Ο Τουρκικός Ναρκισσισμός

Του Σπύρου Ν. Λίτσα

H ανάδυση του Adalet ve Kalkinma partisi στην τουρκική εξουσία έλαβε χώρα σε μια εξαιρετικά κρίσιμη συγκυρία. Η Δύση έψαχνε να εξάγει στον Αραβικό κόσμο, που φλέρταρε ανοικτά με το Σαλαφισμό από τη μια και το Νιχιλισμό της Al Qaeda από την άλλη, ένα ισλαμικό μοντέλο πολιτικής διοίκησης που θα είχε σημεία δογματικής σουνιτικής αναφοράς αλλά ταυτόχρονα θα βρισκόταν μακριά από το σαλαφιστικό ριζοσπαστισμό. Το υβρίδιο αυτό βρέθηκε ως σημείο αναφοράς στο πρόσωπο του χαρισματικού πρώην δημάρχου της Κων/πολης και αρχηγού του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, Recep Tayyip Εrdogan. Η ανάλυση δεν ήταν εσφαλμένη. Ο Erdogan διέφερε από την πλειοψηφία των συντηρητικών στελεχών, είχε δείξει δυναμικά σημάδια προοδευτικότητας κατά τη διάρκεια της δημαρχίας του ενώ πολύ σημαντικό ήταν το γεγονός ότι στο πλευρό του είχε τη dream-team του τουρκικού πολιτικού Ισλάμ – τον κορυφαίο διεθνολόγο Ahmet Davutoglou, τον ρεαλιστή και με ξεκάθαρους δυτικούς προσανατολισμούς Abdullah Gul και ασφαλώς τον πανίσχυρο και με διεθνείς αναφορές ηγέτη του χαναφιστικού κινήματος Hizmet με εκατομμύρια πιστών στην Τουρκία αλλά και σε όλες τις πρώην κτήσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια, Fetullah Gullen.

Η στάση της Δύσης απέναντι στον Ερντογάν ήταν για πολλά χρόνια ανάλογη με τη στάση των γονιών απέναντι σε ένα παιδί που αν και αποτυγχάνει να συντονιστεί με το πνεύμα της οικογένειας εν τούτοις όλοι πιστεύουν στις προοπτικές του. Το "παιδί" εθίζεται στο να θεωρεί τον εαυτό του εξαιρετικά σημαντικό και ως εκ τούτου αρχίζει και διαμορφώνει ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά που θα εκδηλωθούν κατά την ενηλικίωση του. Η ενηλικίωση για την Τουρκία έρχεται με την έναρξη της κρίσης στο Πάρκο Γκεζί. Είναι η πρώτη φορά που ο Ερντογάν αμφισβητείται στο εσωτερικό της Τουρκίας από ένα πολυσυλλεκτικό ακροατήριο Κεμαλιστών, Κούρδων και Φιλελεύθερων. Μόνο που ο ναρκισσιστής ηγέτης δείχνει να μην κατανοεί ότι η κρίση γεννάται εξαιτίας του τρόπου που ο ίδιος εκλαμβάνει τις εξουσίες του αλλά κατηγορεί σκοτεινές εξωτερικές δυνάμεις που δήθεν επιβουλεύονται το τουρκικό status quo. Η ναρκισσιστική τάση της Τουρκίας ενισχύεται ακόμη περισσότερο μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου, με τον Ερντογάν και το στενό κύκλο των συνεργατών του να κατηγορούν ευθέως πλέον τη Δύση για τις εξελίξεις κλείνοντας παράλληλα το μάτι στο Κρεμλίνο που παρακολουθεί με ενδιαφέρον τις εξελίξεις στη νοτιοανατολική πτέρυγα της Βόρειο-ατλαντικής συμμαχίας.

Η στρατηγική του Ερντογάν σήμερα στηρίζεται πάνω σε μια χαοτικότητα που ως στόχο έχει τη δημιουργία περισσότερων προβλημάτων στους άλλους από αυτά που έχει ο ίδιος να αντιμετωπίσει ώστε η σύγκριση να φέρει την Τουρκία σε ευνοϊκότερη θέση. Η χαοτικότητα αυτή εξελίσσεται στους ακόλουθους άξονες: Διαρκείς τριβές στο Αιγαίο απέναντι στην Ελλάδα ώστε η οικονομική φθορά της δεύτερη να αυξάνει εις βάρος των προσπαθειών δημοσιονομικής εξυγίανσης. Με τη μέθοδο αυτή η Ελλάδα τοποθετείται στις καλένδες σύμφωνα με τη χαοτική τουρκική προσέγγιση. Στο στόχαστρο της Άγκυρας μπαίνει και ο κουρδικός θύλακας στη Συρία, το κουρδικό κομμάτι στο Β. Ιράκ, οι στενές σχέσεις με τη Χαμάς κ.α. Η Άγκυρα δείχνει ότι αναμένει από το σύνολο του διεθνούς συστήματος να συναινέσει με τις μαξιμαλιστικές απαιτήσεις της που στην ουσία εκπορεύονται από μια λανθάνουσα συμπεριφοριστική απόκλιση. Μόνο που οι απαιτήσεις της σε πολλές των περιπτώσεων δεν αποτελούν πολιτικές θέσεις αλλά αποτέλεσμα των πολιτικών αντιθέσεων της Άγκυρας με σχεδόν όλα τα όμορα κράτη.

Η Τουρκία θεωρεί ότι είναι σημαντικότερη από ό,τι είναι στην ουσία. Στην πραγματικότητα η Δύση άργησε να κατανοήσει ότι όταν ο Ερντογάν μιλούσε για την ενίσχυση των ηγεμονικών προοπτικών της Τουρκίας εννοούσε την αναβίωση του Οθωμανικού imperium. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο ο Ερντογάν δείχνει να μην έχει όχι μόνο την απαιτούμενη ψυχραιμία να χειριστεί μια εσωτερική πολιτική κρίση αλλά ούτε μια διπλωματική ρήξη με την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση όπως αυτή που εξελίσσεται με την Ολλανδία. Η θέση πολλών αναλυτών ότι ο Ερντογάν προσποιείται για να διασφαλίσει τις ψήφους των ακροδεξιών του Milliyetci Hareket partisi λανθάνει ως προς την αναγνώριση του δυσθεώρητου του προβλήματος. Δεν αποτελεί τακτικισμό του Ερντογάν αλλά αποτέλεσμα του sui generis νέο-οθωμανικού ναρκισσισμού του Τούρκου προέδρου που οδηγεί σε χαοτικές εφαρμογές.

Τα προβλήματα που προκύπτουν είναι πολλά για το δυτικό κόσμο αλλά και για την Ελλάδα. Σε καμία των περιπτώσεων δεν μπορεί η Τουρκία να "χαρισθεί" στον Ρωσικό παράγοντα, ταυτόχρονα όμως ο δυτικός κόσμος θα πρέπει να δείξει στην Τουρκία ότι ο ναρκισσισμός της δεν θα είναι ανεκτός. Από την άλλη η Ελλάδα θα πρέπει να στηριχθεί πολιτικά αλλά και οικονομικά από την Ευρώπη και το δυτικό κόσμο γενικότερα γιατί η Τουρκία θα πλήξει τον ελληνικό τουρισμό τους μήνες που έρχονται με το να μην εφαρμόζει τις αποφάσεις της συμφωνίας του Προσφυγικού ζητήματος και στέλνοντας χιλιάδες ψυχές προς τα νησιά μας.

Κλείνω το σημείωμα αυτό με κάποιες προσωπικές σκέψεις που ξεφεύγουν από το αυστηρό θεωρητικό πλαίσιο των διεθνών σχέσεων. Είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας μια Τουρκία που θα σέβεται τις διεθνείς αποφάσεις, το διεθνές δίκαιο και τις de facto διαστάσεις της καλής γειτονίας. Είναι προς το συμφέρον του δυτικού κόσμου να έχει την Τουρκία στον πυρήνα του, όχι όμως με όρους διακριτής διαφοροποίησης. Είναι τέλος προς το συμφέρον της Τουρκίας να κατανοήσει ότι ο ναρκισσισμός οδηγεί μόνο σε εθνικές καταστροφές. Το διεθνές πολιτικό παίγνιο όμως δεν κινείται μέσα από τις προφανείς διαπιστώσεις. Κι αυτό είναι ένα δεδομένο που ο 21ος αιώνας φροντίζει να μας το υπενθυμίζει σε κάθε έκφανση του.

* Σπύρος Ν. Λίτσας, Ph.D, Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Πηγή Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση