Οι ΗΠΑ θα είναι ο καταλύτης της παγκόσμιας ανάπτυξης το 2019

Κρίνοντας από τις πρόσφατες ειδήσεις, η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε ένα "τρενάκι του τρόμου" που κινείται κυρίως κατηφορικά. Υπάρχει το Brexit, οι εμπορικοί πόλεμοι, η διαμάχη της Ιταλίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ανανεωμένες κυρώσεις των ΗΠΑ κατά του Ιράν, μια κινεζική "βόμβα" χρέους, οι αναταράξεις στις χρηματιστηριακές αγορές, η συνεχιζόμενη εκροή κεφαλαίων από τα αναπτυσσόμενα έθνη και άλλα πολλά.

Τα στοιχεία δείχνουν μια πιο ήπια και πιο ευχάριστη ιστορία. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε καλό δρόμο για να αναπτυχθεί κατά 3,7% το 2018. Με τον ίδιο ρυθμό "έτρεξε" και το 2017. Οι προβλέψεις του ΔΝΤ για το 2019; Και πάλι 3,7%.

Η αντίθεση μεταξύ του αρνητικού ημερήσιου "θορύβου" και των θετικών ενδείξεων είναι μεγαλύτερη στις ΗΠΑ, όπου η ανάπτυξη της μεγαλύτερης οικονομίας παγκοσμίως επιταχύνεται συνεχώς: Οι ετησιοποιημένοι ρυθμοί ανάπτυξης στα δύο ενδιάμεσα τρίμηνα του 2018 ήταν 4,2% και 3,5%. Μόνο τον Οκτώβριο, η οικονομία δημιούργησε 250.000 θέσεις εργασίας.

Αυτού του είδους η ανάπτυξη δεν είναι βιώσιμη σε ένα πλούσιο έθνος με ένα αργά αναπτυσσόμενο εργατικό δυναμικό και υποτονική αύξηση της παραγωγικότητας. Παρ' όλα αυτά, εάν οι ΗΠΑ καταφέρουν να φτάσουν έως τον Ιούνιο χωρίς ύφεση, η ανοδική τους τάση θα έχει υπερβεί τους 120 μήνες. Αυτό θα ξεπεράσει την επέκταση του 1991-2001 και θα αποδειχθεί η μεγαλύτερη από το 1857 τουλάχιστον, την πρώτη χρονιά για την οποία διατηρεί αρχεία το Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών.


Έτσι, οι προοπτικές για το 2019 είναι καλύτερες από ό,τι θα περίμενε κανείς, δεδομένων των μικρο-κρίσεων που ξεσπούν δεξιά και αριστερά. Η ισχυρή ανάπτυξη στις ΗΠΑ δεν είναι καλή μόνο για τους Αμερικανούς. Είναι καλό σημάδι για τους εργαζομένους σε χώρες που παράγουν αγαθά και υπηρεσίες προς πώληση στις ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνες για τη διατήρηση του παγκόσμιου ρυθμού ανάπτυξης σε θετικό έδαφος, παρά την επιβράδυνση πολλών άλλων μεγάλων οικονομιών.

Από την άλλη πλευρά, η υπεραπόδοση των ΗΠΑ έχει μειονεκτήματα. Ασκεί πιέσεις σε ευάλωτα έθνη όπως η Αργεντινή και η Τουρκία, τα οποία στηρίζονται στην εισροή ξένου κεφαλαίου. Οι παγκόσμιοι επενδυτές, που τοποθετούν τα χρήματά τους όπου πιστεύουν ότι θα κερδίσουν την υψηλότερη απόδοση, είναι πιο πιθανό να επιλέξουν τις ΗΠΑ σε σχέση με άλλες χώρες, αν οι Πολιτείες ευημερούν. Εν τω μεταξύ, η Federal Reserve αυξάνει τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια για να αποτρέψει την οικονομία των ΗΠΑ από την υπερθέρμανση, καθιστώντας τις αποδόσεις του έθνους ολοένα και πιο ελκυστικές. Για να ανταγωνιστούν τα funds, οι ευάλωτες χώρες με χρόνια εμπορικά ελλείμματα αναγκάζονται να αυξήσουν τα δικά τους επιτόκια, γεγονός που καταστέλλει την ανάπτυξη. Το Bloomberg Economics προβλέπει, για παράδειγμα, ότι η οικονομία της Τουρκίας θα αναπτυχθεί μόλις κατά 0,8% το 2019.

Θα μπορούσαν να δημιουργηθούν και πολιτικά προβλήματα. Το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ διευρύνεται επειδή η όρεξη της χώρας για εισαγωγές αυξάνεται ταχύτερα από τη ζήτηση για αμερικανικά προϊόντα και υπηρεσίες στο εξωτερικό. Το ΔΝΤ προέβλεψε τον Απρίλιο ότι το αρνητικό ισοζύγιο στις τρέχουσες συναλλαγές των ΗΠΑ –το ευρύτερο μέτρο του εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών, συν το εισόδημα από επενδύσεις– θα αυξηθεί στο 3,4% του ΑΕΠ το 2019, από 3% το 2018. Πρόκειται για το μεγαλύτερο έλλειμμα από το 2008.

Ο πρόεδρος Τραμπ τείνει να θεωρεί το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ ως ένδειξη ξένων παραβιάσεων. Θα μπορούσε να επιβάλει ακόμα περισσότερους δασμούς, οι οποίοι θα βλάψουν τόσο τους εμπορικούς εταίρους όσο και τους Αμερικανούς καταναλωτές. Στο New Economy Forum του Bloomberg στη Σιγκαπούρη στις αρχές Νοεμβρίου, το 68% από τους 400 συμμετέχοντες χαρακτήρισε τον εμπορικό πόλεμο ως τη μεγαλύτερη είδηση για το 2019. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Χένρι Πόλσον προειδοποίησε για ένα "οικονομικό σιδηρούν παραπέτασμα" εάν οι ΗΠΑ και η Κίνα δεν συμφιλιωθούν.

Η επικράτηση των Δημοκρατικών στη Βουλή των Αντιπροσώπων μετά τις ενδιάμεσες εκλογές της 6ης Νοεμβρίου δεν θα περιορίσει την εριστική στάση των ΗΠΑ στο εμπόριο για δύο λόγους: ο Τραμπ μπορεί να ενεργεί χωρίς το Κογκρέσο στο εμπόριο, ενώ πολλοί Δημοκρατικοί βουλευτές συμφωνούν μαζί του ούτως ή άλλως. Ακόμα, το Κογκρέσο πιθανότατα θα επικυρώσει τη Συμφωνία των Ηνωμένων Πολιτειών - Μεξικού - Καναδά, ήτοι το όραμα του Τραμπ για τον διάδοχο της Βορειοαμερικανικής Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών.

Για τους οικονομολόγους, η σημαντικότερη ημερομηνία του 2019 είναι η 29η Μαρτίου, η ημέρα δηλαδή κατά την οποία έχει προγραμματιστεί να εγκαταλείψει το Ηνωμένο Βασίλειο την Ευρωπαϊκή Ένωση έπειτα από 46 χρόνια. Ο αντίκτυπος του Brexit στην οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου θα εξαρτηθεί κατά κύριο λόγο από τις αποφάσεις που θα ληφθούν μέχρι τότε για το οικονομικό "διαζύγιο" μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ε.Ε. Το χειρότερο αποτέλεσμα θα ήταν μια χαοτική έξοδος "χωρίς συμφωνία". Τον Αύγουστο, ο υπουργός Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου, Ματ Χάνκοκ, προειδοποίησε τους φαρμακοποιούς να αποθηκεύουν φάρμακα στη χώρα σε περίπτωση που δεν υπάρξει συμφωνία και οι εισαγωγές αρχίσουν να καθυστερούν. Είναι πιο πιθανό να υπάρξει κάποια συμφωνία. Το Bloomberg Economics προβλέπει ότι η οικονομία της Βρετανίας θα αναπτυχθεί κατά 1,6% το 2019, με λίγο πιο ταχύ ρυθμό συγκριτικά με το εκτιμώμενο 1,3% φέτος. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, το Brexit "θα είναι εξαιρετικά δύσκολο", λέει ο Ντάνκαν Έντουαρντς, επικεφαλής του Βρετανικο-Αμερικανικού Επιχειρηματικού Συμβουλίου.

Η Ευρώπη θα έχει περισσότερους λόγους ανησυχίας και πέρα από το Brexit το 2019. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, ο οποίος έσωσε το ευρώ το 2012 υποσχόμενος να κάνει "οτιδήποτε χρειάζεται", θα ολοκληρώσει τη θητεία του τον Οκτώβριο και υπάρχει έντονος ανταγωνισμός για τη διαδοχή του. Στην Ιταλία, η λαϊκιστική κυβέρνηση συνασπισμού παραβιάζει τους κανόνες της Ε.Ε. με το προβλεπόμενο έλλειμμα του Προϋπολογισμού για το 2019. Άλλα μέλη της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, παραβίασαν τα ανώτατα όρια ελλείμματος χωρίς σοβαρές συνέπειες, αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατηρεί σκληρή στάση με την Ιταλία. Μια διαμάχη σχετικά με τα ελλείμματα θα μπορούσε να οδηγήσει την Ιταλία να ακολουθήσει το Ηνωμένο Βασίλειο εκτός Ε.Ε., αλλά αυτό θεωρείται απίθανο και είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα συμβεί το 2019. Το Bloomberg Economics προβλέπει ότι η οικονομία της Ιταλίας θα αναπτυχθεί κατά 1% το 2019, ενώ για τη Γερμανία προβλέπει ανάπτυξη 1,7%.

Οι προοπτικές της Κίνας για το 2019 φαίνονται συγκριτικά εξαιρετικές, με το Bloomberg Economics να προβλέπει ανάπτυξη του ΑΕΠ κατά 6,4%. Αλλά αυτή θα είναι η χαμηλότερη ανάπτυξη από το 1989. Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που οδήγησαν σε αυτό είναι οι δασμοί του Τραμπ, που επηρεάζουν περισσότερες από τις μισές κινεζικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ. Ακόμα ένα "βαρίδι" είναι η προσπάθεια της κυβέρνησης να συρρικνώσει τα χρέη που έχουν συσσωρευτεί από τις κινεζικές οικογένειες, επιχειρήσεις και κυβερνήσεις. Το μη χρηματοπιστωτικό χρέος διπλασιάστηκε ως ποσοστό του ΑΕΠ από το 1998 στο 200%. Εάν η απομόχλευση αποδυναμώσει υπερβολικά την ανάπτυξη του 2019, η κυβέρνηση θα χαλαρώσει την εκστρατεία εκκαθάρισης του ισολογισμού και θα δαπανήσει αρκετά για να εξασφαλίσει ότι η οικονομία θα αναπτυχθεί τουλάχιστον κατά 6%.

Ένας άλλος μοχλός ανάπτυξης που οι ηγέτες της Κίνας μπορούν να εκμεταλλευτούν είναι το να επιτρέψουν να υποτιμηθεί το γουάν, γεγονός που θα καταστήσει τα κινεζικά αγαθά πιο ανταγωνιστικά έναντι αυτών των ανταγωνιστών της χώρας, όπως της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας. Ένα δολάριο ΗΠΑ αγόραζε 6,9 γουάν στις αρχές Νοεμβρίου, από 6,3 γουάν τον Απρίλιο. Αλλά αυτή η στρατηγική έχει τα όριά της. Εάν το γουάν ξεπεράσει τα 7 προς 1 δολάριο το 2019, μπορεί να οδηγήσει σε ένα sell-off πανικού που θα καταστήσει το νόμισμα ασθενέστερο από ό,τι επιθυμούν οι Αρχές. Ένα ασθενές γουάν θα αυξήσει το φορτίο του χρέους σε δολάρια και θα βλάψει τη φιλοδοξία της Κίνας να εξασφαλίσει τη θέση του γουάν ως ενός παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος ισοδύναμου με το δολάριο και το ευρώ.

Η ανάπτυξη στην Ιαπωνία ήταν ισχυρή τα τελευταία χρόνια, παρά την έλλειψη ανάπτυξης εργατικού δυναμικού. Το ΑΕΠ αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό 3% το δεύτερο τρίμηνο. Ωστόσο, οι ιαπωνικές κυβερνήσεις έχουν τη συνήθεια να "καταπνίγουν" την ανάπτυξη, αυξάνοντας τους φόρους. Το γεγονός αυτό, όπως επίσης και η εξασθένιση της αύξησης των εξαγωγών είναι δύο παράγοντες για τους οποίους το Bloomberg Economics προβλέπει ότι η ανάπτυξη θα υποχωρήσει στο 0,9% το 2019.

Η πρωταθλήτρια ανάπτυξης της Ασίας είναι τώρα η Ινδία (η οποία, βεβαίως, παραμένει πολύ πίσω από την Κίνα στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ). Ο πρωθυπουργός, Ναρέντρα Μόντι, πρέπει να διατηρήσει την ανάπτυξη καθώς επιδιώκει μια δεύτερη θητεία το 2019. Έχει ασκήσει πιέσεις στην κεντρική τράπεζα να ανησυχεί περισσότερο για την ανάπτυξη και λιγότερο για τον πληθωρισμό.

Και κάπως έτσι, η "μοίρα" των εθνών επηρεάζεται τόσο από τις παγκόσμιες όσο και από τις τοπικές δυνάμεις. Στη Βραζιλία οι προοπτικές εξαρτώνται από το αν ο Ζαΐχ Μπολσονάρο, ένας δεξιός πρώην στρατιωτικός, μπορεί να ωθήσει ανοδικά τη μεγαλύτερη οικονομία της Λατινικής Αμερικής όταν αναλάβει καθήκοντα προέδρου την 1η Ιανουαρίου. Μπορεί να συμβουλευτεί τον πρόεδρο της Ινδονησίας, Τζόκο Ουιντόντο, ο οποίος θα ξεκινήσει τη δεύτερη θητεία του το 2019. Η ρουπία υπέστη πιέσεις, όπως και τα υπόλοιπα νομίσματα το 2018, αλλά ανέκαμψε εν μέρει καθώς οι επενδυτές αναγνώρισαν ότι το εμπορικό έλλειμμα της Ινδονησίας ήταν υποπροϊόν της επένδυσης για ανάπτυξη και όχι μόνο της κατανάλωσης.


Τον Σεπτέμβριο του 1998 ο πρόεδρος της Federal Reserve, Άλαν Γκρίνσπαν, δήλωσε σε ομιλία του στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ ότι "δεν είναι πιστευτό ότι οι ΗΠΑ μπορούν να παραμείνουν μια όαση ευημερίας ανεπηρέαστη από έναν κόσμο που αντιμετωπίζει ολοένα και μεγαλύτερες πιέσεις". Οι ΗΠΑ κατάφεραν τότε να αποφύγουν την ύφεση και η δυναμική τους είναι ισχυρότερη τώρα, ενώ οι πιέσεις στις αναδυόμενες αγορές είναι πιο περιορισμένες, λέει ο Νέιθαν Στις, επικεφαλής οικονομολόγος της PGIM Fixed Income. Ακόμα κι έτσι, συνεχίζει ο Σιτς, το μεγάλο ερώτημα για το 2019 θα είναι: "Πού θα οδηγήσει αυτή η απόκλιση;".

Bloomberg Business Week
Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση