Η κρίση στο Ιράν και η κρίση στις σχέσεις Ευρώπης-Ουάσιγκτον

Της Ellie Geranmayeh

Η δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Qassem Soleimani είναι ένα σημείο καμπής για τις σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν. Επίσης σύρει τους συμμάχους των ΗΠΑ στην Ευρώπη πιο βαθιά σε αχαρτογράφητα νερά, και απειλεί να αφήσει τις ευρωπαϊκές δυνάμεις στην περιοχή, να βρεθούν στο σταυροδρόμι της κλιμάκωσης μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσιγκτον.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump έβγαλε από το κάδρο έναν κορυφαίο Ιρανό στρατιωτικό παράγοντα που κατηγορούνταν για αιματοχυσία στην περιοχή. Αλλά με τον τρόπο αυτό, έχει εκθέσει κάθε Αμερικανό στη Μέση Ανατολή, σε πιθανές επιθέσεις εκδίκησης και άνοιξε νέο χώρο για το Ιράν για να προχωρήσει. Με το να βάζει στόχο δημοσίως και με κομπασμό, έναν υψηλόβαθμο έμπιστο του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, ο Trump έχει επίσης ξαναγράψει τους κανόνες της δέσμευσης που για το μεγαλύτερο μέρος της προηγούμενης δεκαετίας, είχαν επιτρέψει στο Ιράν και στις ΗΠΑ να μειώσουν τον κίνδυνο της σύγκρουσης στις επιχειρήσεις τους στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν.

Για τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αυτό σημαίνει ότι οι χειρότερες τους προβλέψεις -προειδοποίησαν την κυβέρνηση trump ότι η αποχώρηση από τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν θα ενεργοποιούσε μια αλυσίδα κλιμάκωσης με το Ιράν- γίνονται πραγματικότητα.

Η απάντηση από την Τεχεράνη μπορεί να είναι άμεση ή πιο μακροπρόθεσμη, και να αφορά από την ανάληψη στρατιωτικής δράσης στην περιοχή μέχρι και κυβερνοεπιθέσεις εντός των ΗΠΑ και έντονη πολιτική αναταραχή. Ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, Ayatollah Ali Khamenei, έχει επανειλημμένως προειδοποιήσει ότι δεν θα υπάρξει πόλεμος με τις ΗΠΑ και το Ιράν έχει μέχρι στιγμής δράσει με έναν πιο υπολογισμένο και λογικό τρόπο στην εκστρατεία "μέγιστης πίεσης” του Trump. Εάν παραμείνει αυτή η θέση, η Τεχεράνη θα επιχειρήσει να διαχειριστεί τον κίνδυνο της άμεσης σύγκρουσης, συνεχίζοντας να αναπτύσσει ασύμμετρες τακτικές για την υπονόμευση των αμερικανικών συμφερόντων, αν και με τις κόκκινες γραμμές να έχουν τώρα χαραχθεί εκ νέου.


Η εκτεταμένη αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη Μέση Ανατολή και στο Αφγανιστάν, σημαίνει ότι οι ΗΠΑ είναι πιθανό να φέρουν το κύριο βάρος των αντιποίνων. Το Ιράν έχει βαθείς δεσμούς με κρατικούς και μη κρατικούς παράγοντες ανά το Ιράκ, τη Συρία, το Λίβανο, το Αφγανιστάν και την Υεμένη, που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να πλήξουν την Αμερική. Ο θάνατος του Soleimani έχει ήδη ενεργοποιήσει μια νέα ύφεση στις σχέσεις της κυβέρνησης Trump με τη Βαγδάτη η οποία μπορεί να επεκταθεί και στην Καμπούλ, και είναι επίσης πιθανό να εντείνει τον διάλογο στο εσωτερικό της Τεχεράνης σχετικά με το πόσο μακριά να πιέσουν τις αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις, από τα γειτονικά κράτη Ιράκ και Αφγανιστάν.

Αλλά η επίδραση της δολοφονίας του Soleimani έχει επίσης σημαντικές επιπτώσεις για την παγκόσμια και ευρωπαϊκή διπλωματία. Στο πολιτικό μέτωπο, η Τεχεράνη θα το χρησιμοποιήσει ως μια ευκαιρία να κερδίσει το παιχνίδι των ευθυνών στη διεθνή σκηνή, παρουσιάζοντας την αμερικανική επίθεση ως μια εξαιρετικά δυσανάλογη πράξη παρόμοια με την κήρυξη πολέμου και επιχειρώντας να την χρησιμοποιήσει για να βαθύνει το ισχύον χάσμα μεταξύ Ευρώπης και Ουάσιγκτον.

Η χρονική συγκυρία της δολοφονίας έρχεται ημέρες πριν από την αναμενόμενη πέμπτη ιρανική ανακοίνωση για την περαιτέρω παύση των υποχρεώσεων υπό τους όρους της πυρηνικής συμφωνίας. Η βαρύτητα και η έκταση της ιρανικής συμμόρφωσης θα επηρεαστεί από την πρόσφατη κλιμάκωση με τις ΗΠΑ. Το Ιράν θα μπορούσε να προβεί σε μια πιο προκλητική κίνηση στο θέμα των πυρηνικών στο πλαίσιο των αντιποίνων της, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού της πρόσβασης των διεθνών παρατηρητών για τον έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

Η πυρηνική συμφωνία παραμένει στην καρδιά της ευρωπαϊκής πολιτικής απέναντι στο Ιράν. Πριν από τον θάνατο του Soleimani, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία είχαν ήδη αφήσει να εννοηθεί ότι ήταν κοντά στο να ενεργοποιήσουν τον μηχανισμό επίλυσης διαφορών στο πλαίσιο της πυρηνικής συμφωνίας, ως απάντηση στην ιρανική μη συμμόρφωση. Εάν η Τεχεράνη λάβει δραστικά μέτρα για το θέμα των πυρηνικών, αυτό θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την ολοκληρωτική κατάρρευση της συμφωνίας.

Η Ευρώπη, η οποία μέχρι στιγμής έχει αντισταθεί στις προκλήσεις για να ενταχθεί στην πολιτική "μέγιστης πίεσης” της Ουάσιγκτον εναντίον της Τεχεράνης, θα πρέπει να προετοιμαστεί για μια χειρότερη δυναμική ασφάλειας σε όλη τη Μέση Ανατολή και να προχωρήσει σε εντατικές διπλωματικές προσπάθειες για να προστατεύσει τις επιτόπιες δυνάμεις, οι οποίες βρίσκονται τώρα σε αυξημένο κίνδυνο.

Κατά ειρωνικό τρόπο, παρά την αντιπαλότητα με το Ιράν, οι χώρες του Αραβικού Κόλπου μπορεί να αποτελέσουν χρήσιμους εταίρους για την Ευρώπη στο να βρει μια δίοδο μέσω της διπλωματίας. Οι Άραβες γείτονες του Ιράν ανησυχούν όλο και περισσότερο ότι είναι εκτεθειμένοι σε υψηλό κόστος για τυχόν στρατιωτική κλιμάκωση μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν. Η Ευρώπη θα πρέπει να εντείνει τη συνεργασία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ομάν, το Κουβέιτ και το Ιράκ, για να αποφύγουν από κοινού την κλιμάκωση.

Για την ώρα, οι προσπάθειες να βρεθεί μια λύση για να αρχίσουν εκ νέου οι διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Τεχεράνης όπως πρότεινε ο Γάλλος πρόεδρος Macron στη γενική συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, φαίνονται ότι δεν θα έχουν αποτέλεσμα. Αντιθέτως, η άμεση εστίαση της Ευρώπης θα πρέπει να είναι η άσκηση υψηλής διπλωματίας ώστε να προστατευτεί ό,τι μπορεί να διασωθεί από την πυρηνική συμφωνία και να δημιουργηθεί μια περίοδος ηρεμίας έναντι περαιτέρω επιθέσεων εντός ενός ήδη εύθραυστου Ιράκ.

Σε διάστημα έξι μηνών, οι ΗΠΑ και το Ιράν έχουν προχωρήσει από την στόχευση drones, πετρελαϊκών εγκαταστάσεων και βάσεων, σε δολοφονίες. Είναι ακόμη ασαφές πώς και πότε το Ιράν θα επιλέξει να απαντήσει στην δολοφονία του Soleimani. Αλλά ο νέος διοικητής της Quds Force - διορίστηκε μόλις 12 ώρες μετά από τον θάνατο του Soleimani- χωρίς αμφιβολία θα είναι έτοιμος να επιδείξει την προθυμία του να πάρει εκδίκηση από την Αμερική.

Όταν αυτό συμβεί, ούτε η Μέση Ανατολή ούτε η Ευρώπη θα είναι απομονωμένες.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση