Ο Τύπος καθορίζει το πνεύμα του λαού

Κάθε περιοδικό και εφημερίδα μπορεί στ' αλήθεια να συγκαθορίσουν ροή των πραγμάτων και να βοηθήσουν μια χώρα να προοδεύσει, να αλλάξει προς το καλύτερο

Μέχρι τη δεκαετία του 1870 οι εγχώριες παραδόσεις του ελληνικού λαού, που αφορούν την ελληνική αρχαιότητα και τον παραδοσιακό τρόπο ζωής (στοιχεία για τα οποία οι λαογράφοι σε άλλες χώρες συγκέντρωναν συστηματικά πληροφορίες), πέρασαν σχεδόν απαρατήρητες από τους ίδιους τους Ελληνες».

Roderick Beaton, Εισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία, Ποίηση και Πεζογραφία 1821-1992, μετάφραση Ευαγγελία Ζούργου - Μαριάννα Σπανάκη, Νεφέλη, Αθήνα: 1996, σελ. 106

Κι ενώ η λαογραφία, το διήγημα, η ηθογραφία, ο ρεαλισμός αποτελούσαν μορφές, είδη και εκδηλώσεις του λογοτεχνικού και γενικότερα πνευματικού έργου που ήταν σχετικά άγνωστα στο ευρύ κοινό, ήρθε ένας διαγωνισμός από το τότε περιοδικό (και σήμερα ημερήσια εφημερίδα) «Εστία» να αλλάξει τα πράγματα. Οπως αναφέρει ο Roderick Beaton στο βιβλίο που αναφέρθηκε προηγουμένως (σελ. 104), «Μεγάλο μέρος των πολιτισμικών ζυμώσεων γύρω στα 1880 πέρασε στον περιοδικό Τύπο και ειδικά στις στήλες της Εστίας (1876-1895). [...] Η Εστία ήταν ένα σοβαρό περιοδικό, το οποίο απευθυνόταν σ' ένα συντηρητικό αναγνωστικό κοινό και υπήρξε πάντοτε θερμός θιασώτης των λαογραφικών σπουδών. [...] Μια πιο θετική συμβολή της Εστίας στις λογοτεχνικές εξελίξεις της εποχής ήταν η εξαγγελία, το 1883, ενός διαγωνισμού διηγήματος, του οποίου “Η υπόθεσις... έσται ελληνική, τουτέστι θα συνίσταται εις περιγραφήν σκηνών του βίου του ελληνικού λαού εν οιαδήποτε των περιόδων της ιστορίας αυτού ή εις εξιστόρησιν επεισοδίου τινός της ελληνικής ιστορίας”». Η προκήρυξη αυτού του διαγωνισμού διευκόλυνε την έκφραση των ταλέντων και των τάσεων που καλλιεργούνταν επί χρόνια στον ελληνικό πνευματικό κόσμο και έφερε σε επαφή το αναγνωστικό κοινό με τον ίδιο τον εαυτό τους τις ρίζες, τις παραδόσεις και την ιστορία του.


Ο Λίνος Πολίτης στο βιβλίο «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» (ΜΙΕΤ, Αθήνα: 1985, σ. 203) αναφέρει: «Η εμφάνιση των διηγημάτων του Βιζυηνού το 1883 ήταν σαν να έδωσε το σύνθημα και στα επόμενα πέντε χρόνια δημοσιεύονται τα πρώτα διηγήματα των περισσότερων γνωστών διηγηματογράφων. Το αίτημα ήταν άλλωστε διάχυτο στην ατμόσφαιρα. Τον ίδιο χρόνο, 1883, το έγκυρο περιοδικό Εστία (που ευνοούσε τα νεωτεριστικά κινήματα) προκηρύσσει διαγωνισμό για τη συγγραφή διηγήματος, με τον χαρακτηριστικό όρο “το θέμα να έχη υπόθεσιν ελληνικήν”. Την Ελλανόδικον Επιτροπεία αποτελούσαν ο Ε. Ροΐδης, ο Σπ. Λάμπρος και ο Ν. Γ. Πολίτης. Το βραβείο το πήρε ο Γ. Δροσίνης, τον έπαινο ο Μ. Μητσάκης (παιδί τότε 15 χρόνων)». Αξίζει να σημειωθεί ότι τον αμέσως επόμενο χρόνο, στον διαγωνισμό διηγήματος της «Εστίας», έλαβε έπαινο ο Γρηγόριος Ξενόπουλος - και αυτή ήταν η πρώτη του εμφάνιση στα ελληνικά γράμματα!

Η ηθογραφία, ένα είδος που τιμήθηκε από τους Ελληνες λογοτέχνες όσο λίγα, είναι σε μεγάλο βαθμό «παιδί» του Τύπου, αφού η άνθησή του δρομολογήθηκε με τον διαγωνισμό διηγήματος της «Εστίας». Η Εύη Βογιατζάκη στο «Αισθητικά Ρεύματα στον 19ο και 20ό Αιώνα και στη Νεοελληνική Λογοτεχνία» (σελ. 43) αναφέρει: «Ο ρεαλισμός συνδέθηκε κυρίως με την εμφάνιση της ηθογραφίας. Η έναρξη της ηθογραφίας τοποθετείται το 1883, όταν το έγκριτο φιλολογικό περιοδικό της εποχής Εστία, υπό τις οδηγίες του ιδρυτή της λαογραφίας Ν. Γ. Πολίτη, οργανώνει τον πρώτο διαγωνισμό “προς συγγραφήν ελληνικού διηγήματος”. Συνάδοντας με τις πνευματικές ανησυχίες της εποχής, οι προγραμματικές επιδιώξεις του διαγωνισμού απαιτούν η υπόθεση του διηγήματος να είναι ελληνική και να περιγράφει σκηνές “του βίου του ελληνικού λαού εν οιαδήποτε των περιόδων της ιστορίας αυτού ή εις εξιστόρησιν επεισοδίου τινός της ελληνικής ιστορίας”. Ο προσανατολισμός προς τη ρεαλιστική απεικόνιση της εξωτερικής πραγματικότητας είναι εμφανής και συνοδεύεται από την παράμετρο της ελληνικότητας της θεματικής, η οποία οφείλει να αντλεί από τις παραδόσεις του λαού και της ιστορίας. […] Ο Γεώργ. Βιζυηνός (1849-1896), ο οποίος θεωρήθηκε και εισηγητής της ηθογραφίας, δημοσίευσε τον κύριο κορμό των διηγημάτων του στο περιοδικό Εστία».

Η ηθογραφία, η λαογραφία, το διήγημα και ο ρεαλισμός με τα οποία άρχισαν να εξοικειώνονται οι Ελληνες μέσω ενός διαγωνισμού διηγήματος από περιοδικό είναι ένα μικρό δείγμα από την αστείρευτη και τεράστια ισχύ που έχει ο Τύπος.Κάθε περιοδικό και εφημερίδα μπορεί στ' αλήθεια να συγκαθορίσουν ροή των πραγμάτων και να βοηθήσουν μια χώρα να προοδεύσει, να αλλάξει προς το καλύτερο. Αρκεί έκαστο μέσο να ξέρει τι θέλει να κάνει, να πιστέψει βαθιά ότι έχει εθνική αποστολή, να επενδύει ΠΑΝΤΑ στην ποιότητα και να μη λησμονεί ΠΟΤΕ ότι είναι πνευματικό δημιούργημα. Η «Εστία», το 1883, έδειξε έναν δρόμο. Μας θύμισε την ελληνική αρχαιότητα και τον παραδοσιακό τρόπο ζωής…

Παναγιώτης Λιάκος
Δημοκρατία


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση