Ο Ερντογάν εναντίον όλων, πλην Ρωσίας

Του Τάσου Χατζηβασιλείου

Ήταν η πρώτη δημόσια εμφάνιση του Ρώσου Πρέσβη στην Άγκυρα, σε κοινωνική εκδήλωση, μετά από την κρίση που προκάλεσε στις ρωσοτουρκικές σχέσεις η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού πριν ένα χρόνο. Και δυστυχώς ο Α. Καρλόφ δολοφονήθηκε εν ψυχρώ.

Το πρωτοφανές έγκλημα ήρθε για να προστεθεί στα 34 τρομοκρατικά χτυπήματα που δέχθηκε η Τουρκία τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Το αίσθημα ανασφάλειας και αβεβαιότητας κυριαρχεί στη γειτονική χώρα. Ο Πρόεδρος Ερντογάν, με την πολιτική του, έχει δημιουργήσει μέτωπα προς πάσα κατεύθυνση, τα οποία φαίνεται ότι δεν μπορεί πλέον να διαχειριστεί με επιτυχία.

Το πρώτο μέτωπο εντοπίζεται στις σχέσεις του με τη δημόσια διοίκηση. Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, 123.000 δημόσιοι υπάλληλοι έχουν απολυθεί με την κατηγορία της εμπλοκής στην προσπάθεια ανατροπής της κυβέρνησης. 40.000 έχουν συλληφθεί, ενώ 12.000 αστυνομικοί παραμένουν σε διαθεσιμότητα, προκαλώντας εμφανείς δυσλειτουργίες στα σώματα ασφαλείας της γειτονικής χώρας.

Το δεύτερο μέτωπο μαίνεται με τους κεμαλιστές. Ο Ερντογάν έχει αποφασίσει να διεκδικήσει για τον εαυτό του θέση ισότιμη ή ανώτερη από εκείνη που κατέχει ο Ατατούρκ στην ιστορική συνείδηση του τουρκικού λαού. Γι’ αυτό και σε κάθε δημόσια εμφάνισή του επιχειρεί την αποδόμηση του κεμαλικού ιδεολογικού οικοδομήματος. Άλλωστε, ο αναθεωρητισμός του εκεί αποσκοπεί. Ακόμα και οι επικίνδυνες δηλώσεις του περί μη αποδοχής της Συνθήκης της Λωζάνης και οι αναφορές του στα σύνορα της καρδιάς του έχουν πρωταρχικό στόχο τους οπαδούς του Κεμάλ, για τους οποίους η εν λόγω Συνθήκη αποτελεί έναν εκ των θεμέλιων λίθων του ατατουρκισμού.

Το τρίτο μέτωπο εντοπίζεται στις σχέσεις με τους Κούρδους. Στην αρχή της διακυβέρνησης του ΑΚΡ, ο Ερντογάν ανοίγει επίσημο δίαυλο επικοινωνίας με το κουρδικό στοιχείο. Επιτρέπει την ίδρυση κουρδόφωνων ραδιοτηλεοπτικών δικτύων, καθώς και την ελεύθερη διδασκαλία της κουρδικής γλώσσας. Από το 2013, οι σχέσεις κυβέρνησης και Κούρδων μεταβάλλονται άρδην. Ο τουρκικός στρατός ισοπεδώνει πόλεις και χωριά στη Νοτιοανατολική Τουρκία και 120.000 Κούρδοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να εγκατασταθούν στις παραγκουπόλεις των μεγάλων αστικών κέντρων. Η απάντηση των Κούρδων έρχεται με αιματηρά τρομοκρατικά χτυπήματα, όπως το πρόσφατο στο γήπεδο της Μπεσίκτας. Στην ουσία, μεταξύ Κούρδων και Ερντογάν μαίνεται ένας ακήρυχτος πόλεμος, με χιλιάδες θύματα εκατέρωθεν.

Το τέταρτο μέτωπο βρίσκεται στη Μέση Ανατολή. Ο Ερντογάν, στην προσπάθειά του να ανακόψει την επέλαση των Κούρδων εντός της Συρίας και να αποτρέψει την εδαφική τους προσέγγιση με τις κουρδικές επαρχίες του Βορείου Ιράκ, επιχειρεί με τον τουρκικό στρατό εντός των δύο γειτονικών χωρών του. Μόνο που μέχρι στιγμής δεν έχει καταφέρει πολλά. Στη μεν Συρία έχει καθηλωθεί στην πόλη Αλ-Μπαμπ. Στο δε Ιράκ, παρακολουθεί την προέλαση σηιτικών πολιτοφυλακών προς την Ταλ-Αφάρ και την ενσωμάτωση των ανταρτών Γεζίντι (σ.σ. φίλων των Κούρδων) στις τάξεις του ιρακινού στρατού.

Το πέμπτο μέτωπο είναι με τη Δύση. Ο Τούρκος Πρόεδρος επιτίθεται στην Ευρώπη επειδή ξέρει ότι έτσι κι αλλιώς η ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας του έχει αδυνατίσει. Μάλιστα, εκβιάζει με την "αποστολή" χιλιάδων προσφύγων προς την Ε.Ε., διεκδικώντας πολιτικά οφέλη, όπως είναι η άρση του καθεστώτος θεωρήσεων για τους Τούρκους που ταξιδεύουν εντός Ευρώπης. Επιπλέον, υπάρχει μέτωπο και με τις ΗΠΑ, για δύο λόγους. Πρώτον, επειδή η Ουάσινγκτον φαίνεται απρόθυμη να εκδώσει τον Φεϊτουλλάχ Γκιουλέν και, δεύτερον, επειδή οι Αμερικανοί στηρίζουν τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, οι οποίες έχουν συγκροτηθεί ουσιαστικά περί το κουρδικό στοιχείο της Συρίας.

Το τελευταίο μέτωπο του Ερντογάν είναι και το πιο αξιοπερίεργο: πρόκειται για τις τεταμένες σχέσεις του με το "υπόλοιπο" Ισλάμ της Τουρκίας, το περιθωριοποιημένο Ισλάμ που δεν εκφράζεται πολιτικά από το ΑΚΡ. Στην αρχή, η απόφαση του Προέδρου να εφαρμόσει μια φιλόδοξη πολιτική στο συριακό και να κινηθεί εναντίον του Άσαντ, έγινε δεκτή με ικανοποίηση από την πλειοψηφία των εκφραστών του πολιτικού Ισλάμ. Εδώ και λίγους μήνες, όμως, ο Ερντογάν αναθεώρησε και μετά τη συνάντησή του με τον Ρώσο Πρόεδρο Πούτιν, αποφάσισε να αλλάξει στρατόπεδο: με αντάλλαγμα να μην συνεχίσει η Μόσχα να στηρίζει τις ένοπλες ομάδες Κούρδων που δρουν στη Συρία, η Τουρκία αναθεώρησε και από πολέμια του Άσαντ μετατράπηκε σε υποστηρικτή της εξουσίας του. Αυτή η απότομη αλλαγή έκανε πολλούς ισλαμιστές να αισθάνονται προδομένοι από τον Τούρκο ηγέτη. Μάλιστα, το ισλαμικό κίνημα Al Nusra έχει επανειλημμένα εκφράσει την οργή του για τη μεταστροφή του Ερντογάν. Η πρόσφατη προέλαση των δυνάμεων του Άσαντ προς το Χαλέπι ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Ο δολοφόνος του Καρλόφ εικάζεται ότι προέρχεται από αυτούς τους κύκλους.

Και στο βάθος… Ρωσία

Ο Ερντογάν επιθυμεί να καθίσει στο τραπέζι με την πλευρά των νικητών στη Συρία. Κι επειδή εκτιμά ότι η Ρωσία και το Ιράν θα είναι οι πλευρές που θα επικρατήσουν στη μεταπολεμική Συρία, έσπευσε να στηρίξει τις επιλογές τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της συνεργασίας τους είναι η απόφασή τους να εκκενωθεί το Χαλέπι χωρίς προηγουμένως να έχει υπάρξει διαβούλευση με τις ΗΠΑ.

Μετά από το οριακό σημείο στο οποίο έφτασαν πέρσι οι σχέσεις Άγκυρας – Μόσχας, σήμερα η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική. Η ταύτιση απόψεων στο συριακό πρόβλημα αποτελεί μέρος μιας στρατηγικής συμφωνίας των δύο χωρών για τη "συνδιαχείριση" της επόμενης ημέρας στη Συρία. Η δολοφονία του Ρώσου πρέσβη δεν είναι ικανή να ανατρέψει τη συμφωνημένη στρατηγική των δύο πλευρών. Αντιθέτως, ο σχεδόν ταυτόσημος τρόπος διαχείρισης αυτού του εγκλήματος, τόσο από τη Μόσχα όσο και από την Άγκυρα, επισφραγίζει την πολιτική επιλογή των δύο χωρών να συμπορευθούν στο χώρο της Μέσης Ανατολής. Άλλωστε, η μη αναβολή της συνάντησης των ΥΠΕΞ Ρωσίας-Τουρκίας-Ιράν μετά τη δολοφονία του Ρώσου διπλωμάτη, επιβεβαιώνει την επιλογή τους να συμπράξουν για τη διαμόρφωση της κατάστασης στην πολύπαθη Συρία.

* Ο κ. Τάσος Χατζηβασιλείου είναι Πολιτικός Επιστήμονας - Τουρκολόγος
Πηγή Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου  

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση