«Τσεσμέ» και «Πίρι Ρέις» σε ένα οριακό παιχνίδι της Άγκυρας στο Αιγαίο

• Στόχος να ερευνηθεί και να καταγραφεί τι υπάρχει στην περιοχή από ενεργειακά κοιτάσματα

Πού το πάει η Τουρκία στο Αιγαίο; Το χιλιοειπωμένο ερώτημα επανέρχεται για άλλη μια φορά, καθώς, με διάφορες κινήσεις της, η Αγκυρα το τελευταίο διάστημα φροντίζει να ανεβάσει εκ νέου το θερμόμετρο της έντασης, προκαλώντας την αντίδραση της Αθήνας, αλλά και απόλυτα δικαιολογημένες αμφιβολίες για την ειλικρίνεια των διακηρύξεων της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας περί σύσφιγξης των σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες. Βεβαίως, η τουρκική πλευρά δεν κάνει κάτι διαφορετικό. Ακολουθεί την πεπατημένη, χρησιμοποιεί τα ίδια μέσα αμφισβήτησης κυριαρχικών δικαιωμάτων και εθνικής κυριαρχίας, που κατά καιρούς έχει υιοθετήσει. Το ερώτημα είναι γιατί επιλέγει τώρα, εν μέσω θέρους, να κλιμακώσει τις προκλήσεις, με διαδοχικά περιστατικά, που η τουρκική πλευρά γνωρίζει ότι θα προκαλέσουν την ελληνική αντίδραση.
Η Αγκυρα, επί σειρά ετών, με τις παραβάσεις και παραβιάσεις του FIR Αθηνών, με τις υπερπτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά, με την έξοδο ερευνητικών πλοίων στο Αιγαίο, επιδιώκει πάντοτε το ίδιο αποτέλεσμα: να παγιώσει τις διεκδικήσεις της όσον αφορά το status quo στο Αιγαίο και τη ΝΑ Μεσόγειο, να διαμορφώσει προηγούμενα στην πράξη, τα οποία, ακολούθως, θα μεταφέρει στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης με την Ελλάδα, ως αδιαμφισβήτητες πραγματικότητες.
Η παρούσα χρονική συγκυρία παρουσιάζει ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, με βάση τα οποία μπορεί να ερμηνευθεί η επιλογή της Τουρκίας να βγει στο Αιγαίο και τη ΝΑ Μεσόγειο. Ενδεχομένως το σημαντικότερο στοιχείο είναι η κατακόρυφη αύξηση του ενδιαφέροντος να ερευνηθεί και να καταγραφεί τι υπάρχει στην περιοχή, στον υποθαλάσσιο χώρο, από ενεργειακά κοιτάσματα. Η Κύπρος έχει μπει ήδη ενεργά στις έρευνες. Η Ελλάδα ανακοίνωσε πρόσφατα την πρόθεσή της να κινηθεί περισσότερο δραστήρια στον συγκεκριμένο τομέα, παραχωρώντας άδειες για έρευνες σε μεγάλες εταιρείες. Πρόσφατα, επιβεβαιώθηκε ότι στα όρια της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της Κύπρου, εντός της ΑΟΖ του Ισραήλ, υπάρχουν ιδιαίτερα πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου, κάτι που αναθέρμανε το ενδιαφέρον για έρευνες στην ευρύτερη περιοχή. Η Αγκυρα δεν θα μπορούσε να μείνει αδιάφορη έναντι των εξελίξεων, ούτε, φυσικά, να παραιτηθεί τα πάγιων διεκδικήσεών της στην περιοχή. Ετσι, αρχικά βγήκε για έρευνες στο βόρειο Αιγαίο το πλοίο «Τσεσμέ», σε περιοχή εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Ακολούθησε η απόφαση της τουρκικής βουλής να παραχωρηθούν άδειες για έρευνες για ενεργειακά κοιτάσματα στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Τέλος, εκδόθηκε η NAVTEX για τις περιοχές εντός των οποίων θα κινηθεί το ερευνητικό πλοίο «Πίρι Ρέις» και στις οποίες περιλαμβάνεται μέρος της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στη Ρόδο και στο Καστελόριζο. Είναι η περιοχή που συγκεντρώνει μεγάλο ενδιαφέρον για την Αγκυρα. Η τουρκική πλευρά γνωρίζει καλά ότι η αναγνώριση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στο Καστελόριζο θα σημαίνει ότι η ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου θα εφάπτονται, αποκόπτοντας την Τουρκία από ένα σημαντικό τμήμα της νοτιοανατολικής Μεσογείου.

Χαμηλοί τόνοι
Η έκδοση της NAVTEX δεν σημαίνει, απαραίτητα, ότι το «Πίρι Ρέις» θα κινηθεί εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Μέχρι τις 20 Αυγούστου, όμως, που η NAVTEX είναι σε ισχύ, μπορεί να γίνει. Θα είναι μία ένδειξη του κατά πόσο θέλει η Τουρκία να κλιμακώσει τις προκλήσεις τη δεδομένη στιγμή. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι λίγες ημέρες μετά την έξοδο του «Τσεσμέ» στο βόρειο Αιγαίο και τη διαμαρτυρία της Αθήνας για την απουσία ενημέρωσης, όπως προβλέπεται από το Διεθνές Δίκαιο για τη Θάλασσα, η Αγκυρα ενημέρωσε ότι πρόκειται να ξαναβγεί το ερευνητικό σκάφος στο βόρειο Αιγαίο, κάτι που δεν έγινε. Η ελληνική πλευρά κρατάει χαμηλούς τόνους, έχοντας, όμως, δοθεί οδηγίες σε Λιμενικό και Πολεμικό Ναυτικό για κατάσταση αυξημένης επιφυλακής, προκειμένου να αντιμετωπισθεί άμεσα ενδεχόμενη κλιμάκωση της πρόκλησης. Η Αθήνα επέλεξε να αξιοποιήσει την άτυπη σύνοδο του ΟΑΣΕ στο Αλμάτι του Καζαχστάν και την προγραμματισμένη παρουσία του Τούρκου ΥΠΕΞ, Αχμέτ Νταβούτογλου, εκεί, για να συζητήσει τις εξελίξεις και να αξιολογήσει καλύτερα τη σκοπιμότητα πίσω από τις ενέργειες των τελευταίων εβδομάδων.

Παιχνίδι στα όρια της κρίσης
Το διπλωματικό θρίλερ του «Πίρι Ρέις» κορυφώθηκε αργά το βράδυ της Παρασκευής, καθώς το τουρκικό ερευνητικό σκάφος εισήλθε (ώρα 22.30) στην περιοχή της ελληνικής υφαλοκρηπίδας κινούμενο στα 45 ν. μ. νότια του Καστελόριζου, παρά τα αλλεπάλληλα ελληνικά διαβήματα.
Την ίδια ώρα, στο Πεντάγωνο σήμανε συναγερμός, ενώ σκάφος ανοιχτής θαλάσσης του Λιμενικού έσπευδε στην περιοχή (ώρα 2.30 τα ξημερώματα) για να παρακολουθήσει από κοντά τις κινήσεις του «Πίρι Ρέις». Το χειρισμό του θέματος ανέλαβε το υπουργείο Εξωτερικών, καθώς ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, Δημήτρης Δρούτσας, έθεσε το ζήτημα απευθείας στον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, στη συνάντηση που είχαν χτες το πρωί στο Αλμάτι του Καζακστάν, στο περιθώριο της Υπουργικής Συνόδου του ΟΑΣΕ.
Ο Δ. Δρούτσας υπενθύμισε ότι οι δύο κυβερνήσεις έχουν εκφράσει στο ανώτατο επίπεδο την κοινή βούλησή τους για βελτίωση των σχέσεων και τόνισε ότι, εάν θέλει η Αγκυρα να κάνουμε ένα «ιστορικό βήμα μπροστά», πρέπει να συμπεριφερόμαστε ανάλογα. Και επισήμανε ότι οι πρόσφατες κινήσεις τουρκικών ερευνητικών σκαφών (αρχικά με το «Τσεσμέ» στο βόρειο Αιγαίο, με κινήσεις που ακολούθησαν στο κεντρικό Αιγαίο και τώρα με το «Πίρι Ρέις») δεν επιτρέπουν καμία πρόοδο. Ταυτόχρονα, υπενθύμισε στον Α. Νταβούτογλου ότι η Αγκυρα έχει τη δυνατότητα να θέτει τις απόψεις της για τα θέματα της υφαλοκρηπίδας στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών.

Το Καστελόριζο
Η Αθήνα δε θεωρεί άσχετη τη χρονική στιγμή της εξόδου του «Πίρι Ρέις» με τον επόμενο γύρο των διερευνητικών επαφών που έχει οριστεί για αύριο (!) στην Κωνσταντινούπολη. Ελληνες διπλωμάτες σημειώνουν ότι η υφαλοκρηπίδα του Καστελόριζου απασχολεί εντονότατα την Τουρκία, καθώς περιορίζει την πρόσβασή της στη ΝΑ Μεσόγειο. Και η ελληνική πλευρά διαμηνύει προς την Αγκυρα ότι θα έπρεπε να ακολουθήσει τη «λογική» και νόμιμη οδό της εξεύρεσης λύσης μέσω των διερευνητικών επαφών ή -στην έσχατη περίπτωση- την από κοινού προσφυγή στη Χάγη. Πάντως, η Αθήνα δεν ανησυχεί για το ενδεχόμενο να δημιουργηθεί «προηγούμενο» με βάση τις αυθαίρετες τουρκικές κινήσεις, καθώς καταγράφονται σε κάθε περίπτωση (όπως και με το «Πίρι Ρέις») οι επίσημες ελληνικές διαμαρτυρίες. Είναι ενδεικτικό ότι χτες στο Καζακστάν ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών ενημέρωσε σχετικά τον ομόλογό του των ΗΠΑ, Τζέιμς Στάινμπεργκ, καθώς και τους υπουργούς Εξωτερικών της Γερμανίας και της Γαλλίας.
Ωστόσο, το πραγματικό ζητούμενο για την ελληνική πλευρά στο ραντεβού Δρούτσα - Νταβούτογλου, πέρα από την άμεση αποχώρηση του τουρκικού ερευνητικού από την υφαλοκρηπίδα, ήταν να διαπιστώσει γενικότερα «πού το πάει η Αγκυρα». Δύο μήνες μετά την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα, τη σύσταση του Ανώτατου Συμβουλίου Στρατηγικής Συνεργασίας -όπου κάθισαν στο ίδιο τραπέζι οι δύο πρωθυπουργοί και 19 υπουργοί από τις δύο χώρες-, είναι σαφές ότι οι πανηγυρικές διακηρύξεις έχουν περάσει σε δεύτερο πλάνο.

Πόλεμος νεύρων
Στο διάστημα που μεσολάβησε η ελληνική πλευρά κατέγραψε μία σειρά συμβάντων που αποτελούν μέρος ενός πολέμου νεύρων -κατ’ άλλους ένα επικίνδυνο «κρυφτούλι» στο Αιγαίο. Η τουρκική πλευρά είναι ξεκάθαρο ότι επιδιώκει το «φλερτ» με την κρίση, επειδή θεωρεί ότι εξυπηρετεί μεσο-μακροπρόθεσμα την εξωτερική πολιτική της. Αλλωστε, ο Α. Νταβούτογλου επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία στον Δ. Δρούτσα (το ίδιο έπραξε και ο Τ. Ερντογάν στις συνομιλίες που είχε με τον Γ. Παπανδρέου στην Αθήνα) ότι «ως καλοί γείτονες μπορούμε και πρέπει να τα βρίσκουμε απευθείας μεταξύ μας και να λύνουμε τις διαφορές μας χωρίς τη μεσολάβηση τρίτων». Δηλαδή, απευθείας διάλογος...
Πιο συγκεκριμένα:

• Στις 14 - 15 Μαΐου ο Ταγίπ Ερντογάν κατέφθασε συνοδευόμενος από 9 μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου της γείτονος και πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Στρατηγικής Συνεργασίας. Το μενού είχε πολλά χαμόγελα και κατηγορηματικές διαβεβαιώσεις για την αμοιβαία βούληση για βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Είχαμε, όμως, και σαφείς διαφωνίες για το Αιγαίο. Ο Γ. Παπανδρέου πολύ παραστατικά εξήγησε ότι δεν είναι δυνατό να βλέπουμε απαθείς στα νησιά μας τα τουρκικά πολεμικά πλοία να περνούν έξω από τα παράθυρά μας και τα μαχητικά να πετούν πάνω από τις ταράτσες μας. Ο Τ. Ερντογάν απάντησε ζητώντας να τα βρούμε μεταξύ μας για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και να αφήσουμε κατά μέρος τη Χάγη (που προτείνει ως εναλλακτική λύση η Αθήνα).
• Στις 28 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε ο 44ος γύρος των ελληνοτουρκικών διερευνητικών επαφών για το θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας. Ταυτόχρονα, διπλωματικές πηγές σημείωναν ότι οι συγκεκριμένες συναντήσεις πυκνώνουν, καθώς η επόμενη οριζόταν για τις 19 Ιουλίου (σε 20 ημέρες). Ωστόσο, στις 30 Ιουνίου οι Τούρκοι έβγαλαν το ερευνητικό σκάφος «Τσεσμέ» μεταξύ Θράκης - Σαμοθράκης, χωρίς να προειδοποιήσουν αρχικά την Αθήνα.
• Και στις 5 Ιουλίου η τουρκική πλευρά οργάνωσε μία διάσωση - «σικέ» στο κεντρικό Αιγαίο (κοντά στους Καλόγηρους), υπενθυμίζοντας ότι διεκδικεί την ευθύνη για επιχειρήσεις έρευνας - διάσωσης.
• Ακολουθεί η ιστορία με τη NAVTEX -προαναγγελία εξόδου του «Πίρι Ρέις» που εξέδωσε η τουρκική πλευρά στις 12 Ιουλίου. Η Αθήνα προβαίνει σε διάβημα, η Αγκυρα το απορρίπτει και η ελληνική πλευρά ανακοινώνει ότι θα ακολουθήσει ρηματική διακοίνωση. Ωστόσο, η (γραπτή) ρηματική διακοίνωση δεν επιδόθηκε μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, επειδή τα πρώτα 24ωρα των ερευνών κύλησαν χωρίς να εισέλθει το σκάφος στην ελληνική υφαλοκρηπίδα.

Πηγές: 1, 2

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση