Στρατός στην εξουσία - Είναι ικανός να παίξει προοδευτικό ρόλο στη πολιτική;

Άρθρο του Immanuel Wallerstein

Τα μαντάτα είναι σχεδόν πάντα κακά όταν ο στρατός βρίσκεται στην εξουσία. Στην Αίγυπτο ο στρατός είναι η κύρια δύναμη από το 1952 και κατ' επέκτασιν η πρόσφατη εξαθλίωση της κυβέρνησης Μόρσι από τον στρατό δεν ήταν πραξικόπημα καθώς δεν είναι εφικτό κάποιος να διαπράξει πραξικόπημα ενάντια του ίδιου του εαυτού!
Απλά, αυτό που συνέβη ήταν ότι ο στρατός άλλαξε τον τρόπο που διοικούσε.

Για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, ο στρατός είχε επιτρέψει στη Μουσουλμανική Αδελφότητα να λάβει κάποιες - περιορισμένες - κρατικές αποφάσεις.
Όταν άρχισαν να βλέπουν ότι οι ενέργειες της κυβέρνησης Μόρσι θα μπορούσε να οδηγήσουν στην σημαντική αύξηση της εξουσίας - που είχε η Μουσουλμανική Αδελφότητα - εις βάρος του αιγυπτιακού στρατού, ο στρατηγός ελ - Σίσι πήρε την τελική απόφαση και έδρασε ανελέητα για να αυξήσει την δύναμη του στρατού.

Οι στρατοί που βρίσκονται στην εξουσία σε γενικές γραμμές είναι αυταρχικοί, με εξαιρετικά εθνικιστικές τάσεις και σε σχέση με την παγκόσμια οικονομία θεωρούνται πολύ συντηρητικές δυνάμεις.
Επιπλέον, οι ανώτεροι αξιωματικοί όχι μόνο επιτρέπουν στο στρατό να έχουν άμεσο επιχειρηματικό ρόλο, αλλά τείνουν επίσης να χρησιμοποιούν την στρατιωτική ισχύ τους ως έναν τρόπο προσωπικού εμπλουτισμού.
Αυτή ήταν σίγουρα η περίπτωση για το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου από την στιγμή που ο Αιγυπτιακός στρατός ανέλαβε την εξουσία το 1952 - ή ας πούμε, τουλάχιστον από το 1952.

Είναι εφικτό για τις στρατιωτικές δυνάμεις να παίξουν έναν προοδευτικό ρόλο στην εθνική και παγκόσμια πολιτική; Ναι, σίγουρα.
Μερικές φορές ο εθνικισμός του στρατού τους οδηγεί να υιοθετήσουν μια αντι-ιμπεριαλιστική γραμμή στην γεωπολιτική και ένα λαϊκίστικο ρόλο στην υποστήριξη των αναγκών των κατωτέρων τάξεων. Αυτός ήταν και ο αρχικός ρόλος που είχε ο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ. Αλλά ο προοδευτικός λαϊκισμός είναι αφύσικος για τον στρατό, ο οποίος δυσκολεύεται να συμμετάσχει στην εσωτερική διαδικασία της διαπραγμάτευσης. Ο προοδευτικός λαϊκισμός οδηγεί σε μια ετοιμότητα να επιβάλει τις απόψεις του στρατού σε γειτονικές χώρες, υπονομεύοντας έτσι ακριβώς ό,τι ήταν προοδευτικό στις γεωπολιτικές του θέσεις. Αυτό ήταν αλήθεια και για τον Νάσερ, όπως και για τον Ναπολέοντα.

Αυτό που έχει ενδιαφέρον στην αντιμετώπιση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας από τον Αιγυπτιακό στρατό είναι η αντίδραση που έχει προκαλέσει εντός και εκτός της χώρας. Κατ' αρχάς, θυμηθείτε ότι πριν από την πρώτη εξέγερση εναντίον του Χόσνι Μουμπάρακ στην πλατεία Ταχρίρ, το 2011 η Μουσουλμανική Αδελφότητα είχε καταφέρει να αποκτήσει ένα μικρό ρόλο στην πολιτική ζωή (μια μικρή μειοψηφία των εδρών και κάποια όρια στην καταστολή της) με μια συμφωνία με το καθεστώς Μουμπάρακ, δηλαδή με τον στρατό.

Έτσι, όταν ο λαός άρχισε να μπαίνει στην πλατεία Ταχρίρ απαιτώντας κάποια αλλαγή, ούτε ο στρατός, ούτε η Μουσουλμανική Αδελφότητα έδειξαν μεγάλη υποστήριξη. Ωστόσο, όταν η λαϊκή εξέγερση φάνηκε ότι άρχισε να "απογειώνεται", τόσο ο στρατός όσο και η Μουσουλμανική Αδελφότητα αποφάσισαν βιαστικά να συμμετάσχουν, προκειμένου να την "δαμάσουν".

Μετά την νίκη του στις πρώτες προεδρικές εκλογές -όπου η κοσμική αριστερά, οι κεντρώοι ψηφοφόροι και ο στρατός τον στήριξαν- ο Μόρσι αποφάσισε να θέσει σε ισχύ ένα νέο Σύνταγμα, με μια κλίση προς το Ισλάμ, τότε οι ψηφοφόροι επέστρεψαν και πάλι στην πλατεία Ταχρίρ. Για να θέσει την κατάσταση υπό έλεγχο ο στρατός ενώθηκε μαζί τους για άλλη μια φορά κι έτσι οι ψηφοφόροι που δυο χρόνια νωρίτερα ήταν ενάντια του στρατού τώρα τον υποστήριζαν.

Η πολιτική κατάσταση είναι απλή. Τόσο η Μουσουλμανική Αδελφότητα όσο και η Αιγυπτιακή δεξιά (οι δυνάμεις υποστήριζαν τον Μουμπάρακ) έχουν τον έλεγχο αρκετών ψηφοφόρων έτσι ώστε οι εκλογές πάντα επιτρέπουν στην μία ή την άλλη πλευρά να είναι νικηφόρα.
Οι κοσμικές δυνάμεις - τα πολλαπλά σοσιαλιστικά κόμματα και η μεσαία τάξη κεντρώων για τους οποίους η ηγετική φυσιογνωμία αυτή τη στιγμή είναι ο Μοχάμεντ Ελ - Μπαραντέι, είναι πολύ λίγοι σε αριθμό. Στο τέλος, θα πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους ή με τον ένα ή με τον άλλο, ενώ στην πραγματικότητα ούτε την δεξιά θέλουν ούτε την Μουσουλμανική Αδελφότητα.

Στον υπόλοιπο κόσμο, οι οπαδοί για τις ενέργειες του στρατού είναι ένα παράξενο τσούρμο! Το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ρωσία, η Αλγερία και το Μαρόκο, και κατά πάσα πιθανότητα ο Άσαντ. Οι δυσαρεστημένοι είναι η Χαμάς, η Ennahda στην Τυνησία, η Τουρκία και το Κατάρ. Όσον αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες (όπως και την Δυτική Ευρώπη), χάνει όποιο κερδίσει και έχει καταστεί άνευ αντικειμένου.

Για το Ισραήλ ο Μόρσι αποτελεί απειλή, ενώ ο αιγυπτιακός στρατός θα διατηρήσει τη σχετική ομαλότητα. Για τη Σαουδική Αραβία, η Αδελφότητα αντιπροσώπευε τους μεγάλους αντιπάλους τους στον αραβικό κόσμο. Για τον Άσαντ, η Αδελφότητα ήταν μεγάλοι υποστηρικτές του Ελεύθερου Συριακού Στρατού. Η Αλγερία και το Μαρόκο εργάζονται σκληρά για να περιορίσουν τις ισλαμιστικές δυνάμεις και συνεπώς επικροτούν την πτώση του Μόρσι. Για τη Ρωσία, η πτώση του Μόρσι εγγυάται ότι δεν θα υπάρξει κάποια σημαντική αλλαγή στη γεωπολιτική της περιοχής κάτι που θέλει η Ρωσία.

Για την Τουρκία (όπως και για την Ennahda στην Τυνησία), η πτώση του Mόρσι υπονομεύει την υπόθεση για μια "μέτρια" ισλαμική κυβέρνηση. Για το Κατάρ, η πτώση Μόρσι τους αποδυναμώνει στην μάχη τους με τη Σαουδική Αραβία.

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ θέλει πάνω απ 'όλα τη σταθερότητα στην περιοχή. Ήταν μάλιστα έτοιμη να συνεργαστεί με τον Μόρσι.

Το ένα και μοναδικό κομμάτι πίεσης που μπορούν να ασκήσουν οι ΗΠΑ - δηλαδή το 80% της οικονομικής βοήθειας που διατίθεται στον Αιγυπτιακό στρατό, δεν μπορούν να το ασκήσουν.
Κατ' αρχάς η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα έχουν ήδη δώσει περισσότερα χρήματα από ό,τι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Και δεύτερον, η κυβέρνηση των ΗΠΑ χρειάζεται τον αιγυπτιακό στρατό περισσότερο από τους γύρω. Ο αιγυπτιακός στρατός θέλει να αγοράσει τον εξοπλισμό του από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά αν αποκοπεί από αυτό το δικαίωμα, μπορεί να βρει εξοπλισμό και από αλλού.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ χρειάζεται τον αιγυπτιακό στρατό για δικαιώματα υπέρπτησης, βοήθεια πληροφοριών, εγγυήσεις για το Ισραήλ, και πολλά άλλα για τα οποία δεν υπάρχει καμία αντικατάσταση. Έτσι, τελικά, ο Ομπάμα απλώς κάνει ευγενικές χειρονομίες χωρίς να δείχνει τα δόντια του!

Η δεξιά της Αιγύπτου έχει κερδίσει, η αριστερά έχει χάσει (ακόμη και αν δεν το αναγνωρίζουν ακόμα αυτό) και η Μουσουλμανική Αδελφότητα έχει εξαφανιστεί, αλλά μπορεί ακόμη να επανεμφανιστεί πιο ισχυρή!

Πηγή iwallerstein.com

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση