Η Τουρκία, ο Οργουελ και η... γάτα

Τρεις γυναίκες περπατούν κάτω από μία σειρά σημαιών της Τουρκίας και διαφόρων κομμάτων, σε κεντρική πλατεία της Κωνσταντινούπολης. Οι εκλογές της Κυριακής είναι εξαιρετικής σημασίας, καθώς θα σηματοδοτήσουν τη μετατροπή του πολιτεύματος σε εκτελεστική προεδρία

Γράφει ο Νίκος Ευσταθίου

2015. Τον ασυνήθιστα ζεστό Μάιο του 2015, στη συνοικία του Τοπχανέ στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης, ήταν πλέον σύνηθες να ξυπνώ τις πρώτες πρωινές ώρες προτού ακόμη ανατείλει ο ήλιος πάνω από τον Βόσπορο. Αμέτρητα βαν διέσχιζαν τα στενά, φιδωτά σοκάκια της συνοικίας, εκπέμποντας ολημερίς μια θριαμβευτική κακοφωνία από προεκλογικά εμβατήρια από τα μεγάφωνά τους. Λίγα μέτρα πιο πάνω από τη συντηρητική γειτονιά όπου έμενα, ο μεγαλοπρεπής πεζόδρομος της Ιστικλάλ ήταν καλυμμένος από μια θάλασσα πολύχρωμων κομματικών σημαιών – ξεχώριζαν, φυσικά, οι πορτοκαλιές και μπλε σημαίες του κυβερνώντος κόμματος που αποτελούσαν σαφώς την πλειονότητα της προεκλογικής παλέτας.

Στο κατώφλι των βουλευτικών εκλογών του 2015, η χώρα παρέμενε εξαιρετικά διχασμένη και η εκλογική νίκη του κόμματος του Ερντογάν, έστω και χωρίς κυβερνητική πλειοψηφία, ήταν σχεδόν αδιαμφισβήτητη. Ωστόσο, τις εβδομάδες πριν από τις εκλογές, στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης κυριαρχούσαν ο ενθουσιασμός και μια ατμόσφαιρα πανηγυρική, που θύμιζε προεκλογικές δεκαετίες μιας παλιότερης Ελλάδας.

Τα προεκλογικά ευτράπελα δεν έλειπαν από την προπραξικοπηματική Τουρκία, παρ’ όλα αυτά η τουρκική κοινωνία τα αντιμετώπιζε τότε με υπομονή και περίσσιο πνευματώδες ύφος. Μία εβδομάδα πριν από τις εκλογές, συνοδεύσαμε μια φίλη στο δικαστήριο, όπου αντιμετώπιζε κατηγορίες γιατί «είχε προσβάλει τον Τούρκο πρόεδρο» με ένα meme που είχε αναρτήσει στον προσωπικό της λογαριασμό στο Twitter. Οταν ανακοινώθηκε η κατηγορία, η κατάμεστη αίθουσα του δικαστηρίου ξέσπασε σε γιουχαΐσματα και η διαδικασία καθυστέρησε για αρκετά λεπτά. Η φίλη τελικά αθωώθηκε.

Πολίτες παρακολουθούν από τα μπαλκόνια τους την προεκλογική ομιλία του Ερντογάν, στο Μαρντίν της νοτιοανατολικής Τουρκίας

Την ημέρα των εκλογών, μία σειρά από ασυνήθιστες διακοπές ρεύματος ανάγκασε δεκάδες εκλογικά κέντρα να λειτουργήσουν υπό το φως των κεριών. Εκατοντάδες Τούρκοι είχαν ξεχυθεί στους δρόμους να διαμαρτυρηθούν και ένα από τα συνθήματα που αντηχούσε ήταν το «μην τολμήσετε να κατηγορήσετε τις γάτες». Ενας διαμαρτυρόμενος αντιλήφθηκε το απορημένο βλέμμα μου και μου εξήγησε πως στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές, το 2014, το φαινόμενο είχε επαναληφθεί και ο υπουργός Ενεργειακής Πολιτικής είχε τότε υποστηρίξει πως υπαίτια ήταν μια γάτα, η οποία είχε μπει σε μια μονάδα μετασχηματιστή και είχε μασήσει τα καλώδια.

Η εικόνα της προεκλογικής περιόδου της Τουρκίας του 2015, που έχει μείνει χαραγμένη στο μυαλό μου, ήταν από την τελετή βραβείων του προέδρου, λίγες εβδομάδες πριν από την αναμέτρηση, όπου ο Ερντογάν είχε βραβεύσει τη διάσημη αρθρογράφο και συγγραφέα Αλεβ Αλατλί. Καθώς δεχόταν το βραβείο της, η ηλικιωμένη Αλατλί ξεστόμισε την εξής φράση, με ένα πονηρό χαμόγελο: «Αν ζούσε σήμερα ο Τζορτζ Οργουελ, αγαπητέ πρόεδρε, θα σας χειροκροτούσε δυνατά».

Φαίνεται πως το κοινό της τελετής παρερμήνευσε το μήνυμα της συγγραφέως, καθώς την υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό και η σύζυγος του Ερντογάν δάκρυσε από συγκίνηση. Το συμβάν είχε γίνει επαναλαμβανόμενο αστείο στους κύκλους της αντιπολίτευσης, δίχως να γνωρίζουν πως τρία χρόνια μετά θα αποκτούσε προφητική βαρύτητα.

Ο φοίνικας και το δάχτυλο του Ερντογάν

2018. Ηταν σίγουρα η πιο ασυνήθιστη έναρξη προεκλογικής ομιλίας: «Γεια σου, αγάπη μου, πώς είσαι;». Ο ηγέτης του Κουρδικού Κόμματος και υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές της Κυριακής, Σελαχατίν Ντεμιρτάς, απευθυνόταν στον τουρκικό λαό μέσω τηλεφωνικής κλήσης στη γυναίκα του. Ηταν, άλλωστε, ο μόνος τρόπος επαφής του με τον έξω κόσμο – εδώ και ενάμιση χρόνο, ο ηγέτης της παράταξης που κατάφερε να μπει στο Κοινοβούλιο και στέρησε την πλειοψηφία του κυβερνώντος κόμματος στις εκλογές του 2015 βρίσκεται πίσω από τα σίδερα της φυλακής του Εντιρνέ.

Πλήθος υποστηρικτών του φιλοκουρδικού κόμματος συμμετέχει στη συγκέντρωση της παράταξης στο Ντιγιαρμπακίρ

Στην παραμεθόρια ανατολική πόλη του Βαν, μια χούφτα υποστηρικτών τού κουρδικού κόμματος μαζεύτηκε για να παρακολουθήσει τη σύντομη ομιλία του Ντεμιρτάς από τα τηλέφωνα, κάτω από μία από τις λίγες αφίσες του που βρίσκονταν τοιχοκολλημένες στην πόλη. Ενίοτε, πάνω από το πλήθος περνούσαν ελικόπτερα της τοπικής αστυνομίας σε χαμηλή πτήση – λίγα μέτρα παραπέρα, μια εντυπωσιακή προεκλογική συγκέντρωση του Ερντογάν λάμβανε χώρα.

Η μόνη αναφορά της προεκλογικής ομιλίας του Ντεμιρτάς από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης ήρθε από το κρατικό πρακτορείο, το οποίο χαρακτήρισε περήφανα το γεγονός πως ένας φυλακισμένος συμμετέχει στις προεδρικές εκλογές ως «ιστορικό συμβάν για την παγκόσμια ιστορία της δημοκρατίας». Τον υπόλοιπο χρόνο τους, τα μέσα τον αφιέρωναν στον Τούρκο πρόεδρο – μάλιστα, τις τελευταίες δύο εβδομάδες του Μαΐου, το TRT χάρισε 68 ώρες στο κυβερνών κόμμα, ενώ το δεύτερο σε σειρά Ρεπουμπλικανικό Κόμμα απήλαυσε 6 ώρες τηλεοπτικού χρόνου.

Η πιο επαναλαμβανόμενη εικόνα στις οθόνες της Τουρκίας αυτή την εβδομάδα ήταν ένα μεγαλοπρεπές βίντεο, που απεικονίζει έναν φλεγόμενο, γιγάντιο φοίνικα ο οποίος ανοίγει τα φτερά του διάπλατα και πετά πάνω από μία σειρά οθωμανικών εικόνων, γιγάντιων τζαμιών και εντυπωσιακών κατασκευών, ακολουθώντας τη δακτυλοδεικτούμενη κατεύθυνση που του δείχνει ένας στιβαρός Ερντογάν.

Κανείς δεν γνωρίζει αν αυτή την Κυριακή οι πανούργες γάτες θα επανεμφανιστούν για να συμβάλουν στις εκλογικές παρατυπίες, ωστόσο είναι μάλλον περιττές. Τον Απρίλιο, η τουρκική Βουλή ενέκρινε μία σειρά μεταρρυθμίσεων στον εκλογικό νόμο της χώρας και πλέον τα εκλογικά κέντρα μπορούν να κλείνουν ή να μεταφέρονται την ημέρα των εκλογών. Αρκεί μόνο να υπάρξει εντολή της κυβέρνησης – ή, εναλλακτικά, η κίνηση ενός δακτύλου του Ερντογάν.

Καθημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση