Τι ακριβώς επιδιώκει ο Ερντογάν;

Πού οφείλεται, πού αποσκοπεί και πού μπορεί τελικά να οδηγήσει η έξαρση εθνικισμού στην Τουρκία; Ο συνδυασμός εθνικιστικής πλειοδοσίας από την Αγκυρα και ευθείας σκλήρυνσης από την Αθήνα θα μπορούσε να προκαλέσει εντάσεις ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία

Γράφει ο Άγγελος Αθανασόπουλος

Στην Ελλάδα, η λαϊκή ρήση αναφέρει ότι «σκυλί που γαβγίζει, δεν δαγκώνει». Μπορεί η ρήση αυτή να μας καθησυχάσει σε ό,τι αφορά στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Οποιος ισχυριστεί ότι μπορεί εύκολα να απαντήσει στο ερώτημα, πλανάται. Ο τούρκος πρόεδρος έχει το τελευταίο διάστημα προκαλέσει με τις δηλώσεις του περί αμφισβήτησης της Συνθήκης της Λωζάνης, καθώς και με τη σκληρή γλώσσα που πρόσφατα χρησιμοποίησε εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τα «σύνορα της καρδιάς» του κ. Ερντογάν πυροδότησαν ανησυχίες για όξυνση του τουρκικού αναθεωρητισμού, ενώ τα σχόλιά του για την κυπριακή σημαία σίγουρα δεν βοηθούν στην επανέναρξη των συνομιλιών για την επίλυση του Κυπριακού που διέρχονται κρίσιμη φάση. Η εικόνα συμπληρώνεται από τις απειλές του ότι θα… ανοίξει τους κρουνούς των προσφυγικών ροών αν η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν καταργήσει τη βίζα για τους τούρκους πολίτες.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο τούρκος πρόεδρος «μοχλεύει» ήδη πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου ένα αντιφατικό και άκρως επικίνδυνο μείγμα ισλαμισμού και εθνικισμού. Με τα μάτια του στραμμένα στο «ιερό δισκοπότηρο» της αλλαγής του τουρκικού πολιτεύματος από Κοινοβουλευτική σε Προεδρική Δημοκρατία, ο Ερντογάν έχει εκμεταλλευθεί πλήρως τα γεγονότα του καλοκαιριού για να επιταχύνει τις διαδικασίες.

Σε τακτικό επίπεδο, ο τούρκος ηγέτης θα ήθελε να πραγματοποιήσει δημοψήφισμα κάποια στιγμή την άνοιξη του 2017 για την αλλαγή του Συντάγματος. Με βάση τη δημοτικότητά του, θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι θα έχει το αποτέλεσμα που επιθυμεί. Πριν από το δημοψήφισμα όμως, χρειάζεται την έγκριση της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης ώστε αυτό να προκηρυχθεί. Για να το επιτύχει, επιδιώκει να προσεταιριστεί τους βουλευτές του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί.

Το σκληρό εθνικιστικό ΜΗΡ, «απόγονος» των «Γκρίζων Λύκων», δεν ενοχλείται από την προκλητική ρητορική Ερντογάν – αν δεν την ευνοεί κιόλας. Η εισβολή στη Συρία, τα χτυπήματα κατά των Κούρδων, η άτεγκτη στάση στο Κυπριακό είναι πράγματα με τα οποία ο Μπαχτσελί συμφωνεί. Φυσικά, θα βρεθεί ένας συμβιβασμός σε ένα «υβριδικό» πολίτευμα, στο οποίο ο Ερντογάν θα είναι ισχυρός Πρόεδρος με εκτελεστικές εξουσίες, αλλά και η Εθνοσυνέλευση δεν θα αποδυναμωθεί πλήρως, κάτι που επιθυμεί το ΜΗΡ.

Σύμφωνα δε με πρόσφατη ανάλυση του Eurasia Group, υπάρχουν τουλάχιστον τρεις λόγοι για τους οποίους το ΜΗΡ θα στήριζε τον Ερντογάν στα σχέδιά του. Πρώτον, ο Μπαχτσελί δεν επιθυμεί πρόωρες εκλογές στις οποίες ίσως δεν καταφέρει να συγκεντρώσει το 10% που απαιτείται για να είναι στην επόμενη Εθνοσυνέλευση. Δεύτερον, αν στηρίξει τον Ερντογάν και δεδομένης της ταύτισης στην εθνικιστική γλώσσα, το ΜΗΡ θα μπορούσε μελλοντικά να διαδραματίσει ρόλο ρυθμιστή σε νέα κυβέρνηση του ισλαμικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ). Τρίτον, φαίνεται ότι οι οπαδοί του ΜΗΡ κρίνουν πολύ θετικά τον τρόπο με τον οποίο ο Ερντογάν αντέδρασε το βράδυ του πραξικοπήματος.

Το ερώτημα είναι αν αυτή η εθνικιστική έξαρση στην Τουρκία μπορεί να έχει επιπτώσεις για την Ελλάδα, κυρίως στο Αιγαίο και στη συνέχεια στην Κύπρο. Βραχυπρόθεσμα, οι «κορώνες» Ερντογάν μοιάζουν να είναι για εσωτερική κατανάλωση και να εντάσσονται στη στρατηγική δημιουργίας του μετώπου που θα διασφαλίσει στον Πρόεδρο το πολίτευμα που επιθυμεί. Όταν ο Ερντογάν αμφισβητεί τη Συνθήκη της Λωζάνης, το πράττει για να πλήξει τον πυρήνα του κεμαλισμού και να τον ενταφιάσει. Ωστόσο, η Λωζάνη δεν αφορά μόνο στα ευρωπαϊκά σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας, όπως ορθά επεσήμανε ο Βαγγέλης Βενιζέλος στην εκδήλωση περί εξωτερικής πολιτικής του Κύκλου Ιδεών για την Εθνική Ανασυγκρότηση. Περιλαμβάνει ρυθμίσεις εδαφικές για το μαλακό νοτιοανατολικό γεωγραφικό υπογάστριο της Τουρκίας στη Συρία και στο Ιράκ όπου σήμερα διεξάγεται το «μεγάλο παιχνίδι». Η «προληπτική επιθετικότητα της Τουρκίας έναντι της αμφισβήτησης της εδαφικής της ακεραιότητας» εξυπηρετεί αυτό τον σκοπό, πρόσθεσε ο κ. Βενιζέλος.

Ο κίνδυνος όμως μπορεί να έλθει μεσομακροπρόθεσμα για την Ελλάδα, αν οι πολιτικοί αντίπαλοι του τούρκου προέδρου αντιληφθούν ότι λόγω της τακτικής Ερντογάν η θέση τους χειροτερεύει. Αυτό ίσως εξηγεί την απόφαση του, μάλλον άχρωμου, επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να πλειοδοτήσει σε εθνικισμό μιλώντας για τις… 18 βραχονησίδες που έχει παραδώσει το ΑΚΡ στην Ελλάδα και οι οποίες πρέπει να ανακαταληφθούν. Με τις δημοσκοπήσεις να φέρνουν το ΑΚP να προηγείται του CHP σχεδόν με «νταμπλ σκορ» (49,5% – 26,5%), ο Κιλιτσντάρογλου βρίσκεται σε δεινή θέση και θα μπορούσε να απειληθεί εσωκομματικά.

Η Αθήνα δεν νιώθει καθόλου άνετα με όσα λέει ο Ερντογάν. Τόσο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, όσο επίσης ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς και – πιο διακριτικά – ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας «σηκώνουν το γάντι» σχεδόν σε κάθε ευκαιρία. Ωστόσο, ο συνδυασμός εθνικιστικής πλειοδοσίας από την Τουρκία και ευθείας σκλήρυνσης από την Ελλάδα θα μπορούσε να προκαλέσει εντάσεις ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Η κατάσταση περιπλέκεται από την όξυνση των σχέσεων ΕΕ – Τουρκίας. Αυτές βρίσκονται σε «στρατηγικό αδιέξοδο», σύμφωνα με τον αρθρογράφο Μουράτ Γετκίν της τουρκικής εφημερίδας Hurriyet. Οπως επεσήμανε όμως ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Δημήτρης Καιρίδης στην εκδήλωση του Κύκλου Ιδεών, η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια ούτε το συμφέρον να κινεί τα νήματα του αντιτουρκισμού στη σημερινή Ευρώπη.

Αυτό που είναι, τέλος, πολύ πιθανό είναι ότι ο πρόεδρος Ερντογάν θα αποφύγει υπερβολικές παραχωρήσεις στο Κυπριακό όσο διάστημα βρίσκεται σε «άγραν εθνικιστικών ψήφων» για να προωθήσει το δημοψηφισμα. Τούτο σημαίνει ότι στο ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων θα παραμείνει σκληρός και δύσκολα μπορούν να αναμένονται δραματικές εξελίξεις εντός του 2016. Ούτε βέβαια πρέπει να αποκλείεται ότι η Αγκυρα μπορεί να συνυπολογίζει στους σχεδιασμούς της και μία ευνοϊκότερη στάση της νέας αμερικανικής κυβέρνησης υπό τον Ντόναλντ Τραμπ.

Πηγή Protagon

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση