Spiegel: Η ευρωπαϊκή αποτυχία της Μέρκελ

Η κυβέρνηση της Άνγκελα Μέρκελ αναγκάζει τη Νότια Ευρώπη να κάνει βαθιές μεταρρυθμίσεις, ενώ ταυτόχρονα αρνείται την ευθύνη για τις συνέπειες της πολιτικής της για την κρίση. Η Γερμανία διακινδυνεύει μια ιστορική αποτυχία με την κοντόφθαλμη αντιμετώπιση της κρίσης, γράφει ο Γιούργκεν Χάμπερμας στο Spiegel.

Υπό τον ικετευτικό τίτλο «Εμείς οι Γερμανοί δεν θέλουμε μια γερμανική Ευρώπη», ο  Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε αρνήθηκε πρόσφατα σε ένα δοκίμιο που δημοσιεύθηκε ταυτόχρονα σε εφημερίδες στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, την Πολωνία, την Ιταλία και την Ισπανία, ότι η Γερμανία επιδιώκει έναν πολιτικό ηγετικό ρόλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Σόιμπλε, ο οποίος μαζί με την υπουργό Εργασίας Ούρσουλα φον ντερ Λέγιεν, είναι το μόνο εναπομείναν μέλος του υπουργικού συμβουλίου της Καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ που μπορεί να χαρακτηριστεί ως «Ευρωπαίος» στη μούχλα της Δυτικής Γερμανίας, ξέρει καλά τι λέει. Σε καμιά περίπτωση δεν είναι ένας ρεβιζιονιστής που επιδιώκει να αντιστρέψει την ενσωμάτωση της Γερμανίας στην Ευρώπη, καταστρέφοντας έτσι τη βάση για τη σταθερότητα της μεταπολεμικής τάξης. Γνωρίζει το πρόβλημα ότι οι Γερμανοί θα πρέπει να φοβούνται κάτι τέτοιο.
Μετά την ίδρυση της γερμανικής αυτοκρατορίας το 1871, η Γερμανία ανέλαβε μια καταστροφική και εν μέρει ηγεμονική θέση, η οποία, σύμφωνα με τα λόγια του αποθανόντος ιστορικού Ludwig Dehios, ήταν «πολύ αδύναμη για να κυριαρχήσει στην ήπειρο, αλλά πολύ ισχυρή για να ευθυγραμμιστεί». Και αυτό βοήθησε να ανοίξει το δρόμο για τις καταστροφές του 20ού αιώνα. Χάρη στην επιτυχημένη μεταπολεμική ευρωπαϊκή ενοποίηση, τόσο η διαιρεμένης Γερμανία όσο και η ενωμένη Γερμανία εμποδίστηκαν από το να σκοντάψουν στο ίδιο, παλιό δίλημμα. Είναι σαφώς προς το συμφέρον της Γερμανίας το ότι η κατάσταση παραμένει η ίδια. Αλλά δεν έχει αλλάξει η κατάσταση;
Ο Σόιμπλε αντιδρά σε μια τρέχουσα απειλή. Είναι αυτός που πιέζει μέσω της πεισματικής πορείας της Μέρκελ στις Βρυξέλλες και ο οποίος μπορεί να αισθάνεται τις ρωγμές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη διάλυση του πυρήνα της Ευρώπης. Είναι αυτός που, κατά τη συνάντηση με τους Υπουργούς Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης, συναντά την αντίσταση των «δικαιούχων χωρών» κάθε φορά που εμποδίζει να επιφέρουν οι ανανεωμένες προσπάθειες μια αλλαγή στην πολιτική. Η απόφραξη της τραπεζικής ένωσης, η οποία θα αμοιβαιοποιούσε το κόστος που συνδέεται με την εκκαθάριση προβληματικών τραπεζών, είναι μόνο το πιο πρόσφατο παράδειγμα.
Ο Σόιμπλε δεν παρεκκλίνει ούτε ένα χιλιοστό από τη γραμμή της καγκελαρίου, ότι οι Γερμανοί φορολογούμενοι δεν θα επιβαρυνθούν περισσότερο από όσο ακριβώς προβλέπουν οι δεσμεύσεις δανεισμού που χρειάζονται οι αγορές για τη διάσωση του ευρώ – και που  έχουν λάβει πάντα, ως συνέπεια μιας ανοιχτά φιλικής προς τους επενδυτές «πολιτικής διάσωσης». Φυσικά, αυτή η σταθερά που επιδιώκεται δεν αποκλείει μια χειρονομία των € 100 εκατ. για δάνεια προς μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, τα οποία ο πλούσιος θείος από το Βερολίνο παρέδωσε πρόσφατα στα πληγέντα ξαδέλφια στην Αθήνα από το θησαυροφυλάκιο της εθνικής τράπεζας.

Ένα διπρόσωπο παιχνίδι
Το γεγονός είναι ότι η κυβέρνηση Μέρκελ επιβάλει το αμφιλεγόμενο πρόγραμμα της για την κρίση στη Γαλλία και τις «χώρες του Νότου», ενώ η αγοραστική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) παρέχει μη αναγνωρισμένη υποστήριξη. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, η Γερμανία αρνείται την πανευρωπαϊκή ευθύνη για τις επιπτώσεις της πολιτικής της για την κρίση -μια ευθύνη που αναλαμβάνει σιωπηρά με την αποδοχή (μερικοί θα έλεγαν κάτι απόλυτα φυσιολογικό) του ρόλο της ως ηγετική δύναμη. Αρκεί να σκεφτούμε τη φρικτή ανεργία των νέων στη Νότια Ευρώπη ως μία από τις συνέπειες της πολιτικής λιτότητας που επηρεάζει περισσότερο τα πιο αδύναμα μέλη αυτών των κοινωνιών.
Υπό αυτό το πρίσμα, το μήνυμα «δεν θέλουμε μια γερμανική Ευρώπη» μπορεί επίσης να ερμηνευθεί με λιγότερο ευνοϊκό τρόπο, δηλαδή ότι η Γερμανία παραμελεί τις ευθύνες της. Τυπικά, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο λαμβάνει αποφάσεις με ομοφωνία. Ως ένα από τα 18 μέλη της Νομισματικής Ένωσης μόνο, η Μέρκελ μπορεί να ακολουθήσει ανεπιφύλακτα τα εθνικά συμφέροντα, ή τουλάχιστον αυτά που πιστεύει ότι είναι τέτοια. Η γερμανική κυβέρνηση αντλεί όφελος από την οικονομική κυριαρχία της χώρας, και μάλιστα ένα δυσανάλογα μεγάλο όφελος, για όσο χρονικό διάστημα οι συνεργάτες της δεν αρχίσουν να αμφισβητούν την πολιτικά φιλόδοξη πίστη των Γερμανών στην Ευρώπη.
Αλλά πώς μπορεί μια χειρονομία ταπεινότητας να φαίνεται αξιόπιστη, δεδομένης της εμφάνισης μιας πολιτικής που επωφελείται ανεπιφύλακτα από την οικονομική και δημογραφική υπεροχή της χώρας; Όταν, για παράδειγμα, οι αυστηρότεροι νόμοι για τις εκπομπές της νεόπλουτης επίδειξης των σεντάν πολυτελείας – εξ ολοκλήρου στο πνεύμα της απομάκρυνσης της ομοσπονδιακής κυβέρνησης από την πυρηνική ενέργεια και της προσπάθειας για πράσινη ενέργεια – απειλούν να επηρεάσουν αρνητικά τη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία, η ψηφοφορία στην Βρυξέλλες αναβάλλεται, μετά την παρέμβαση της καγκελαρίου, μέχρι το λόμπι να ικανοποιηθεί ή να τελειώσουν οι βουλευτικές εκλογές. Μου φαίνεται ότι το άρθρο του Σόιμπλε απευθύνεται στις απογοητεύσεις που προκαλούνται από το διπρόσωπο παιχνίδι του Βερολίνου στους ηγέτες των άλλων κρατών της ευρωζώνης.

Πλασματική εθνική κυριαρχία
Στο όνομα των επιταγών της αγοράς στις οποίες δεν υφίσταται καμία απολύτως εναλλακτική λύση, μία όλο και πιο απομονωμένη γερμανική κυβέρνηση επιβάλει σκληρές  πολιτικές λιτότητας στη Γαλλία και στις χώρες της ευρωζώνης που έχουν εγκλωβιστεί στην κρίση. Σε αντίθεση με την πραγματικότητα, προϋποθέτει ότι όλα τα μέλη της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης μπορούν να πάρουν τις δικές τους αποφάσεις σχετικά με τη δημοσιονομική και οικονομική πολιτική. Αναμένεται να «εκσυγχρονίσουν» τη διοίκησή τους και την οικονομία τους και να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους μόνες τους – και εάν είναι απαραίτητο με δάνεια βοήθειας από το ταμείο διάσωσης.
Αυτή η πλασματική εθνική κυριαρχία είναι βολική για τη Γερμανία, γιατί γλιτώνει τον ισχυρότερο εταίρο από την υποχρέωση να λαμβάνει υπόψη τις αρνητικές συνέπειες που μπορεί να έχουν ορισμένες πολιτικές για τους ασθενέστερους εταίρους. Πρόκειται για μια κατάσταση για την οποία ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας πρόεδρος Μάριο Ντράγκι προειδοποίησε πριν ένα περίπου χρόνο, λέγοντας ότι «δεν είναι ούτε βιώσιμο ούτε θεμιτό για τις χώρες, να συνεχίσουν τις εθνικές πολιτικές που μπορούν να προκαλέσουν οικονομική ζημία στους άλλους» (Die Zeit, 30 Αυγ. 2012) .
Αξίζει να επαναλαμβάνουμε ξανά και ξανά: οι υποβαθμισμένες συνθήκες υπό τις οποίες η Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση λειτουργεί σήμερα είναι το αποτέλεσμα ενός ελαττωματικού σχεδιασμού, του ότι δηλαδή η πολιτική ένωση δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Γι’ αυτό το να πιέζουμε τα προβλήματα στους ώμους των χωρών που μαστίζονται από την κρίση με τη χρηματοδότηση πιστωτικών δεν είναι η απάντηση. Η επιβολή των πολιτικών λιτότητας δεν μπορεί να διορθώσει τις υφιστάμενες οικονομικές ανισορροπίες στη ζώνη του ευρώ. Η εξομοίωση των διαφορετικών επιπέδων παραγωγικότητας μεσοπρόθεσμα θα μπορούσε μόνο να αναμένεται από μια κοινή, ή τουλάχιστον στενά συντονισμένη, δημοσιονομική, οικονομική και κοινωνική πολιτική. Και αν εμείς, στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια των αντισταθμιστικών πολιτικών, δεν επιθυμούμε να μετατραπούμε εντελώς σε μια τεχνοκρατία, θα πρέπει να ρωτήσουμε το λαό τι σκέφτεται για ένα δημοκρατικό πυρήνα της Ευρώπης. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε το γνωρίζει αυτό. Το δηλώνει σε συνεντεύξεις του SPIEGEL, οι οποίες όμως δεν έχουν συνέπειες για την πολιτική συμπεριφορά του.
Η ευρωπαϊκή πολιτική έπεσε σε μια παγίδα που ο πολιτικός κοινωνιολόγος Claus Offe έχει αναδείξει: αν δεν θέλουμε να εγκαταλείψουμε τη νομισματική ένωση, η θεσμική μεταρρύθμιση, η οποία απαιτεί χρόνο, είναι αναγκαία και μη δημοφιλής. Γι’ αυτό οι πολιτικοί που ελπίζουν να επανεκλεγούν αναζητούν άμεσες λύσεις. Η γερμανική κυβέρνηση, ειδικότερα, έχει μια διπλή δέσμευση, διότι έχει ήδη αναλάβει την πανευρωπαϊκή ευθύνη μέσω των ενεργειών της. Είναι επίσης η μόνη κυβέρνηση που μπορεί να πάρει μια πολλά υποσχόμενη πρωτοβουλία για ένα βήμα προς τα εμπρός – και θα πρέπει να επιδιώκει την υποστήριξη της Γαλλίας για μια τέτοια διαδικασία. Εξάλλου, δεν είναι ένα ασήμαντο έργο, αλλά ένα έργο στο οποίο οι πλέον εξέχοντες πολιτικοί της Ευρώπης έχουν επενδύσει τις καλύτερες προσπάθειές τους, για περισσότερο από μισό αιώνα.

Οι πολιτικοί θα πρέπει να είναι ειλικρινείς
Από την άλλη πλευρά, τι ακριβώς σημαίνει «αντιλαϊκό»; Αν μια πολιτική λύση είναι λογική, θα πρέπει να είναι λογικό να ζητήσουν από ένα δημοκρατικό εκλογικό σώμα να την αποδεχθεί. Και όταν πρέπει κάποιος να το κάνει αυτό, πριν από τις κοινοβουλευτικές εκλογές; Οτιδήποτε άλλο είναι συγκαταβατική εξαπάτηση. Είναι πάντα λάθος να υποτιμούμε και να ζητάμε πολύ λίγα από τους ψηφοφόρους. Θεωρώ ότι είναι μια ιστορική αποτυχία των πολιτικών ελίτ στη Γερμανία, αν συνεχίσουν να κλείνουν τα μάτια τους και να συμπεριφέρονται σαν να πρόκειται για συνηθισμένες δουλειές – δηλαδή, εάν επιμένουν στην κοντόφθαλμη λογομαχία τους για τα ψιλά γράμματα πίσω από κλειστές πόρτες, η οποία είναι η τρέχουσα προσέγγιση.
Αντ’ αυτού, οι πολιτικοί θα πρέπει να είναι ειλικρινείς με τους ολοένα και πιο ανήσυχους πολίτες, που δεν έχουν αντιμετωπίσει ποτέ σημαντικά ευρωπαϊκά θέματα. Θα πρέπει να αναλάβουν ηγετικό ρόλο σε μια αναπόφευκτα πολωτική διαμάχη σχετικά με τις εναλλακτικές λύσεις, καμία από τις οποίες δεν είναι διαθέσιμη δωρεάν. Και δεν θα πρέπει πλέον να παραμένουν σιωπηλοί σχετικά με τις αρνητικές συνέπειες αναδιανομής, τις οποίες οι «δωρήτριες χώρες», για το δικό τους μακροπρόθεσμο συμφέρον, θα πρέπει να αποδεχθούν βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, ως τη μόνη εποικοδομητική λύση για την κρίση.
Γνωρίζουμε την απάντηση της Άνγκελα Μέρκελ: ληθαργικά ενθουσιώδης. Η δημόσια περσόνα της φαίνεται να στερείται κανονιστικού πυρήνα. Δεδομένου ότι η ελληνική κρίση ξέσπασε το Μάιο του 2010 και οι Χριστιανοδημοκράτες της Μέρκελ έχασαν τις εκλογές του κρατιδίου της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, έχει εξαρτήσει καθένα από τα προσεκτικά βήματά της στον οπορτουνισμό για την παραμονή της στην εξουσία. Από τότε, η έξυπνη καγκελάριος πραγματοποιεί ελιγμούς με καθαρό μυαλό, αλλά χωρίς αναγνωρίσιμες αρχές, και, για δεύτερη φορά, στερεί από τις  ομοσπονδιακές εκλογές κάθε αμφιλεγόμενο θέμα, για να μην αναφέρουμε την προσεκτικά απομονωμένη ευρωπαϊκή πολιτική της. Μπορεί να διαμορφώσει την ατζέντα, γιατί η αντιπολίτευση, αν πίεζε για το θέμα της Ευρώπης, θα δεχόταν χτύπημα από το ρόπαλο τους «χρέους της Ένωσης» – από τους ίδιους ανθρώπους που δεν θα μπορούσαν παρά να συμφωνήσουν αν ποτέ έλεγαν κάτι.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και η πολιτική εξουσία πηγαίνει σε όποιον αποφασίζει σχετικά με την αποδοχή ή την αδειοδότηση των θεμάτων που θα συζητηθούν από το λαό. Η Γερμανία δεν χορεύει. Έχει  αποκοιμηθεί πάνω σε ένα ηφαίστειο.
Έχουν αποτύχει οι ελίτ; Κάθε δημοκρατική χώρα έχει τους πολιτικούς που της αξίζει. Και υπάρχει κάτι ιδιαίτερο στο να αναμένουμε μια συμπεριφορά πέρα ​​από τη συνηθισμένη από τους εκλεγμένους πολιτικούς. Είμαι στην ευχάριστη θέση να ζω σε μια χώρα η οποία, από το 1945, δεν είχε καμία ανάγκη για ήρωες. Επίσης, δεν πιστεύω στη δήλωση ότι τα άτομα κάνουν την ιστορία, τουλάχιστον όχι σε γενικές γραμμές. Αλλά συνειδητοποιώ ότι υπάρχουν έκτακτες καταστάσεις στις οποίες η γνωστική ευαισθησία, η φαντασία, το θάρρος και η προθυμία να αναλάβουν την ευθύνη οι υπεύθυνοι έχει αντίκτυπο στην εξέλιξη των πραγμάτων.
Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση