Η Ελλάδα "καναρίνι στο ορυχείο"

• Του Martin Wolf

Τι κάνει την Ελλάδα -μια χώρα με λίγο πάνω από το 2% του ΑΕΠ της ευρωζώνης- να προκαλεί τέτοια προβλήματα; Σε καθημερινή βάση, άνθρωποι που ζουν στο Πεκίνο ή στην Ουάσιγκτον διαβάζουν ιστορίες για υποσχέσεις που δεν κρατήθηκαν και για συνθήκες που δεν υλοποιήθηκαν. Δεν θα ήταν καλύτερα, σκέφτονται, να αφήσουν την Ελλάδα να χρεοκοπήσει και να εξέλθει από την ευρωζώνη, αντί να επιμένουν να δίνουν τόση προσοχή στα αυτοδημιουργημένα, ως επί το πλείστον, προβλήματά της;

Το ότι μπορεί η χώρα πράγματι να φύγει δεν είναι πλέον αδιανόητο. Ο Willem Buiter της Citi δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι οι πιθανότητες εξόδου της από το ευρώ τους επόμενους 18 μήνες φθάνει πλέον έως και το 50%. Κι αυτό κυρίως γιατί οι διαθέσεις των πιστωτών να δώσουν παραπάνω στήριξη στην Ελλάδα έχουν μειωθεί σημαντικά, ενώ παράλληλα το κόστος της εξόδου της από την ευρωζώνη έχει επίσης μειωθεί.

Ας θέσουμε τώρα τις ερωτήσεις που κάθε λογικός άνθρωπος θα πρέπει να θέσει όσον αφορά τις τρομαχτικές συνομιλίες με την Ελλάδα.

Πρώτο ερώτημα: Μπορεί η χώρα να συμφωνήσει με τους ιδιώτες πιστωτές για το PSI, με την τρόικα για την επίσημη συμμετοχή στο «κούρεμα» και με τους επίσημους πιστωτές για ένα δεύτερο πακέτο διάσωσης; Μπορεί να τα κάνει όλα αυτά πριν από την επόμενη λήξη ομολόγων στις 20 Μαρτίου;

Το πιθανότερο είναι ναι. Αν ναι, τουλάχιστον θα αναβληθεί πιθανή άτακτη χρεοκοπία. Υπάρχουν τρεις λόγοι για ένα τέτοιο αποτέλεσμα: Παρά τη λαϊκή οργή, οι Έλληνες πολιτικοί σε μεγάλη πλειοψηφία συμφωνούν με την επιθυμία να μείνουν την ευρωζώνη. Επίσης, παρά την έντονη πλέον έλλειψη εμπιστοσύνης, οι δυνάμεις της ευρωζώνης φοβούνται την άτακτη χρεοκοπία και πιθανή έξοδο. Επιπρόσθετα, το ΔΝΤ πιστεύει ότι ένα πρόγραμμα βασισμένο στις δυνατές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, αντί στη μαζική μεγαλύτερη δημοσιονομική συρρίκνωση ή στον φόρτο ιδιωτικοποιήσεων, μπορεί να αποδώσει, τουλάχιστον θεωρητικά.

Δεύτερο ερώτημα: μπορεί πράγματι να αποδώσει ένα τέτοιο πρόγραμμα; Η απάντηση είναι όχι, σύμφωνα και με την έκθεση της Citi. Ακόμη και όλα να πάνε τέλεια, θα χρειαστεί μεγαλύτερη μείωση του χρέους τα επόμενα χρόνια. Η Ελλάδα έχει κάνει πρόοδο από τότε όπου ξέσπασε η κρίση, έστω και λόγω της λιτότητας. Το πρωτογενές δημοσιονομικό έλλειμμα συρρικνώθηκε από 10,6% του ΑΕΠ το 2009 μόλις στο 2,4% το 2011. Είναι μεγάλη μείωση, με δεδομένη την κλίμακα της ύφεσης. Η ελληνική κυβέρνηση βρίσκεται κοντά στο σημείο που χρειάζεται να δανειστεί μόνο για να μετακυλίσει το χρέος και να καλύψει τις δανειακές της υποχρεώσεις.

Όμως αυτό δεν φτάνει. Θα χρειαστεί και εισροές συναλλάγματος για να καλύψει το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, ακόμη και χωρίς τις εξωτερικές πληρωμές τόκων στο χρέος της κυβέρνησης.

Θα μπορούσαν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις να φέρουν ουσιαστικό δυναμισμό στην οικονομία και, πάνω απ’ όλα, τη βελτίωση στις εξαγωγές που χρειάζεται για να χρηματοδοτηθούν οι εισαγωγές και να γίνει ένα βήμα υπέρ της απασχόλησης; Η απάντηση είναι: όχι γρήγορα, κι αν ακόμη υποθέσουμε ότι θα γίνει.

Τρίτο ερώτημα: συμφέρει την Ελλάδα ένα τέτοιο πρόγραμμα; Η ελληνική ελίτ αξιωματούχων το πιστεύει. Η εναλλακτική λύση, μια άτακτη χρεοκοπία και ίσως έξοδος από την ευρωζώνη, θα είναι ένα βήμα προς το άγνωστο. Η χώρα θα πρέπει να εισαγάγει και να εφαρμόσει ελέγχους συναλλάγματος, τουλάχιστον προσωρινά. Θα πρέπει να διαχειριστεί μια περίπλοκη αναδιοργάνωση των δημόσιων και ιδιωτικών χρεών της. Να αντεπεξέλθει σε μια τεράστια υποτίμηση της νέας δραχμής και στον καλπασμό του πληθωρισμού. Θα πρέπει μετά να επαναδιαπραγματευτεί τη θέση της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα υποστεί, τέλος, τεράστιες απώλειες στο ΑΕΠ και στο πραγματικό εισόδημα. Θα είναι καλύτερα αυτά από να συνεχίσει τη μάχη; Προφανώς όχι, αν και πώς μπορούμε να είμαστε βέβαιοι;

Τέταρτο ερώτημα: το πρόσθετο ελληνικό πρόγραμμα συμφέρει την υπόλοιπη ευρωζώνη και εν τέλει τον πλανήτη; Η απάντηση είναι: προφανώς ναι, αλλά όχι και σίγουρα. Τo επιχείρημα "υπέρ" είναι ότι η άτακτη χρεοκοπία και η έξοδος θα προκαλέσουν πανικό στην υπόλοιπη ευρωζώνη και ότι το κόστος για να αποφευχθεί αυτό βοηθώντας την Ελλάδα δεν είναι μεγάλο σε σύγκριση με το κόστος τέτοιας ταραχής. Το επιχείρημα "κατά" είναι ότι η ευρωζώνη έχει τη δυνατότητα να σταματήσει τη μετάδοση του πανικού, ειδικά αν η ΕΚΤ και οι κυβερνήσεις θελήσουν να δράσουν αποφασιστικά. Όμως ένα ακόμη επιχείρημα "κατά" είναι ότι θα ήταν καλύτερα να σταματήσει η προσποίηση ότι τα προγράμματα στην Ελλάδα θα αποδώσουν και να γίνει ξεκάθαρο πως η αποτυχία έχει πράγματι επιπτώσεις.

Τελευταίο ερώτημα: τι μας λέει το ελληνικό δράμα για την ευρωζώνη; Η ίδια η Ελλάδα, αν και σημαντικός συντελεστής, δεν μπορεί να είναι ο αποφασιστικός παράγοντας για το μέλλον της ευρωζώνης. Όμως, το γεγονός πως αυτή η μικρή, οικονομικά αδύναμη και κακοδιαχειριζόμενη χώρα μπόρεσε να προκαλέσει τέτοιες δυσκολίες δείχνει επίσης πόσο εύθραυστο είναι το οικοδόμημα.

Η Ελλάδα είναι το καναρίνι στο ορυχείο. Ο λόγος που έχει προκαλέσει τέτοια αναταραχή είναι ότι οι αποτυχίες της είναι ακραίες, αλλά όχι μοναδικές. Το πρόβλημά της δείχνει ότι η ευρωζώνη εξακολουθεί να ψάχνει ένα μίγμα από ελαστικότητα, πειθαρχία και αλληλεγγύη.

Η ευρωζώνη αιωρείται στο κενό. Δεν είναι ούτε τόσο βαθιά ενοποιημένη ώστε να είναι αδιανόητη η διάσπασή της ούτε τόσο ελαφρά ενωμένη που να θέλει να δοκιμάσει τη διάλυση. Πράγματι, η πιο ισχυρή εγγύηση για την επιβίωσή της είναι το κόστος της διάλυσής της. Ίσως αποδειχθεί αρκετή. Αν παρ' όλα αυτά θέλει κάτι παραπάνω από έναν συμβατικό γάμο που συντηρείται από το τρομαχτικό κόστος του μοιράσματος των ενεργητικών και παθητικών, θα πρέπει να το χτίσει πάνω σε κάτι πολύ πιο θετικό από αυτό. Όμως, με δεδομένες τις οικονομικές αποκλίσεις και τις πολιτικές τριβές που τόσο άγρια αποκάλυψε αυτή η κρίση, αυτό είναι πλέον δυνατό; Αυτό είναι το πιο δύσκολο ερώτημα από όλα.

ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση