Έχει συνέπεια η στρατηγική των ΗΠΑ στη συριακή κρίση;

Η στρατηγική που ακολουθεί η Αμερική έναντι του καθεστώτος Assad φαίνεται να μην έχει συνέπεια, κάτι που δεν θα περίμενε κανείς από μια υπερδύναμη, ειδικώς για γεγονότα που συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή. Η εντύπωση αυτή ενισχύθηκε μετά τη με στρατιωτικά μέσα παρέμβαση της Ρωσίας στην κρίση υπέρ του Assad, η οποία έδωσε πόντους στο κύρος της Ρωσίας, αφού φαίνεται να αμφισβήτησε τον πρωταγωνιστικό ρόλο των ΗΠΑ στα τεκταινόμενα στην περιοχή 

Του Ανδρέα Ματζάκου 

Με την έναρξη της κρίσης στη Συρία το 2011, οι ΗΠΑ εξέφρασαν την άποψη ότι ο Bashar al Assad θα έπρεπε να φύγει από την εξουσία. Τον θεωρούσαν απολύτως υπεύθυνο για τα δεινά του συριακού λαού και συνεπώς λύση με αυτόν στην προεδρία της χώρας δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Όμως από τότε μέχρι σήμερα, συμπληρώνονται πέντε χρόνια και ο Assad όχι μόνο παραμένει στην εξουσία, αλλά ελλείψει μιας συμπαγούς αντιπολιτεύσεως και με την εμφάνιση του Ισλαμικού Κράτους (γνωστού και ως IS ή ISIS ή ISIL) διαφαίνεται πως η διατήρηση του στην εξουσία μάλλον διευκολύνει τις όποιες μελλοντικές διεργασίες προς μια πολιτική διευθέτηση της κρίσης.

Η στρατηγική που ακολουθεί η Αμερική έναντι του καθεστώτος Assad φαίνεται να μην έχει συνέπεια, κάτι που δεν θα περίμενε κανείς από μια υπερδύναμη, ειδικώς για γεγονότα που συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή. Η εντύπωση αυτή ενισχύθηκε μετά τη με στρατιωτικά μέσα παρέμβαση της Ρωσίας στην κρίση υπέρ του Assad, η οποία έδωσε πόντους στο κύρος της Ρωσίας, αφού φαίνεται να αμφισβήτησε τον πρωταγωνιστικό ρόλο των ΗΠΑ στα τεκταινόμενα στην περιοχή. 

Εισαγωγή

Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι: «Έχει σαφώς καθορισμένη στρατηγική η Αμερική για τη Συρία, όπως αναμένει κανείς από την ηγεμονική δύναμη του πλανήτη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο ή η στάση της αλλάζει αναλόγως των εξελίξεων;». Η θέση που εκφράζει το άρθρο είναι ότι η Αμερική δεν έχει σαφώς προσδιορισμένη στρατηγική για την αντιμετώπιση της κρίσης στη Συρία. Γι’ αυτό και η στάση της όχι μόνο έναντι του καθεστώτος Assad αλλά και έναντι του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ) μεταβάλλεται αναλόγως των εξελίξεων μ’ έναν μη προγραμματισμένο τρόπο.

Αρχικά θα αναλυθεί ο όρος στρατηγική. Αμέσως μετά θα παρουσιαστεί η αρχική θέση των ΗΠΑ έναντι του Assad, η επακολουθήσασα αδράνεια και οι συνέπειες της, η προσπάθεια για εκπαίδευση της λεγομένης μετριοπαθούς αντιπολιτεύσεως προκειμένου αυτή να μπορέσει να ανατρέψει το συριακό καθεστώς, η νέα αλλαγή πορείας με την αποδοχή της παραμονής του Assad στην εξουσία έστω προσωρινά, η ανάπτυξη μικρού αριθμού ανδρών στο έδαφος και, τέλος, στον επίλογο, θα εξηγηθεί γιατί παρουσιάζεται αυτή η ανακολουθία στην αμερικανική στρατηγική. 

Τι είναι στρατηγική;

Κατά καιρούς έχουν δοθεί αρκετοί ορισμοί για το τι είναι η στρατηγική. Για το παρόν άρθρο, ο όρος χρησιμοποιείται με την έννοια ενός συγκροτημένου σχεδίου δράσεως για την επίτευξη συγκεκριμένων πολιτικών σκοπών στην εξωτερική πολιτική, με τη χρήση των μέσων που διαθέτει ένα κράτος. Επειδή όμως τα μέσα είναι κατά κανόνα περιορισμένα, με τη στρατηγική καθορίζεται και προτεραιότητα στην επίτευξη των στόχων. Η στρατηγική καθορίζει τι λέει, αλλά κυρίως τι πράττει μια κυβέρνηση. Με λίγα λόγια, η στρατηγική αφενός μεν δίνει σάρκα και οστά στους στόχους της εξωτερικής πολιτικής και συνεπώς χαράσσεται σε πολιτικό επίπεδο, αφετέρου είναι το σχέδιο μέσω του οποίου επιτυγχάνονται οι εθνικοί στόχοι. 

Αρχική θέση των ΗΠΑ

Ο Barack Obama, ως Δημοκρατικός, ήταν και είναι κατά του παρεμβατισμού των ΗΠΑ στα εσωτερικά ξένων χωρών και ιδίως με τη χρήση στρατιωτικής ισχύος. Πέντε μήνες μετά την έναρξη της κρίσης, τον Αύγουστο του 2011, κάλεσε τον Πρόεδρο Assad να παραιτηθεί για χάρη του συριακού λαού, ενώ πάγωσε όλα τα περιουσιακά στοιχεία της Συρίας που υπόκειντο στη δικαιοδοσία των ΗΠΑ. Μάλιστα η θέση αυτή είχε και τη σύμφωνη γνώμη των μεγαλυτέρων ευρωπαϊκών κρατών.

Από τον Οκτώβριο του 2011 μέχρι τον Μάιο του 2014, η Αμερική, χρησιμοποιώντας τη διπλωματική της ισχύ και μέσω ψηφισμάτων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, προσπάθησε να καταδικάσει τον Assad και να ασκήσει ασφυκτικές πιέσεις στο καθεστώς, ώστε να το αναγκάσει να παραιτηθεί. Όμως σε τέσσερα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, καταδικαστικά για τον Assad η Ρωσία άσκησε βέτο, ακολουθούμενη μάλιστα και από την Κίνα. 

Αδράνεια - Εξάπλωση του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία

Η στρατιωτική πίεση που άσκησαν στο έδαφος στις δυνάμεις του Assad οι πολλές εκατοντάδες ομάδες αντιφρονούντων τον ανάγκασαν να περιχαρακωθεί κοντά στα μεγάλα αστικά κέντρα και στην παραλιακή ζώνη για την προστασία των περιοχών που κατοικούν κατ’ εξοχήν Αλαουίτες. Αυτή η κίνηση δημιούργησε ένα κενό, στο ανατολικό κυρίως τμήμα της Συρίας, το οποίο έσπευσε να πληρώσει το ΙΚ, προκειμένου να αυξήσει τον έλεγχο του σε πλουτοπαραγωγικές περιοχές, αλλά και σε πληθυσμό που θα μπορούσε να φορολογήσει ώστε να χρηματοδοτεί τη δράση του.

Έτσι από το 2012 μέχρι και το 2014, ξεσπούν μάχες μεταξύ καθεστωτικών δυνάμεων και των συμμάχων τους, Hezbollah και Ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς και των ομάδων αντιφρονούντων, μεταξύ των οποίων και οι εξτρεμιστές της al-Nusra Front και του ΙΚ. Οι ΗΠΑ αποφεύγουν οποιαδήποτε δέσμευση στρατιωτικών δυνάμεων στη Συρία, αφού αυτή η πάλη μεταξύ ισλαμικών ομάδων φαίνεται να αίρει πίεση από το Ισραήλ αφενός και να ελαττώνει τον κίνδυνο τρομοκρατικών επιθέσεων στο έδαφος των ΗΠΑ αφετέρου. Αυτή ήταν και η ευκαιρία για τη γιγάντωση του ΙΚ, το οποίο ευδοκιμεί όπου απουσιάζει οργανωμένο κράτος (Ιράκ – Λιβύη – Συρία). 

Από την παραίτηση Assad στην προσωρινή παραμονή

Για να συντηρείται η πάλη μεταξύ αντιφρονούντων και καθεστωτικών, οι ΗΠΑ χορήγησαν κάποιον εξοπλισμό στη «μετριοπαθή» αντιπολίτευση όπως ισχυρίζονταν, για να ανακαλύψουν ότι τα περισσότερα όπλα και υλικά κατέληγαν στα χέρια εξτρεμιστικών ομάδων, όπως φαίνεται και στην Εικόνα 1. Τα εκατοντάδες Hilux 4x4 που είχαν παραγγελθεί στην TOYOTA από το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ και την Αγγλία για τον εξοπλισμό του Free Syrian Army κατέληξαν στο ΙΚ.

Δηλαδή, χωρίς να έχει αποκατασταθεί επικοινωνία με μια αποδεδειγμένα μετριοπαθή αντιπολίτευση, ο εξοπλισμός διοχετεύονταν άκριτα στα χέρια εξτρεμιστών. Και αυτό, ενώ φαινόταν να είναι σε γνώση της αμερικανικής κυβερνήσεως ότι δύσκολα θα χαρακτηριζόταν κάποια ομάδα ως πραγματικά μετριοπαθής. Ο ίδιος ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Joe Biden, τον Οκτώβριο του 2014, σε μια ομιλία του στο Χάρβαρντ, είχε δηλώσει ότι «δεν υπάρχουν μετριοπαθείς ανάμεσα στους αντάρτες της Συρίας».

Όμως η εδαφική εξάπλωση του Ισλαμικού Κράτους, οι δημόσιοι αποκεφαλισμοί δυτικών υπηκόων και το λαθρεμπόριο πετρελαίου που αύξανε τις δυνατότητες του επέφεραν αλλαγή στη στρατηγική των ΗΠΑ. Η προτεραιότητα από την ανατροπή του Assad, μεταφέρθηκε στην αντιμετώπιση του ΙΚ. Το καλοκαίρι του 2014, ο Πρόεδρος Obama εξήγγειλε τη χρηματοδότηση με 500 εκατ δολάρια ενός φιλόδοξου προγράμματος εκπαιδεύσεως 5.000 μαχητών ετησίως, από τη μετριοπαθή σουνιτική αντιπολίτευση, για τη δημιουργία μιας νέας δυνάμεως 15.000 ανδρών, προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το ΙΚ. Όμως το σχέδιο απέτυχε παταγωδώς, αφού από το πρώτο τμήμα που εστάλη για εκπαίδευση στις ΗΠΑ, μόνο πέντε επέστρεψαν στη μάχη. Οι υπόλοιποι όχι μόνον λιποτάκτησαν, αλλά και πούλησαν τον εξοπλισμό τους σε ακραίες ομάδες. Αυτή η κατάληξη, σε συνδυασμό με την αποτελεσματικότητα των Κούρδων του YPG (Kurdish People’s Protection Units) στην αντιμετώπιση του ΙΚ, ιδίως μετά την ηρωική άμυνα στο Κομπάνι, έφεραν και άλλη αλλαγή στην αμερικανική στρατηγική: προσέγγιση με τους Κούρδους της Συρίας, παρά τις αντιρρήσεις της Τουρκίας.

Τον Φεβρουάριο του 2015, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ εξουσιοδότησε τις αμερικανικές δυνάμεις για πραγματοποίηση προσβολών από αέρος κατά του ΙΚ, στη Συρία. Λίγο αργότερα, δε, στις 29 Σεπτεμβρίου 2015, ο πρωθυπουργός της Αγγλίας, David Cameron, σε αρμονία με την αλλαγή πλεύσεως των ΗΠΑ, δήλωνε ότι ο Assad θα μπορούσε να παραμείνει στην εξουσία για μια μεταβατική περίοδο, χωρίς να προσδιορίσει ακριβώς το χρονικό διάστημα. 

Ανάπτυξη ανδρών ειδικών δυνάμεων στη Συρία

Τον Οκτώβριο του 2015 και μετά την εμπλοκή της Ρωσίας με στρατιωτικές δυνάμεις προς ενίσχυση του Assad, ο Πρόεδρος Ομπάμα ανακοίνωσε την αποστολή 50 ανδρών των ειδικών δυνάμεων στο έδαφος της Συρίας, σε συμβουλευτικό ρόλο και για συλλογή πληροφοριών, προκειμένου να διευκολυνθεί η στοχοποίηση.

Οι άνδρες αυτοί δεν είναι εξουσιοδοτημένοι για άμεση εμπλοκή σε μάχη. Αν αυτή η ανάπτυξη ανδρών στο έδαφος είχε πραγματοποιηθεί ενωρίτερα στο πλαίσιο μιας διαφορετικής στρατηγικής, είναι βέβαιο ότι οι ΗΠΑ θα είχαν τουλάχιστον μια καλύτερη εικόνα για το ποιες ομάδες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως μετριοπαθείς, αγωνιζόμενες πραγματικά για τη Συρία και όχι με διεθνικούς σκοπούς. 

Επίλογος

Η ύπαρξη αμερικανικής στρατηγικής χωρίς συνοχή για την αντιμετώπιση της κρίσης στη Συρία μπορεί να δικαιολογηθεί, μεταξύ άλλων, από δυο κυρίως στοιχεία:

• πρώτον δεν διακυβεύονται ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ στη Συρία και
• δεύτερον, η δραστηριότητα του Σουνιτικού ΙΚ, προτού εξαπλωθεί υπέρμετρα, λειτουργούσε ως αντίβαρο στο σιϊτικό τόξο που προσπαθεί να διατηρήσει εν ζωή στην περιοχή το Ιράν, με το οποίο η Αμερική δεν διατηρεί καλές σχέσεις, παρά την πρόσφατη συμφωνία για τον περιορισμό του πυρηνικού του προγράμματος.

Προς το παρόν, η Αμερική αρκείται στην προσβολή στόχων του ΙΚ με τη χρήση της αεροπορικής της ισχύος, έχοντας συντονιστεί γι’ αυτές τις αποστολές με τη Ρωσία, προς αποφυγή αλληλοπαρεμβολών.

Σε κάθε περίπτωση όμως, αλλαγή στρατηγικής για μια ενεργότερη εμπλοκή των ΗΠΑ θεωρείται απαραίτητη για την επίτευξη καταπαύσεως του πυρός, την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στον χειμαζόμενο συριακό λαό και την εξεύρεση πολιτικής λύσης στη συριακή κρίση. 

* Ο κ. Ανδρέας Ματζάκος είναι απόστρατος αξιωματικός του Στρατού Ξηράς. Κατέχει MSc στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές. Είναι δόκιμος ερευνητής στον Τομέα Αμυντικών Θεμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου.
Πηγή Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση