογάν

«Η λιβυκή περιπέτεια του Ερντογάν έχει να κάνει και με την ενίσχυση της δικής του προσωπικής υστεροφημίας», γράφει ο Χένρι Τζ. Μπάρκεϊ στο «Syndication Bureau». Την προσπάθεια του Ερντογάν να παγιωθεί ως ισχυρός ηγέτης στην ευρύτερη περιοχή προσδίδοντας λάμψη στο όνομά του, υπογραμμίζει και ο Σινάν Σίντι μέσα από τις σελίδες του κέντρου στρατηγικών αναλύσεων «Stratfor».

Το μοίρασμα των γεωπολιτικών στρατοπέδων

«Η Τουρκία έχει ήδη στρατιωτικές βάσεις σε Κατάρ, Σομαλία και Σουδάν, εκτός από τα τουρκικά στρατεύματα που μάχονται στη βόρεια Συρία και στο βόρειο Ιράκ. Η τουρκική ανάπτυξη στη Λιβύη έχει ως στόχο να αμφισβητήσει τη συμμαχία της Σαουδικής Αραβίας με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο, αποδεικνύοντας παράλληλα ότι η Τουρκία είναι μια περιφερειακή δύναμη που δεν μπορεί να αγνοηθεί…

Στη Σομαλία και στο Σουδάν ειδικότερα, οι Τούρκοι εκπαιδεύουν μεγάλο αριθμό ντόπιων σε βάσεις που οικοδομήθηκαν και χρηματοδοτήθηκαν από την Άγκυρα. Οι βάσεις αυτές, που βρίσκονται στην είσοδο της Αραβικής και της Ερυθράς Θάλασσας, δίνουν τώρα στην Τουρκία μια ζωτικής σημασίας στρατηγική θέση κοντά στην επικράτεια της Σαουδικής Αραβίας», γράφει ο Χένρι Τζ. Μπάρκεϊ (Lehigh University, Council on Foreign Relations), αποτυπώνοντας τον αγώνα που εκτυλίσσεται μεταξύ σειράς περιφερειακών παικτών για το μοίρασμα των σφαιρών της επιρροής και του ελέγχου στην ευρύτερη αφρικανική γειτονιά.

Οι Τούρκοι της Λιβύης

Προκειμένου να δικαιολογήσει την εμπλοκή του στις εσωτερικές υποθέσεις της αφρικανικής χώρας, το καθεστώς Ερντογάν έχει επικαλεστεί ως πρόσχημα μεταξύ άλλων και τη… διαχρονική παρουσία πολλών Τούρκων στη Λιβύη, την τύχη των οποίων η Άγκυρα δεν μπορεί «φυσικά» παρά να συνεχίσει να υπερασπίζεται…

Για τον Ερντογάν, η «απόβαση» στη Λιβύη αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό στοίχημα υψηλού ρίσκου, ένα στοίχημα το οποίο όμως η Άγκυρα στην πραγματικότητα δεν μπορεί να «σηκώσει» μόνη. «Από στρατιωτική σκοπιά, η Τουρκία δεν έχει ούτε τη δυνατότητα, ούτε τους πόρους αλλά τελικώς ούτε και τη διάθεση να εμπλακεί πλήρως σε μάχες στην εμπόλεμη Λιβύη», όπως σημειώνει ο Σινάν Σίντι (Georgetown University, Institute of Turkish Studies) μέσα από την ιστοσελίδα του κέντρου γεωπολιτικών μελετών «Stratfor». Αυτό που προσπαθεί να επιτύχει επί του παρόντος η Άγκυρα είναι να δώσει περισσότερο χρόνο ζωής στην Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) του Φαγιέζ αλ Σάρατζ, ενάντια τις δυνάμεις του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) και του Χαλίφα Χαφτάρ.

Όσο μπορεί και επιβιώνει πολιτικά ο αλ Σάρατζ στην Τρίπολη, τόσο ο Ερντογάν θα κερδίζει σε διαπραγματευτική ισχύ ως «περιφερειακή δύναμη» ενισχύοντας παράλληλα και τη θέση του διεθνώς αλλά και εντός της Λιβύης. Το πως θα εξελιχθούν τα πράγματα αναμένεται να κριθεί σε μεγάλο βαθμό από τις επιλογές χωρών όπως είναι η Ρωσία του Πούτιν, χωρών δηλαδή που μπορούν εάν όχι να «αδειάσουν» τον στρατάρχη Χαφτάρ τότε σίγουρα να τον περιορίσουν. Το γεγονός πάντως ότι οι δυνάμεις του Χαφτάρ δεν έχουν ακόμη καταφέρει, έπειτα από σχεδόν δέκα μήνες αναζωπυρωμένων συγκρούσεων και παρά τις επιτυχίες τους στα πεδία των μαχών, να «αλώσουν» της Τρίπολη με την αεροπορική κάλυψη των Εμιράτων και τη στήριξη της Αιγύπτου (αλλά και Ρώσων μισθοφόρων), ενδεχομένως να φανερώνει στην πράξη και τα όρια ή τις αδυναμίες τους, όρια ή αδυναμίες που καθιστούν το μέλλον… αβέβαιο.

Έθνος


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση