Το τέλος του ISIS και η επόμενη ημέρα για Ιράκ και Συρία

Η διάλυση του ISIS θα αφήσει ένα κενό στις περιοχές που είχε κατακτήσει. Ποια είναι τα αντικρουόμενα συμφέροντα των ξένων δυνάμεων και πώς περιπλέκουν τις προϋπάρχουσες θρησκευτικές διαμάχες

Του David Gardner
FT

To ΙSIS είναι πολύ κοντά στο να αποσυντεθεί σε ένα προ-κρατικό μόρφωμα.

Σε λίγες ημέρες, το απάνθρωπο ολοκληρωτικό πείραμα των μαυροντυμένων τζιχαντιστών θα χάσει τη Μοσούλη, την πρωτεύουσά του στο Βόρειο Ιράκ, όπου οι τελευταίοι εκατοντάδες μαχητές του ανατίναξαν το τζαμί Αλ Νουρί του 12ου αιώνα, εκεί που ο ηγέτης του ISIS Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι ανακηρύχθηκε χαλίφης πριν από τρία χρόνια.

Τις ερχόμενες εβδομάδες, οι τζιχαντιστές θα χάσουν τη Ράκα, το προπύργιό τους στην κοιλάδα του Ευφράτη στη Βορειοανατολική Συρία.

Αυτό που ανατίναξε την προηγούμενη εβδομάδα το σουνιτικό ρατσιστικό κίνημα ήταν ένα μνημείο στον Νουρ Αλ-Ντιν Αλ-Ζένκι, τον Μουσουλμάνο ήρωα που άλλαξε τη ροή της μάχης κατά των Σταυροφόρων, ανοίγοντας τον δρόμο στον Σαλαντίν να ανακτήσει την Ιερουσαλήμ το 1187.

Ένα ακόμα μεσαιωνικό διαμάντι έγινε ερείπιο, αλλά δύσκολα θα μπορούσε να υπάρξει μια πιο ξεκάθαρη διακήρυξη της πολιτικής χρεοκοπίας του ISIS.

Έχοντας εκκολαφθεί μέσα στα κράτη-κελύφη που άδειασαν από την επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003 και το χάος του ολοκληρωτικού πολέμου που εξαπέλυσε ο Μπασάρ αλ Άσαντ εναντίον των Σουνιτών ανταρτών της Συρίας μετά το 2011, το ISIS κατάφερε να καλύψει πρόσκαιρα ένα κενό, εκμεταλλευόμενο τη θρησκευτική ταυτότητα και την απόγνωση.

Η εκδίωξη του δαιμονικού τους σχεδίου από τη Συρία και το Ιράκ αναμένεται να δημιουργήσει νέα κενά.

Οι κύριοι εξωτερικοί παίκτες -η Ρωσία, το Ιράν, οι ΗΠΑ και η Τουρκία- ετοιμάζονται να πάρουν θέση, αντιμαχόμενοι σε διάφορα σημεία του φορτωμένου πεδίου της μάχης. Αλλά έχουν αρχίσει να γίνονται διστακτικές συζητήσεις για τη μελλοντική μορφή που μπορεί να πάρουν το Ιράκ και η Συρία. Στο Φόρουμ του Όσλο που πραγματοποιήθηκε αυτό τον μήνα, ενός ετήσιου συνεδρίου «ειρηνοποιών» -από διαπραγματευτές μέχρι μαχητές, κορυφαίους διπλωμάτες και διαμεσολαβητές- έγινε πολλή κουβέντα για τη Συρία και το Ιράκ μετά το τέλος του ISIS.

Μετά την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν και της σουνίτικης δικτατορίας του, ένα υπό κατοχή Ιράκ υιοθέτησε ένα ομοσπονδιακό μοντέλο για το μοίρασμα της εξουσίας ανάμεσα στην σιιτική πλειοψηφία και τις μειονότητες των Κούρδων και των Σουνιτών. Ο εμφύλιος πόλεμος, που ξεκίνησε από μια εξέγερση των Σουνιτών, μαζί με τον σεκταρισμό των Σιιτών και τη δυσαρέσκεια των Κούρδων, αποτέλεσε την απόδειξη της αποτυχίας του ομοσπονδιακού μοντέλου.

Στην κονιορτοποιημένη σε διάφορες φράξιες Συρία, απέτυχε και ο ατσάλινος συγκεντρωτισμός της εκδοχής του μπααθισμού της φατρίας των Άσαντ.

Το συριακό καθεστώς, που διασώθηκε από τη στρατιωτική παρέμβαση του Ιράν και της Ρωσίας, αρνείται να το παραδεχθεί αυτό και τυπικά. Η αποκεντροποίηση είναι σίγουρα εκτός κάδρου για τη μετεμφυλιακή Συρία, δήλωσε στους FT μια εκπρόσωπος του καθεστώτος, διερωτώμενη γιατί πρέπει η Δαμασκός να συνθηκολογήσει εφόσον κερδίζει.

Ναι, αλλά ένα μειοψηφικό καθεστώς που εδώ και χρόνια δεν έχει τις δυνάμεις να ανακαταλάβει, πόσο μάλλον να φρουρήσει, ολόκληρη τη Συρία, προωθείται χάρη στις αεροπορικές δυνάμεις της Ρωσίας, την επαναστατική φρουρά του Ιράν και τις παραστρατιωτικές τους ομάδες, από τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου ως τις σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ.

Η Ρωσία έχει σχεδιάσει ένα συνταγματικό μοντέλο για μια αποκεντροποιημένη Συρία. Υψηλόβαθμα στελέχη των σιιτικών πολιτοφυλακών ακόμα και σύμβουλοι του Άσαντ αναγνωρίζουν τώρα πως τεράστιες εκτάσεις της Συρίας και του Ιράκ μπορεί να ενωθούν ξανά μόνο αν υπάρξει «σεβασμός των τοπικών συνθηκών», για παράδειγμα προσφέροντας στους Ασύριους Χριστιανούς και στις μειονότητες των Γιαζίντι μια ασφαλή αυτοδιοίκηση μετά την πτώση της Μοσούλης.

Ωστόσο, το βασικό ζήτημα και στις δύο χώρες τώρα είναι οι Κούρδοι.

Η Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν στο Βόρειο Ιράκ έχει προκηρύξει δημοψήφισμα για τις 25 Σεπτεμβρίου για μια απόσχιση από το Ιράκ. «Αποδεχτήκαμε τον φεντεραλισμό ως έναν τρόπο για να ενισχύσουμε τη συνεργασία και να έχουμε ένα κομμάτι στη χώρα, αλλά δεν έχουμε τίποτα από τα δύο» λέει ο Φαλάχ Μουσταφά Μπακίρ, υπουργός Εξωτερικών του Κουρδιστάν.

Το μεγαλύτερο μέρος της Μέσης Ανατολής αντιμετωπίζει με καχυποψία την ιδέα του φεντεραλισμού, ως μια δικαιολογία για επεμβάσεις ξένων δυνάμεων με στόχο τον τεμαχισμό και τη διχοτόμηση εδαφών. Τώρα, ακόμα και οι λίγοι φεντεραλιστές της περιοχής πιστεύουν ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει. Σε κάθε περίπτωση, η de facto διχοτόμηση προχωράει με ταχύ ρυθμό.

Οι Κούρδοι της Συρίας, ενισχυμένοι από την απόφαση των ΗΠΑ να χρησιμοποιήσουν τους μαχητές του YPG ως τη βασική δύναμη κρούσης κατά του ISIS, έχουν χρησιμοποιήσει τη σύγκρουση για να αποκόψουν μια περιοχή που αποκαλούν Ροτζάβα στη Βόρεια Συρία. Οποιοδήποτε μελλοντικό συριακό καθεστώς πιθανότατα θα χρειαστεί ένα μοντέλο διαμοιρασμού της εξουσίας. Η βασική απειλή για τους Κούρδους της Συρίας είναι οι σχέσεις τους με το PKK, που θέλει να τους χρησιμοποιήσει στον 30ετή αγώνα του κατά της Άγκυρας.

Αυτός είναι ο λόγος που τουρκικές δυνάμεις πέρασαν στα Βορειοδυτικά της Συρίας για να σταματήσουν το YPG από το να συνδέσει τις ανατολικές περιοχές με έναν κουρδικό θύλακα δυτικά του ποταμού Ευφράτη. Η Τουρκία δημιούργησε με αυτόν τον τρόπο έναν ακόμα θύλακα, έναν από τους τέσσερις που έχει προτείνει η Ρωσία ως «ζώνες αποκλιμάκωσης», οι οποίες μπορεί να περάσουν σε κάποια μορφή τοπικού ελέγχου ή διαχωρισμού.

Στη συνάντηση στο Όσλο, διαπραγματευτές μίλησαν πολύ για την ανάγκη να ενθαρρυνθούν οι συμφωνίες ανάμεσα σε γειτονικές ομάδες, που επιτυγχάνονται σε οδοφράγματα ή σημεία ελέγχου. Συνήθως είναι συμφωνίες που έχουν να κάνουν με την επιβίωση.

Οτιδήποτε μεγαλύτερο από αυτό απαιτεί τη δημιουργία μιας κοινής πλατφόρμας για το μέλλον. Αυτό μπορεί να βασίζεται λιγότερο στην αμοιβαία εμπιστοσύνη και περισσότερο στην πεποίθηση ότι η συνεργασία φαίνεται πιο πιθανό να πολλαπλασιάσει τα οφέλη και τα δημόσια αγαθά από τα μηδενικά αθροίσματα εξώθησης των γειτόνων (κυριολεκτικά) στην επαιτεία.

Ωστόσο, μόνο όταν θα φαίνεται πιθανό ένα ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο θα αναδυθούν τοπικοί ηγέτες που θα είναι διατεθειμένοι να επενδύσουν πολιτικό κεφάλαιο και να περιμένουν μια απόδοση που θα μπορούν να διανείμουν σε υποστηρικτές που ο πόλεμος τους έμαθε, ορθά, να είναι καχύποπτοι.

Αν συμβεί έτσι, πιθανότατα κανένας δεν θα ενδιαφέρεται αν θα λέγεται ακόμα και φεντεραλισμός.

Euro2day


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση