Η Ελλάδα βρίσκεται ενώπιον μιας σπάνιας ιστορικής ευκαιρίας

Συνέντευξη του Κωνσταντίνου Γρίβα στον flash.gr και τον Γιώργο Κιούση

Τη στιγμή που η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία αντιμετωπίζουν μια ολοένα και πιο επικίνδυνη Τουρκία, η οποία φιλοδοξεί να μετατραπεί στην ηγεμονική δύναμη της περιοχής, μια σειρά από κοσμογονικές αλλαγές συμβαίνουν στον χώρο της στρατιωτικής τεχνολογίας διεθνώς. Ο εντεινόμενος ανταγωνισμός των μεγάλων ευρασιατικών δυνάμεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες, σε συνδυασμό με τα επιτεύγματα της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, διαμορφώνουν μια εντελώς νέα πραγματικότητα όσον αφορά τη στρατιωτική ισχύ. Ρομποτικά όπλα σε δομές σμήνωσης, βλήματα εφοδιασμένα με τεχνητή νοημοσύνη, υπερ-υπερηχητικοί πύραυλοι Cruise που λειτουργούν ως «μεταπυρηνικά υπερόπλα» και ένα «μεταλλαγμένο» πυροβολικό που μπορεί να αποτελέσει φθηνό υποκατάστατο της αεροπορικής ισχύος είναι μερικά από τα στοιχεία αυτής της Νέας Στρατιωτικής Επανάστασης. Μιας επανάστασης που είναι σαν να έχει γίνει κατά παραγγελία της Ελλάδας, μιας και της προσφέρει την ευκαιρία να ενισχύσει αποφασιστικά τις αποτρεπτικές της ικανότητες εναντίον του τουρκικού επεκτατισμού, αναπτύσσοντας ταυτοχρόνως την εθνική της οικονομία.

Η Ελλάδα βρίσκεται ενώπιον μιας σπάνιας ιστορικής ευκαιρίας να συνδυάσει τις τεχνολογικές εξελίξεις με τις γεωπολιτικές της ανάγκες και να αναπτύξει ένα μοντέλο Άμυνας προσαρμοσμένο στις δικές της ιδιαιτερότητες και ενσωματωμένο σε μια εθνική αναπτυξιακή στρατηγική. Και το ερώτημα είναι αν θα αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία πριν να είναι πολύ αργά. «Η νέα στρατιωτική επανάσταση και η ελληνική αμυντική στρατηγική» του Κωνσταντίνου Γρίβα, εκδόσεις Λιβάνη.

- Η έκδοση του νέου σας βιβλίου για τη «Στρατιωτική Επανάσταση» συμπίπτει χρονικά με μια περίοδο έντονων γεωπολιτικών ανατατάξεων και αναταράξεων;

Η Νέα Στρατιωτική Επανάσταση, που βρίσκεται εν εξελίξει σήμερα, δεν συμπίπτει απλώς χρονικά με μια ιστορική περίοδο έντονων γεωπολιτικών ανακατατάξεων και ζυμώσεων αλλά αποτελεί προϊόν αυτών των εξελίξεων και ειδικότερα της σύγκρουσης των μεγάλων χερσαίων και ναυτικών Δυνάμεων στα εγγύς ευρασιατικά ύδατα. Συγκεκριμένα, η Κίνα ξεκίνησε να αναπτύσσει ασύμμετρες ικανότητες προβολής ισχύος διώχνοντας μακριά από τις ακτές της το αμερικανικό ναυτικό και επιβάλλοντας πλήρη και αναντίρρητη κυριαρχία στις Σινικές Θάλασσες. Αιχμή του δόρατος αυτής της προσπάθειας ήταν κατευθυνόμενοι βαλλιστικοί πύραυλοι εναντίον πλοίων, με γνωστότερο τον περιβόητο DF – 21D που αναφέρεται και ως «φονέας αεροπλανοφόρων» (‘carrier killer’). Αυτές οι εξελίξεις ήταν αναπόφευκτο να προκαλέσουν την αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών Τα πλέγματα αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής των χερσαίων ευρασιατικών δυνάμεων βασίζονται πρωτίστως σε πυραυλικά συστήματα διαφόρων τύπων, που μπορεί να είναι κατευθυνόμενοι βαλλιστικοί πύραυλοι, υπέρ – υπερηχητικοί πύραυλοι cruise, ρουκέτες, ακόμη και βελτιωμένοι αντιαρματικοί πύραυλοι, ώστε να δημιουργούν επικαλυπτόμενες ζώνες θανάτου γύρω από τις ακτές. Από πλευράς της, η μεγάλη ναυτική Δύναμη του πλανήτη, οι Ηνωμένες Πολιτείες, με τα δόγματα της Αεροθαλάσσιας Μάχης (AirSea Battle) και της Πολυχωρικής Μάχης (Multi Domain Battle) επενδύουν σε παρόμοια συστήματα έτσι ώστε να διαπεράσουν τα πλέγματα αυτά. Αποτέλεσμα αυτής της μονομαχίας ήταν να προκύψει μια τάση για μετατόπιση του κέντρου βάρους της πολεμικής διαδικασίας από την πλατφόρμα στο βλήμα. Αυτό είναι το κομβικό στοιχείο της Νέας Στρατιωτικής Επανάστασης που εξετάζει το τελευταίο μου βιβλίο.

- Σας ανησυχούν τα τελευταία γεγονότα στη Μεσόγειο;

Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας φάσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η οποία θα είναι πολύ πιο επικίνδυνη σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό οφείλεται στην πρωτοφανή γεωπολιτική ασυμμετρία μεταξύ των δύο χωρών που έχει προκύψει τον τελευταίο καιρό. Συγκεκριμένα, η Τουρκία έχει επιλέξει να διεκδικήσει μια θέση αυτόνομης δύναμης ευρασιατικής εμβέλειας στο διαμορφούμενο πολυπολικό (multi polar) διεθνές σύστημα. Η φιλοδοξία αυτήν την «υποχρεώνει» να επιχειρήσει να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου και του Αιγαίου, δεδομένης της κρισιμότατης σημασίας που παίζει αυτή η περιοχή στις παγκόσμιες ισορροπίες. Επιπροσθέτως, η Τουρκία «οφείλει» να εξαφανίσει τα εμπόδια που έχει μπροστά της έτσι ώστε να λειτουργήσει ως η ηγεμονική δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο, που αποτελεί και το εισιτήριο για την είσοδό της στο κλειστό κλαμπ των μεγάλων δυνάμεων του νέου διεθνούς συστήματος. Και το μεγαλύτερο εμπόδιο που έχει απέναντί της είναι το σύστημα της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Άρα, η Τουρκία «υποχρεούται» να ακρωτηριάσει γεωπολιτικά την Ελλάδα καθώς και την Κυπριακή Δημοκρατία. Άρα, έχουμε ένα σύστημα στο οποίο το ένα μέρος επιδιώκει να καταστρέψει το άλλο, όχι λόγω κάποιων προσωπικών επιλογών των Τούρκων ηγετών, αλλά γιατί αυτό προκύπτει ως αναπόφευκτη συνέπεια της γεωπολιτικής ταυτότητας της νέας Τουρκίας.

- Διδάσκετε Γεωγραφία της Ασφάλειας στη ΣΣΕ. Οι νέες τεχνολογίες αναμένεται να παίξουν καθοριστικό ρόλο; Από τον βληματοκεντρικό πόλεμο στην πολυχωρική μάχη;

Οι νέες στρατιωτικές τεχνολογίες διαμορφώνουν μια εντελώς νέα πραγματικότητα ως προς την στρατιωτική ισχύ και τις εφαρμογές της.

Συγκεκριμένα, όπως σας είπα, η Νέα Στρατιωτική Επανάσταση μετατρέπει την πολεμική διαδικασία σε βληματοκεντρική (projectile centric), με το κέντρο βάρους να μετατοπίζεται από τις πλατφόρμες στα μέσα άσκησης των καταστρεπτικών αποτελεσμάτων στον αντίπαλο, δηλαδή στα βλήματα. Ένας λόγος που ωθεί στην ανάπτυξη βληματοκεντρικών μοντέλων μάχης είναι οι τεράστιες πρόοδοι που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στο βεληνεκές, την ακρίβεια πλήγματος, τη φονικότητα, την ποικιλία των αποτελεσμάτων και την ικανότητα των βλημάτων να εντοπίζουν με δικά τους μέσα στόχους και να τους προσβάλουν. Η τάση αυτή για μερική υποκατάσταση των αεροπορικών πλατφορμών από βελτιωμένα συστήματα πυροβολικού ενισχύεται από το γεγονός ότι περιορίζονται ολοένα και περισσότερο οι τύποι μαχητικών αεροσκαφών χαμηλού κόστους, τακτικής προβολής ισχύος, που θα επέτρεπε και την ύπαρξή τους σε επαρκείς αριθμούς. Σήμερα, δεν έχουμε αεροσκάφη αντίστοιχα των Ilyushin Il – 2 Shturmovik ή των Junkers Ju – 87 Stuka του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, τα οποία ουσιαστικά λειτουργούσαν ως ιπτάμενο πυροβολικό. Τα εξεζητημένων τεχνολογιών και υψηλού κόστους σημερινά αεροσκάφη, όπως είναι το F – 35 ή ακόμη και τα παλαιότερα F – 16, F – 18, Tornado κλπ, δύσκολα μπορούν να λειτουργήσουν ως προέκταση του πυροβολικού λόγω των μικρών αριθμών που διατίθενται. Άρα, το πυροβολικό τείνει να αντιστρέψει την τάση και να επεκτείνει τη δράση του έτσι ώστε να μπορεί να λειτουργήσει ως υποκατάστατο της αεροπορίας. Αυτά, τα νέου τύπου αυτά βλήματα συνδυάζονται με μια νέα οικογένεια, «υβριδικών», θα μπορούσαμε να πούμε, όπλων, που αποτελούν σύζευξη πλατφόρμας και βλήματος. Σε αυτήν την κατηγορία μπορούμε να εντάξουμε τα λεγόμενα «πυρομαχικά περιπλάνησης» (loitering munitions), τα οποία μπορούν να χαρακτηριστούν ως «αυτοκτονικά ρομπότ».

Επίσης, μια ιδιαίτερη κατηγορία βλημάτων που ενδέχεται να βρουν σημαντικές εφαρμογές τα επόμενα χρόνια είναι μικρά οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροχήματα, τα οποία σε δομές σμήνωσης (swarming) μπορούν να επιφέρουν συντριπτικά αποτελέσματα στις εχθρικές δυνάμεις, ιδιαίτερα δε αν έχουν ικανότητες αυτόνομης λήψης αποφάσεων, εφοδιασμένα με αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης. Σε ακραία αλλά πιθανώς επαρκώς ρεαλιστικά σενάρια, μεγάλες ομάδες από ιπτάμενα ρομπότ θα μπορούν να εξαπολύονται σε συγκεκριμένες περιοχές και κατόπιν να επιχειρούν από μόνα τους, χωρίς κανείς να μπορεί να τα σταματήσει πριν καταστραφούν μέχρι τελευταίου.

- Η εποχή των «δωρεών» σε πολεμικές βιομηχανίες του εξωτερικού πρέπει να φτάσει στο τέλος της; Πως η Ελλάδα θα ενισχύσει τις αποτρεπτικές και αμυντικές της ικανότητες και την εθνική μας οικονομία σε βάθος χρόνου;

Η συμβατική οικονομική σκέψη για τις αμυντικές δαπάνες υποστηρίζει ότι αυτές είναι αντιπαραγωγικές και εκφράζεται με το κλασικό δίπολο «βούτυρο ή κανόνια». Δηλαδή, υποτίθεται, ότι είτε θα αφιερώσεις πόρους σε παραγωγικές επενδύσεις είτε θα αγοράσεις όπλα, τα οποία εξ ορισμού θεωρούνται ως αντιπαραγωγικά. Η πραγματικότητα, όμως, είναι διαφορετική. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που δείχνουν ότι οι αμυντικές δαπάνες όχι μόνο συμβάδισαν με την οικονομική ανάπτυξη αλλά αποτέλεσαν βασικό της πυλώνα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό της Νοτίου Κορέας, η οποία συνδύασε την αλματώδη της βιομηχανική, τεχνολογική και οικονομική άνοδο τις επόμενες δεκαετίας με τεράστιες εξοπλιστικές δαπάνες. Παρόμοια, σε μικρότερη έκταση, είναι η περίπτωση της Σιγκαπούρης αλλά η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή του Ισραήλ.

Το κοινό στοιχείο όλων αυτών των χωρών, σε αντίθεση με την Ελλάδα, ήταν ότι δεν προέβαιναν σε μαζικές «δωρεές» εταιρειών του εξωτερικού, αγοράζοντας από αυτές ακριβά οπλικά συστήματα, αλλά συνέδεσαν τις εξοπλιστικές δαπάνες με εγχώρια έρευνα και ανάπτυξη. Και αυτό είναι το σημείο – κλειδί. Τι είδους αμυντική έρευνα και ανάπτυξη και συνακόλουθα παραγωγή θα επιλέξεις να κάνεις έτσι ώστε αυτή να λειτουργήσει υπέρ της οικονομίας σου και όχι εις βάρος της;

Συνακόλουθα, αν η Ελλάδα θέλει να κόψει τον γόρδιο δεσμό της επιτακτικής ανάγκης για την ενίσχυση των αμυντικών της δαπανών χωρίς να επιβαρύνει την εξαιρετικά εύθραυστη οικονομία της και, πολύ περισσότερο, αν θέλει να χρησιμοποιήσει τις αμυντικές δαπάνες ως όργανο τεχνολογικής και οικονομικής ανάπτυξης, θα πρέπει να επιλέξει πολύ προσεκτικά τι είδους αμυντικές τεχνολογίες θέλει να αναπτύξει. Κατά την άποψη μου θα πρέπει να επενδύσει σε ένα «βληματοκεντρικό» μοντέλο προβολής ισχύος και να χρησιμοποιήσει την αρχιπελαγική δομή του Αιγαίου ως βάση έδρασης ενός πολυπλέγματος (‘multi grid’) αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (A2 / AD), βασισμένο σε πυραυλικά συστήματα και πυροβόλα ικανά να προσβάλουν στόχους τόσο στην στεριά όσο και τη θάλασσα και τον αέρα σε μεγάλα βεληνεκή, σε συνδυασμό με ένα δίκτυο αισθητήρων διαφόρων τύπων και διαμορφώσεων, ενοποιημένων μέσω ενός μη ιεραρχικού δικτύου συνδιαχείρισης πληροφοριών μάχης.

Για την ανάπτυξη αυτών των συστημάτων, απαιτείται σοβαρή επένδυση σε τεχνολογίες της λεγόμενης Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, όπως τεχνολογίες νέφους (cloud), διαχείρισης και σύντηξης (fusion) μεγάλου όγκου δεδομένων (Big Data), φθηνών αισθητήρων, τρισδιάστατης εκτύπωσης, εκρηκτικών αυξημένης απόδοσης (enhanced explosives), ρομποτικών συστημάτων, τεχνητής νοημοσύνης κλπ. Έτσι, σε βάθος χρόνου, οι αμυντικές δαπάνες από βρόχος που στραγγαλίζει την ελληνική Οικονομία θα μπορέσει πιθανώς να μεταβληθεί σε μια βάση στήριξης της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας.

- Ποιοι είναι οι βασικοί άξονες που θα οδηγήσουν στην ανακατανομή ισχύος στο ελληνοτουρκικό σύστημα;

Οι εξελίξεις στην τέχνη και την επιστήμη του πολέμου προσφέρουν στη σημερινή Ελλάδα ένα απρόσμενο δώρο. Το δώρο αυτό είναι μια οικογένεια μεθοδολογιών και οπλικών συστημάτων που είναι σαν να σχεδιάστηκαν κατά παραγγελία για τον χώρο δράσης των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, ο οποίος ενοποιεί στεριά, θάλασσα και αέρα σε μια ενιαία και αδιαίρετη επιχειρησιακή ενότητα. Η Ελλάδα μπορεί να αποκτήσει κρίσιμο στρατηγικό πλεονέκτημα έναντι της Τουρκίας προχωρώντας στη δημιουργία μιας δικτυοκεντρικής – αρχιπελαγικής δύναμης, στο πλαίσιο της οποίας τα νησιά του Αιγαίου θα λειτουργούν ως μια γεωγραφική – επιχειρησιακή ενότητα μάχης, αλληλοϋποστηριζόμενα μεταξύ τους με πυρά ακριβείας, έτσι ώστε ακόμη και το πιο μικρό νησί να θεωρείται μια «ψηφίδα» ισχύος σε ένα αδιαίρετο επιχειρησιακό πλαίσιο.

* Ο Κωνσταντίνος Γρίβας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, όπου διδάσκει ζητήματα Γεωπολιτικής και Νέων Στρατιωτικών Τεχνολογιών. Διδάσκει επίσης Γεωγραφία της Ασφάλειας στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ως επισκέπτης καθηγητής και διαλέκτης διδάσκει στη Σχολή Εθνικής Άμυνας, στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας και στη Σχολή Διοίκησης και Επιτελών της Πολεμικής Αεροπορίας.
Έχει εργαστεί ως υπεύθυνος του ερευνητικού τομέα για νέες στρατιωτικές τεχνολογίες του Ινστιτούτου Αμυντικών Αναλύσεων (ΙΑΑ) του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Από το 1996 έως το 2004 ήταν διαπιστευμένος δημοσιογράφος στο Υπουργείο Άμυνας. Έχει εργαστεί ως αρχισυντάκτης του περιοδικού Στρατηγική και ως διευθυντής σύνταξης του περιοδικού Γεωπολιτική.

Από τις Εκδόσεις Λιβάνη κυκλοφορούν οι μελέτες του Η Στρατιωτική Άνοδος της Κίνας και η Γεωπολιτική του Πολέμου στη Μέση Ανατολή και Το Τέλος του Πετρελαίου και η Αρχή της Νέας Αμερικανικής Γεωστρατηγικής, καθώς και τα μυθιστορήματα Ο Πόλεμος και η Σκιά, Τελική Λύση και Η Σάλπιγγα της Αποκάλυψης.


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση