Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για την άμυνα

Μία κριτική προσέγγιση

Του Μάνου Ηλιάδη

Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για τις Ένοπλες Δυνάμεις, που παρουσιάστηκε στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ στις 12 Φεβρουαρίου μέσα σε μία πανηγυρική, θα λέγαμε, ατμόσφαιρα, παρέχει μία μοναδική ευκαιρία για πραγματική συζήτηση πάνω στην άμυνα της χώρας, όχι μόνο εξαιτίας των εν λόγω προτάσεων, αλλά και λόγω όσων ελέχθησαν σχετικά με την πραγματικότητα και τις εντυπώσεις που επικρατούν γύρω από τον ζωτικό αυτό τομέα της κρατικής δραστηριότητας.

Για τις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ για την άμυνα είχαμε ήδη μία γενική εικόνα από τη συνέντευξη που είχε δώσει ο πρόεδρός του, κ. Α. Τσίπρας, σε γνωστό ιστότοπο στις 3/4/2013, από τις δηλώσεις του ίδιου μετά την επίσκεψή του στο ΥΠΕΘΑ (επί υπηρεσιακής υπουργίας του Φρ. Φράγκου) στο τέλος Μαΐου του ίδιου έτους και από κατά καιρούς δηλώσεις επιφανών στελεχών του.
Κοινός παρονομαστής όλων ήταν η εμμονή στη μείωση του μεγέθους των Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΔ) και των αμυντικών δαπανών, ο περιορισμός των υπέρογκων εξοπλισμών, η έμφαση στα σκάνδαλα, η ανάγκη δημιουργίας Ε.Δ. «νέου τύπου», που θα είναι αποτελεσματικές και πιο ευέλικτες και κυρίως μικρότερου κόστους και αρκετά άλλα ευχάριστα στα ώτα πολλών. Κοινός, δε, παράγων όλων αυτών των ισχυρισμών ήταν η εμφανής άγνοια των υπευθύνων του ΣΥΡΙΖΑ σε θέματα άμυνας της χώρας και η επίκληση ανακριβών στοιχείων.

Η στρεβλή εικόνα και η πραγματικότητα
Για παράδειγμα, στην εισήγηση – χαιρετισμό της εκδηλώσεως του κ. Κ. Ήσυχου, στα μόνα σημεία που αυτή ξέφυγε από τις γενικολογίες, εντοπίζονται δύο χαρακτηριστικές ανακρίβειες.
Η πρώτη ήταν ο ισχυρισμός ότι την περίοδο 1998-2007 η χώρα μας κατείχε την τέταρτη θέση στον κόσμο από απόψεως εισαγωγών αμυντικού υλικού, γεγονός που αγνοεί ότι η Ελλάδα μετά την ταπείνωση στο τομέα της άμυνας αναγκάστηκε να καλύψει τα κενά ετών και να προβεί στο πρώτο οργανωμένο εξοπλιστικό πρόγραμμα της χώρας, ήτοι στο ΕΜΠΑΕ 1996-2000, στη διάρκεια του οποίου δαπανήθηκαν και τα περισσότερα χρήματα στις προμήθειες εξοπλισμών.
Τι ακριβές ύψος όλων των εξοπλισμών δεν έχει υπολογισθεί ή τουλάχιστον ανακοινωθεί επίσημα. Άλλοι εκτιμούν το ύψος τους σε περίπου 30 δις. ευρώ και άλλοι (μεταξύ των οποίων και ο συντάκτης του παρόντος) περί τα 16,5 – 17 δις. ευρώ, χωρίς το χρηματο-οικονομικό κόστος από τις συνεχείς μεταθέσεις των πληρωμών στο μέλλον, τα SWAP κ.λ.π.

Το ΕΜΠΑΕ της επόμενης πενταετίας (2001 – 2005) υλοποιήθηκε μερικώς, με τους εξοπλισμούς τελικά να σταματούν ουσιαστικά το 2004, μετά την προμήθεια των 30 F-16 επί υπουργίας κ. Σπ. Σπηλιωτόπουλου. Στην πράξη, η Ελλάδα υλοποίησε μόνο ενάμιση περίπου ΕΜΠΑΕ (βλ. ανωτέρω εκτίμηση για το συνολικό ύψος των εξοπλισμών), δεδομένου ότι όλα τα προβλεπόμενα στη συνέχεια ακυρώθηκαν για διάφορους λόγους και αιτίες.

Το γνωστό πρόβλημα που παρουσιάστηκε μετά την αλλαγή του τρόπου καταγραφής των εξοπλισμών (από ταμειακή βάση στην καταγραφή με την παραλαβή) προκάλεσε σειρά παρεξηγήσεων που οδήγησαν σε εμφάνιση σειράς ανακριβών στοιχείων ακόμη και από εξειδικευμένα κέντρα μελετών, όπως το SIPRI της Στοκχόλμης.

Το πρόβλημα επετάθη με τη συνεχή μετάθεση, λόγω οικονομικών περιορισμών, των δαπανών για την εξόφληση των εξοπλισμών στο μέλλον, με ένα χρηματο-οικονομικό κόστος, που, όπως προανεφέρθη, ουδέποτε υπολογίστηκε και ούτε εμφανίσθηκε ποτέ σε σχέση σε ποιο βαθμό αύξησε τα κονδύλια για εξοπλισμούς.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα προκύπτει από τη συζήτηση του (ουσιαστικά μη υλοποιηθέντος) ΕΜΠΑΕ 2006 – 2010, ύψους 11,4 δις. ευρώ. Σύμφωνα με δήλωση του τότε ΥΕΘΑ, Ευ. Μεϊμαράκη, (ανακοίνωση Τύπου 15/9/2008), από το ποσό των 11,4 δις. ευρώ, το 9,5 δις.(!) ήταν ανειλημμένες υποχρεώσεις από τις προμήθειες των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ.

Αποτέλεσμα αυτής της γενικευμένης συγχύσεως ήταν ο κ. Ήσυχος να αναφέρει στην εκδήλωση της περασμένης εβδομάδας ότι «ακόμη και σε χρονιά κρίσης, όπως ήταν το 2009, η Ελλάδα ήταν η δεύτερη χώρα στο ΝΑΤΟ με τις μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες, αμέσως μετά τις ΗΠΑ». (σημ. Προφανώς εννοούσε εξοπλιστικές δαπάνες, γιατί ο ελληνικός αμυντικός προϋπολογισμός τότε ήταν περί τα 6 δις. ευρώ, των ΗΠΑ άνω των 800 δις., της Τουρκίας άνω των 12-13μ, χωρίς να υπολογίζονται οι αντίστοιχοι προϋπολογισμοί της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας κ.α., ύψους πολλών δεκάδων δις.

Πόσα δαπάνησε η Ελλάδα για εξοπλισμούς το 2009; Μόλις 56.729.487 (56,7 εκατ.) ευρώ, ένα ποσό που φυσικά δεν έχει καμία σχέση με εκείνο που έχει υπόψιν του ο κ. Ήσυχος για να προβεί σε έναν τόσο μεγαλόστομο ισχυρισμό. Το ποσό αυτό προκύπτει από την απάντηση που έδωσε το ΥΠΕΘΑ στις 20 Αυγούστου 2010 σε ερώτηση δύο βουλευτών του ΛΑΟΣ σχετικά με τα νέα εξοπλιστικά προγράμματα (και όχι για εξόφληση παλαιότερων συμβάσεων) που υλοποιήθηκαν την περίοδο 2006 – 2010.

Ποια ήταν αυτά τα ποσά που δαπανήθηκαν την περίοδο αυτή για όλους τους νέους εξοπλισμούς, που, σημειωτέον, αντιστοιχεί με ολόκληρη την περίοδο του ΕΜΠΑΕ 2006 – 2012;
2006: 206.349.806
2007: 275.290.290
2009: 56.729.487
2010: 43.472.340

Ένα σύνολο, δηλαδή, 962 εκατ. Ευρώ για μία ολόκληρη πενταετία(!), της περιόδου του ΕΜΠΑΕ 2006 – 2010 δηλαδή, που ως προελέχθη, ήταν συνολικού ύψους 11,4 δις. ευρώ και ακόμη πιο κάτω από το 1,9 δις. που περίσσευε μετά την αφαίρεση των κονδυλίων για την εξόφληση παλαιών εξοπλισμών.
Για τα επόμενα έτη δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία, πλην για το έτος 2012, όταν μετά από ερώτηση τεσσάρων βουλευτών της ΔΗΜΑΡ, το ΥΠΕΘΑ απάντησε ότι οι εξοπλισμοί του έτους αυτού ήταν 216 εκατ. Ευρώ(!), όταν οι αντίστοιχες δαπάνες της Τουρκίας στον ίδιο τομέα ανέρχονταν την περίοδο αυτή σε 4,5 δις. δολάρια όχι στην πενταετία, αλλά ετησίως…

Η δεύτερη ανακρίβεια του κ. Ήσυχου ήταν η αναφορά σε δαπανηρά εξοπλιστικά προγράμματα, χωρίς αυτά να εντάσσονται σε έναν εθνικό σχεδιασμό με βάση τις επιχειρησιακές ανάγκες κ.λ.π., κάτι που παραπέμπει στους γνωστούς ισχυρισμούς περί προμήθειας άχρηστων οπλικών συστημάτων. Η αναφορά αυτή αποκαλύπτει μία εντυπωσιακή άγνοια θεσμικών κειμένων που διέπουν τη λειτουργία των Ε.Δ. (όπως το κείμενο το Εθνικού Αμυντικού Σχεδιασμού) και αντιλήψεις που βλέπουμε μόνο σε θέσεις οικολόγων, ακτιβιστών κ.λ.π. και όχι σε αντιλήψεις του υπευθύνου για την άμυνα ενός κόμματος που διεκδικεί την εξουσία.

Παρόμοιοι ισχυρισμοί αυταπόδεικτα ανακριβείς για όποιον έχε στοιχειώδεις γνώσεις για τις ανελαστικές διαδικασίες που προβλέπει ο Εθνικός Αμυντικός Σχεδιασμός για τους εξοπλισμούς, που, προβλέπουν συνοπτικά και μόνο:
- Εντοπισμό της ανάγκης από τν αρμόδιο επιχειρησιακό φορέα.
- Έκδοση Δελτίου Επιχειρησιακής Αναγκαιότητας (ΔΕΑ)
- Εισαγωγή και έγκριση της απαιτήσεως και των σχετικών μελετών στα αρμόδια όργανα κάθε Κλάδου, όπως τα Ανώτατα Συμβούλια των Κλάδων (Στρατού, Ναυτικού, Αεροπορίας)
- Εισαγωγή του θέματος στο Συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων (ΣΑΓΕ), στη συνέχεια στο Συμβούλιο Αμύνης (ΣΑΜ), και, τέλος, στο ΚΥΣΕΑ (εάν απαιτείται).

Η διαδικασία αυτή προβλέπει ακόμη την εισαγωγή των Μελετών Καθορισμού Προγράμματος (ΜΚΠ) στ ΣΑΓΕ για έγκριση (η ΜΚΠ αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να ενταχθεί μία προμήθεια στο ΕΜΠΑΕ), την κατάρτιση του ΕΜΠΑΕ με βάση τις επιχειρησιακές προτεραιότητες που καθορίζει ο Α/ΓΕΘΑ και εισαγωγή του στα αρμόδια συμβούλια (Ανώτατα Συμβούλια Κλάδων), σε ΣΑΓΕ, ΣΑΜ και ΚΥΣΕΑ, με παράλληλη ενημέρωση της Βουλής.

Με την εξαίρεση των πυροβόλων Suzana, μία προμήθεια που αποφάσισε «μόνη της» η τότε πολιτική ηγεσία και την οποία ο Ε.Σ. δεν δέχθηκε να παραλάβει (τα στείλαμε στην Κύπρο), ο ισχυρισμός για άσκοπες προμήθειες είναι πολύ δύσκολο να υποστηριχθεί λόγω του Εθνικού Αμυντικού Σχεδιασμού, ο οποίος προβλέπει λεπτομερείς διαδικασίες σε όλα τα στάδια, και από το επίσης θεσμικό κείμενο του Δεκαπενταετούς Σχεδίου Εξοπλιστικών Στόχων (ΔΕΣΕΣ), το οποίο έχει συνταχθεί με βάση όχι πολιτικές σκοπιμότητες, αλλά την επιχειρησιακή αναγκαιότητα, αφού έχει εντοπισθεί η ανάγκη ή η απειλή και έχει προσδιορισθεί ο βαθμός κινδύνου εκ της μη υλοποιήσεως των στόχων του ΔΕΣΕΣ, μέσω της Στρατιωτικής Αξιολογήσεως Καταστάσεως (ΣΑΚ), με βάση την Πολιτική Εθνικής Άμυνας (ΠΕΑ).

Σοβαροί κίνδυνοι
Την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για την άμυνα συνέταξε ο κ. Ιωάννης Ταφύλης, ένας κατά γενική ομολογία ικανός αξιωματικός της Π.Α., ο οποίος έφυγε από την Αεροπορία με τον βαθμό του σμηνάρχου πριν από δέκα περίπου χρόνια. Την πρόταση προλόγισε ο κ. Θ. Δρίτσας, ο οποίος δήλωσε με φανερό καμάρι ότι, παρά τα λεγόμενα περί του αντιθέτου, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει την πλέον ολοκληρωμένη πρόταση για την άμυνα.

Λόγοι χώροι δεν επιτρέπουν λεπτομερή ανάλυση της εν λόγω προτάσεως, η οποία παρά την επαρκή της δομή, είναι αόριστη και ενέχει σοβαρούς κινδύνους περαιτέρω αποσταθεροποιήσεως του αμυντικού μηχανισμού της χώρας, που είναι πλέον σε οριακή επάρκεια.

Θα αποφύγουμε την εύκολη κριτική σχετικά με τις απόψεις περί αναγνωρίσεως των βασικών ελευθεριών και δικαιωμάτων των στελεχών των Ε.Δ., την εισαγωγή θεσμών όπως ο «Συνήγορος του Στρατιωτικού», το νέο μοντέλο δημοκρατικού και κοινωνικού ελέγχου των Ε.Δ. κ.λ.π., και θα επικεντρωθούμε, με μερικά σύντομα σχόλια, στην κεντρική ενότητα με τίτλο «Νέο Μοντέλο Σχεδιασμού των Ε.Δ.».

Η πρότασή του αναφέρεται στον άξονα Νέα Δομή Δυνάμεων από μηδενική βάση, σταδιακή μετάβαση σε Ε.Δ. μικρότερου και ευέλικτου σχήματος και υποδομών, μεγάλης αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας και μικρότερου κόστους.

Η ιδέα για Νέα Δομή από μηδενική βάση προκαλεί εντύπωση γιατί τέτοιες απόψεις έχουν εφαρμογή μόνο σε δημιουργία δυνάμεων για ανταρτοπόλεμο και όχι σε έναν τακτικό στρατό με παγιωμένη και συνεχώς βελτιούμενη δομή, με βάση πάντα την απειλή, την εμπειρία ετών, τη διόρθωση λαθών ή την αλλαγή συνθηκών κ.λ.π. Η μεγαλύτερη λογική αδυναμία της προτάσεως είναι ότι, ενώ η δομή δυνάμεων αποφασίζεται πάντα και σε όλους τους στρατούς σε σχέση με την απειλή και κυρίως τη ΣΑΚ, η έννοια της απειλής απουσιάζει εντελώς από τη συλλογιστική αυτή, στοιχείο που καταδεικνύει ότι ο συντάκτης της αγνοεί βασικά θεσμικά κείμενα των Ε.Δ.

Η άποψή του για Ε.Δ. μικρότερου σχήματος -αποτελεί ιδεοληπτική εμμονή της Αριστεράς- είναι ακόμη πιο αυθαίρετη εξ του γεγονότος ότι δεν υπάρχει καμία αλλαγή στη ΣΑΚ και ιδίως σε σχέση με την κύρια απειλή από την Τουρκία. Εξίσου ανεδαφική είναι η ιδέα για μικρότερες Ε.Δ. με μεγαλύτερη όμως αποτελεσματικότητα και μικρότερο κόστος(!), η οποία, αν δεν αποτελεί οξύμωρον, αποτελεί επανεφεύρεση της στρατηγικής.

Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί και μία σειρά ουσιωδέστατων παραλείψεων από την πρόταση, με πρώτη την έλλειψη αναφοράς στη διάρκεια της θητείας (το μεγαλύτερο πρόβλημα των Ε.Δ.), την εξ αυτής αδυναμία παραγωγής εκπαιδευμένης Εφεδρείας και κυρίως η ίδια η Εφεδρεία, η οποία απουσιάζει παντελώς από την πρόταση, παρά το γεγονός ότι η Εφεδρεία για ένα κατά το πλείστον επιστρατευόμενο στρατό, όπως ο Ε.Σ., έχει τεράστια σημασία.

Στις ουσιαστικές παραλείψεις της προτάσεως εντάσσεται η πλήρης αγνόηση των ασύμμετρων απειλών, η οποία αποκαλύπτει την άγνοια ενός βασικού θεσμικού κειμένου και συγκεκριμένως της Πολιτικής Εθνικής Άμυνας, η οποία αναφέρεται ρητώς σε αυτές τις απειλές, όπως άλλωστε και τα αντίστοιχα κείμενα όλων σχεδόν των χωρών του κόσμου.

Μία εξίσου σημαντική παράλειψη, παρά την αναφορά του συντάκτη της προτάσεως περί εισαγωγής προηγμένων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών – πολλαπλασιαστών ισχύος κ.λ.π., αφορά στην επίσης παντελή έλλειψη αναφοράς στον Κυβερνοπόλεμο (προφανώς απόρροια της μακράς απουσίας του συντάκτη της από το στράτευμα). Ο Κυβερνοπόλεμος αποτελεί σήμερα την πλέον διαδεδομένη και ραγδαίως εξελισσόμενη απειλή για κάθε χώρα, για την αντιμετώπιση της οποίας οι ελληνικές Ε.Δ. καταβάλλουν τεράστιες προσπάθειες, με ελάχιστα μάλιστα οικονομικά μέσα.

Οι σχολιασμός (προφανώς ευχερής) των υπολοίπων στοιχείων της προτάσεως περιττεύει, διότι, όπως έλεγε και ο Μέγας Ναπολέων, όταν δεν βάλλει το πυροβόλο για εκατό λόγους, εκ των οποίων ο ένας είναι ότι δεν υπάρχει πυρίτιδα, οι άλλοι λόγοι δεν χρειάζεται καν να αναφερθούν.

Πηγή «Επίκαιρα»



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση