Από το Κίεβο στη Βαγδάτη μέσω Άγκυρας

Η νέα στρατηγική ή μη στρατηγική που ανακοίνωσε ο Ομπάμα την περασμένη Τετάρτη για την αντιμετώπιση της απειλής του Ισλαμικού Κράτους κάθε άλλο παρά δυσαρεστεί την Τουρκία. Της επιτρέπει χωρίς συμμαχικές δεσμεύσεις και, πολύ περισσότερο, χωρίς εμπλοκή σε αεροπορικά πλήγματα κατά των τζιχαντιστών να αξιοποιήσει τη γεωγραφική της θέση ως όμορη της Συρίας και του Ιράκ χώρα, για να είναι υποχρεωτικός συνομιλητής των ΗΠΑ σε κάθε κίνηση επηρεασμού των υπό διαμόρφωση νέων περιφερειακών ισορροπιών.

Του Γιώργου Καπόπουλου

Την ίδια στιγμή, αν ρίξουμε μια ματιά σε αναλύσεις αμερικανικών think tanks, η Τουρκία θεωρείται χώρα-κλειδί στην περίπτωση που η Ουάσινγκτον θελήσει να ανοίξει νότιο μέτωπο πίεσης στον Πούτιν στον Καύκασο και στην Κεντρική Ασία. Η Άγκυρα δεν έχει κανένα λόγο να εμπλακεί στην πρώτη γραμμή της αντιπαράθεσης με τη Μόσχα, αλλά δίχως αμφιβολία θα αξιοποιήσει διαπραγματευτικά το γεγονός ότι εμφανίζεται να έχει βαρύνουσα σημασία για τις ΗΠΑ στη διαχείριση και της σύγκρουσης στην Ουκρανία και ως προς το μέλλον της Συρίας και του Ιράκ.

Στο βάθος, το πετρέλαιο
Ήδη ο Ερντογάν έχει επιβληθεί στην κουρδική κυβέρνηση του Αρμπίλ στο Βόρειο Ιράκ με επικεφαλής τον Μπαρζανί, όχι απλώς ως αναγκαίος εταίρος αλλά σχεδόν ως προστάτιδα δύναμη. Αν το de facto ανεξάρτητο κουρδικό κράτος του Βόρειου Ιράκ, που τώρα έχει επεκτείνει την επιρροή και τον έλεγχό του στη Βορειοανατολική Συρία, μπορεί να αξιοποιεί τα πετρελαϊκά του αποθέματα παρακάμπτοντας πλήρως την κεντρική κυβέρνηση στη Βαγδάτη, αυτό είναι δυνατό μόνο μέσω της εξαγωγής του μαύρου χρυσού μέσω Τουρκίας. Εξυπακούεται ότι ως αντίτιμο ο Μπαρζανί εγγυάται, στο βαθμό που μπορεί, την ηρεμία και τη σταθερότητα στη Νοτιοανατολική Τουρκία, μέχρι να διαμορφωθεί φόρμουλα πολιτικής επίλυσης του Κουρδικού ανάμεσα στον Ερντογάν και στον έγκλειστο στο Ιμραλί Οτσαλάν.

Την ίδια στιγμή το κουρδικό Βόρειο Ιράκ για πρώτη φορά μετά την ίδρυσή του, την άνοιξη του 1991, αντιμετωπίζει σοβαρή απειλή από την προέλαση των τζιχαντιστών, που απειλούν να υφαρπάξουν τα πιο πλούσια σε πετρέλαιο εδάφη που ήλεγχε ή διεκδικούσε (βλ. Κιρκούκ) η κυβέρνηση του Αρμπίλ. Χωρίς τη στήριξη και τον ανεφοδιασμό των δυνάμεών του μέσω της μεθορίου Τουρκίας-Συρίας, το Ισλαμικό Κράτος δεν θα διέθετε παρόμοια επιχειρησιακή ικανότητα. Ακόμη και σε ό,τι αφορά την όποια βοήθεια προέρχεται επισήμως από το Κατάρ και ανεπισήμως από τη Σαουδική Αραβία, η ασφαλέστερη προσπέλαση προς τις περιοχές που ελέγχει το Ισλαμικό Κράτος γίνεται μόνο μέσω Τουρκίας.

Ευαίσθητες ισορροπίες
Έτσι, η κατάσταση φαίνεται να ελέγχεται από την Άγκυρα, που κρατά υπό τον έλεγχό της τις ισορροπίες Κούρδων Πεσμεργκά μαχητών και τζιχαντιστών. Μόνο η ανάδειξη του κουρδικού Βόρειου Ιράκ σε προνομιακό σύμμαχο της Δύσης στην περιοχή, με άλλες χώρες να ακολουθούν τη Γερμανία στην αποστολή στρατιωτικής βοήθειας, θα μπορούσε να επιτρέψει στην κυβέρνηση Μπαρζανί να απαλλαγεί από τη σχέση προτεκτοράτου με την Τουρκία που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια.

Σε κάθε περίπτωση, η Άγκυρα, με εξαίρεση το Ιράν, που διατηρεί επιρροή στην υπό τον Ταλαμπανί πτέρυγα της κουρδικής ηγεσίας στο Βόρειο Ιράκ, είναι η μόνη δύναμη στην περιοχή που ελέγχει και το de facto ανεξάρτητο κουρδικό κράτος και την πιο δυναμική πτέρυγα του σουνιτικού ισλάμ στον αραβικό κόσμο. Στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να προωθήσει τις βλέψεις της στην περιοχή, στη χειρότερη να αποτρέψει τη διαμόρφωση νέων ισορροπιών ερήμην της.

Κάπως σαν ψυχρός πόλεμος
Σε μια σειρά από δημοσιεύματα αμερικανικών ινστιτούτων που αφορούν το μέλλον της αντιπαράθεσης ΗΠΑ-Ρωσίας εξετάζεται το ενδεχόμενο να πιεστεί η Μόσχα από το Νότο, στην Τσετσενία, στο Νταγκεστάν, αλλά και στην Κεντρική Ασία. Κοινός παρονομαστής των παραπάνω απόψεων είναι ο προσδιορισμός της πρώτης γραμμής της Δύσης απέναντι στη Ρωσία από τις Βαλτικές, την Πολωνία και τη Ρουμανία μέχρι και το Αζερμπαϊτζάν. Σε ό,τι αφορά το ρόλο και την επιλογή που θα κάνει το Αζερμπαϊτζάν, όλα περιγράφονται ως συνάρτηση της συμμετοχής ή όχι της Τουρκίας στην αντιρωσική συμμαχία προθύμων που χτίζει η Ουάσινγκτον.

Η Τουρκία, που διατηρεί στενές εμπορικές και ενεργειακές σχέσεις με τη Ρωσία, δεν έχει κανένα λόγο να ανοίξει με δική της υπαιτιότητα ένα νέο μέτωπο αστάθειας και απρόβλεπτων εξελίξεων στο Βορρά.

Αυτό που μπορεί να κάνει είναι να εκμεταλλευτεί τη γεωστρατηγική αξία που της αποδίδουν οι ΗΠΑ απέναντι στη Ρωσία, για να προωθήσει τα ζωτικά της συμφέροντα στη Μέση Ανατολή, για να κατοχυρώσει τη θέση και το ρόλο της πιο βαρύνουσας στις εξελίξεις περιφερειακής δύναμης.

Κίνδυνος ανάφλεξης
Τα παραπάνω, η ταυτόχρονη εμπλοκή και απόπειρα ελέγχου και χειραγώγησης τόσο των Κούρδων όσο και των τζιχαντιστών, θεωρούνται από τους Ερντογάν και Νταβούτογλου όχι επιλογή, αλλά υποχρεωτικός μονόδρομος για την Άγκυρα, στην προσπάθειά της να μην υπάρξει ανάφλεξη στο Κουρδικό αλλά και φονταμενταλιστική ανάφλεξη εντός των συνόρων της.

Ο μεγάλος κίνδυνος ήταν και εξακολουθεί να είναι να συμβεί το ακριβώς αντίθετο: Η Άγκυρα, με τον μικρομεγαλισμό του στρατηγικού βάθους του πρώην υπουργού Εξωτερικών και νυν πρωθυπουργού, να έχει ενδυναμώσει δύο παίκτες στην περιφερειακή σκηνή που δεν μπορεί πλέον να ελέγξει και, πολύ περισσότερο, να χειραγωγήσει. Να τους έχει νομιμοποιήσει με τη στήριξη που τους προσφέρει, με αποτέλεσμα η όποια μελλοντική εντός συνόρων σύγκρουση με αυτούς να γίνει υπό τους πιο δυσμενείς πολιτικούς συσχετισμούς για την τουρκική πλευρά.

Την άνοιξη του 2003, μόλις είχε αναλάβει τα καθήκοντά του ως πρωθυπουργός, ο Ερντογάν απαγόρευσε τη διέλευση αμερικανικών δυνάμεων μέσω Τουρκίας που θα άνοιγαν ένα βόρειο χερσαίο μέτωπο κατά του Σαντάμ στο Ιράκ. Σήμερα, πανίσχυρος στην κορυφή της εξουσίας, δεν εμπνέει ιδιαίτερη εμπιστοσύνη στην Ουάσινγκτον.

Το άνοιγμα ενός παζαριού μακράς διαρκείας μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας επί του παρόντος εξυπηρετεί και τις δύο πλευρές από μόνη της ως εξέλιξη. Σε ό,τι αφορά την Άγκυρα, της επιτρέπει να είναι ταυτόχρονα συνομιλητής και των Κούρδων και των τζιχαντιστών και της Ουάσινγκτον.

Πηγή εφημ. Free Sunday


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση