Η Ελλάδα και η πολιτική της «μαλακής ισχύος»

Του Α.Π. Δημόπουλου

Σύμφωνα με την ορολογία που εισήγαγε και καθιέρωσε στις διεθνείς σχέσεις ο καθηγητής του Harvard και πρώην βοηθός Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Joseph Nye, η ισχύς των κρατών διακρίνεται σε «σκληρή» και «μαλακή». Στον πυρήνα της πολιτικής της «σκληρής» ισχύος βρίσκεται ο καταναγκασμός. Είναι η πολιτική «επιβολής» των «Μεγάλων Δυνάμεων» -αυτό που στην Ελλάδα συνηθίσαμε να αποκαλούμε «πολιτική των κανονιοφόρων- ενθυμούμενοι πάντοτε το ναυτικό μας αποκλεισμό, επί Όθωνος, το 1849, ως τον διέταξε, με αφορμή την υπόθεση Pasifico, ο Λόρδος Palmerston.
Φυσικά, στη σύγχρονη εποχή η πολιτική της «σκληρής» ισχύος δεν ασκείται με κανονιοφόρους αλλά με αεροπλάνα και πυραύλους, όταν τουλάχιστον δεν λαμβάνει τη μορφή μέτρων οικονομικού καταναγκασμού. Όχι απλά άμεσων, όπως αυτών που οδήγησαν λ.χ. προσφάτως την Τεχεράνη σε επαναδιαπραγμάτευση της πυρηνικής της πολιτικής, αλλά και έμμεσων, όπως αυτών που επιβάλει λ.χ. η Γερμανία στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, την οποία και καταναγκάζει σε αυτοκαταστροφικές οικονομικές πολιτικές, με κύριο γνώμονα το εθνικό της συμφέρον.

Όμως, εκτός από την πολιτική της «σκληρής» ισχύος, που αποτέλεσε και αποτελεί προνόμιο των ισχυρών, εξίσου σημαντικό παράγοντα στις διεθνείς σχέσεις, όπως κατέδειξε ο Nye, αποτελεί και η πολιτική της «μαλακής» ισχύος. Στον πυρήνα της υπάρχει η ιδέα ότι η επίτευξη επιθυμητών για τα κράτη αποτελεσμάτων, δεν εξαρτάται μόνο από τον καταναγκασμό αλλά και από μία διττή εναλλακτική. Όχι να εξαναγκάζουμε, αλλά να πείθουμε. Όχι να εκφοβίζουμε, αλλά να αρέσουμε. Αυτή είναι η ιδέα.

Φυσικά, για τις μικρές χώρες η άσκηση πολιτικής «μαλακής» ισχύος αποτελεί μονόδρομο, αφού και να ήθελαν δεν θα είχαν τις δυνατότητες να ακολουθήσουν πολιτική «επιβολής». Όμως, δεν είναι μόνο οι μικρές αλλά και οι μεγάλες ώρες που επιδιώκουν μερίδιο στην άσκηση της πολιτικής της «μαλακής» ισχύος, ειδικά η Κίνα, υστερούσα σχετικά, έχει αναγάγει την απόκτηση «μαλακής» ισχύος σε διακηρυγμένη εθνική της προτεραιότητα. Εύλογα. Γιατί η πολιτική της «σκληρής» ισχύος, αν και αποτελεσματική, έχει μεγάλο κόστος.
Έτσι, οι στρατιωτικές επεμβάσεις της Δύσεως σε ισλαμικές χώρες, αν και αποτελεσματικές, παρήγαγαν τους μετέπειτα νεοσύλλεκτους της διεθνούς τρομοκρατίας. Ομοίως η πολιτική που ασκεί η Γερμανία στην Ευρώπη σήμερα, αν και επιτυχώς επιβαλλόμενη, δημιουργεί τις στρατιές εκείνων που απεχθάνονται πλέον την Ευρώπη. Με άλλα λόγια, στις διεθνείς σχέσεις, ο καταναγκασμός κοστίζει, ενίοτε, πολύ ακριβά. Συμφέρει να πείθεις. Συμφέρει να αρέσεις. Πώς όμως το κατορθώνεις αυτό;

Από τη μία για να αρέσεις το κλειδί είναι ο πολιτισμός. Το Ηνωμένο Βασίλειο έρχεται συνήθως πρώτο στις μετρήσεις «μαλακής» ισχύος ακριβώς γιατί μπορεί να μην είναι πλέον η αυτοκρατορία που κυβερνούσε τις θάλασσες, όμως η πολιτισμική του διεισδυτικότητα είναι τεράστια.
Το ίδιο ισχύει για τον αγγλοσαξονικό κόσμο γενικότερα, γιατί δημιουργεί τάσεις και ρεύματα στην παγκόσμια κατανάλωση. Διαθέτει αυτά που «πουλάνε», την μουσική, τη μόδα, την αρχιτεκτονική, τον κινηματογράφο, τα πανεπιστήμια, τον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, το internet και τις εφαρμογές του. Όσοι καταλαβαίνουν προσπαθούν να μιμηθούν. Δείτε τη Νότια Κορέα. Μουσική, μόδα και κινητά τηλέφωνα –το λεγόμενο «Κορεατικό Κύμα» της τελευταίας δεκαετίας- έκαναν μία χώρα πρότινος γνωστή για όλα τα λάθος πράγματα να έχει απογειωθεί στη συνείδηση εκείνων των καταναλωτών που κυρίως μετράνε στον κόσμο των νέων.

Από την άλλη, για να πείθεις, το κλειδί είναι μία διπλωματία του «καλού». Στο πρόσφατο παρελθόν ήταν οι Σκανδιναβικές χώρες που συνδέθηκαν κυρίως με αυτήν την προσέγγιση μιάς «αγαθής» εξωτερικής πολιτικής με έμφαση στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος καθώς και στην διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης. Και φυσικά στις διεθνείς σχέσεις ο λόγος κυριολεκτικά «κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει». Ο Mandela και το apardheid. Ο Ιωάννης Παύλος και ο κομμουνισμός. Η «μαλακή» ισχύς συχνά απαιτεί έναν μόνον άνθρωπο για να αναδείξει τη δύναμή της.

Και η Ελλάδα; Σύμφωνα με την ετήσια έγκυρη κατάταξη «μαλακής» ισχύος του παγκόσμιου δημοσιογραφικού οργανισμού Monocle, η Ελλάδα δεν καταγράφεται καν, αντίθετα με την Τουρκία που καταλαμβάνει θέση στην πρώτη εικοσάδα. Και όμως, δεν έχουμε άλλη επιλογή από την απόκτηση «μαλακής» ισχύος –η όποια δυνατότητα της Ελλάδας να αποκτήσει «σκληρή» ισχύ ενταφιάστηκε με την Μεγάλη Ιδέα. Πώς να την αποκτήσουμε;

Πρέπει φυσικά να αρέσουμε. Χρειαζόμαστε κι εμείς ένα «Ελληνικό Κύμα». Ο πολιτισμός μας είναι δεδομένος. Το θέμα είναι η διεισδυτικότητά του. Και θύλακες δημιουργικότητας υπάρχουν παντού. Φυσικά, όπως συνήθως, εμείς είμαστε ο χειρότερος εχθρός μας. Έτσι, την επόμενη φορά που κάποιος «αρμόδιος» θα εκστομίσει ότι σκοπός της τουριστικής μας πολιτικής οφείλει να είναι η προσέλκυση ατόμων υψηλού εισοδήματος και ο αγροτουρισμός, κάποιος πρέπει να εξηγήσει τα αυτονόητα της «μαλακής» ισχύος. Αυτή την εξασφαλίζουν οι στρατιές των νέων που δημιουργούν ρεύματα και μεταδίδουν το «μυστικό» με το πάτημα ενός κουμπιού στο κινητό τους. Όχι άλλες χαμένες ευκαιρίες, όπως των Ολυμπιακών Αγώνων.

Αλλά πρέπει και να πείθουμε. Να έχουμε διεθνή φωνή και υπόσταση. Να πάψουμε να φερόμαστε ως ένοχη χώρα των διεφθαρμένων σύμφωνα με τον τέως πρωθυπουργό αλλά και όσους ακόμα ιδιοτελώς συντηρούν τα έξωθεν στερεότυπα. Είναι αδιανόητο να μην παίρνουμε θέση για το πώς πρέπει να ρυθμιστεί το θέμα του χρέους μας. Η Ευρώπη, αλλά και ο κόσμος γενικότερα, δεν έχει μόνο Διευθυντήρια αλλά και κοινή γνώμη, που είναι έτοιμη να ακούσει και να συμμεριστεί, αρκεί κάποιος να της μιλήσει με την στεντόρεια φωνή του «αγαθού». Άλλως το αφήγημά μας δεν θα γίνει ποτέ αυτό της «μαλακής» ισχύος, αλλά θα παραμείνει αυτό της αυτοπεριθωριοποίησης και της διαρκούς εξάρτησης από την «καλοσύνη των άλλών».

Πηγή εφημ. «Εστία»



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση