Κύπρος: Το σενάριο του τρόμου

Τι σημαίνει η κατάρρευση των συνομιλιών

Του έδωσε τα αυγά και τα καλάθια...

Αίσθημα έντονης απογοήτευσης για την προοπτική των συνομιλιών διακατέχει τον διεθνή παράγοντα που ασχολείται με το Κυπριακό, μετά την αποτυχία ανοίγματος του οδοφράγματος του Λιμνίτη.
Επί της ουσίας ο διεθνής παράγοντας επιρρίπτει ευθύνη ανελαστικότητας στην άλλη πλευρά, αλλά την αποδίδει σε όρους που ευθύς εξαρχής έθεσε ο στρατός. Ταυτόχρονα, επισημαίνει την έλλειψη ψυχραιμίας από τον Πρόεδρο Χριστόφια, ο οποίος με τις δημόσιες εμπρηστικές δηλώσεις του επιδείνωσε το κλίμα και έδωσε επιχειρήματα στο επικοινωνιακό οπλοστάσιο των δυνάμεων που επιδιώκουν την κατάρρευση των συνομιλιών.
Ο Αλεξάντερ Ντάουνερ, ο οποίος έζησε την εμπειρία της συνάντησης της περασμένης Πέμπτης, προσπαθεί να στρέψει την προσοχή προς τον κύριο στόχο, που είναι οι συνομιλίες, και να διατηρήσει ένα θετικό μομέντουμ. Ωστόσο, το ενδεχόμενο μιας ακόμη αποτυχίας φαντάζει πια ρεαλιστικό και οι διπλωματικές αποστολές των χωρών που ενδιαφέρονται για το Κυπριακό ετοιμάζουν αναφορές με εισηγήσεις για τη διαχείριση της επόμενης μέρας, σε περίπτωση που οι συνομιλίες ναυαγήσουν.
Το ερώτημα που τίθεται πλέον, τόσο εντός όσο και εκτός Κύπρου, είναι κατά πόσο είναι εφικτή μια συμφωνημένη λύση του Κυπριακού:
"Εάν αυτοί οι δύο ηγέτες δεν μπορούν ν' ανοίξουν ένα οδόφραγμα, πώς θα λύσουν το Κυπριακό; Κι αν δεν μπορούν να βρουν φόρμουλα για τη διακίνηση δέκα μπιτονιών πετρελαίου, πώς θα χειριστούν ζητήματα επιστροφής περιουσιών και πώς θα διαχειριστούν την εξουσία σ' ένα κοινό κράτος;".
Όποια τροπή κι αν πάρουν οι εξελίξεις, το βέβαιο είναι πως τίποτα δεν θα είναι το ίδιο το 2010. Το αισιόδοξο σενάριο είναι πως θα υπάρξει τελικά μια συμφωνία. Όμως, αν τα πράγματα εξελιχθούν προς την αντίθετη κατεύθυνση, η επόμενη μέρα θα είναι εντελώς διαφορετική από τη σημερινή, για όλες τις πλευρές.
Αρχικά, αν καταρρεύσουν οι συνομιλίες η προοπτική της επανένωσης θα χαθεί οριστικά. "Αν δεν το λύσουμε εγώ με τον Ταλάτ, δεν ξέρω ποιοι μπορεί να συμφωνήσουν", δήλωσε ο Πρόεδρος Χριστόφιας, ο οποίος πραγματικά θεωρεί τις υπό εξέλιξη συνομιλίες τις κρισιμότερες στην ιστορία του Κυπριακού, διότι είναι οι τελευταίες με στόχο τη συνένωση. "Σε αυτές τις συνομιλίες κρίνεται το μέλλον του κυπριακού λαού", είπε σε μια άλλη δήλωσή του. Μάλιστα, σε πρόσφατη συνέντευξή του στη ΝΕΤ, περιγράφοντας το σενάριο της επόμενης μέρας χωρίς λύση, ο Πρόεδρος Χριστόφιας προειδοποίησε όσους εθίστηκαν στο στάτους κβο και στο να ζουν σ' ένα αμιγώς ελληνικό κράτος να μην έχουν ψευδαισθήσεις. "Οι Τουρκοκύπριοι, που είναι υπήκοοι της Κυπριακής Δημοκρατίας, θα διεκδικήσουν τις περιουσίες τους και πιθανόν να εγκατασταθούν στο νότο, ενώ η Τουρκία θα ελέγχει πλήρως το βορρά", είπε και εξήγησε ότι θα επαληθευτεί εκείνο που έλεγε ο Τάσσος Παπαδόπουλος, δηλαδή: "αφέντες το βορρά και συνέταιροι στο νότο".
Ο Πρόεδρος, λοιπόν, έχει συναίσθηση των συνεπειών της μη λύσης και είναι ειλικρινής όταν λέγει πως δεν έχει "σχέδιο Β". Όμως, το ζητούμενο είναι πώς φτάνεις στο στόχο της λύσης. Δηλώσεις του τύπου "άλλα λέγει μέσα, άλλα έξω", ή "είναι αχόρταγος", "τα θαλάσσωσε" και "λέγει ψέματα" ανατινάζουν τις γέφυρες, ροκανίζουν την αξιοπιστία του συνομιλητή, απαξιώνουν τη διαπραγματευτική διαδικασία και τσιμεντώνουν το επιχείρημα: "Μα θα κάνω κοινό κράτος με αυτούς;".
Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ
Είναι ξεκάθαρο πως ύστερα από ένα ενδεχόμενο αδιέξοδο η διεθνής κοινότητα και δη ο ΟΗΕ θα απεμπλακούν από τη διαδικασία. Κανένας δεν θα έχει το κουράγιο να ξεκινήσει από την αρχή μια διαπραγμάτευση που συνεχίζεται ατερμόνως για 35 χρόνια και η ΟΥΝΦΙΚΥΠ, που είναι η μακροβιότερη ειρηνευτική αποστολή, θα αποσυρθεί. Ήδη ο Γενικός Γραμματέας έπαιξε το καμπανάκι κινδύνου με τη σχετική αναφορά στην έκθεσή του για την ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Σύμφωνα με πληροφορίες που μεταδόθηκαν από την έδρα των ΗΕ, τρία κράτη, η Ιαπωνία (που είναι ο κύριος χρηματοδότης των ειρηνευτικών αποστολών), οι ΗΠΑ και η Βρετανία, ζητούν να περάσει η σχετική αναφορά και στο ψήφισμα για την ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Την αποχώρηση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ ζητεί και η Τουρκία.
Μια τέτοια εξέλιξη, ύστερα από ένα αδιέξοδο στο Κυπριακό, θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στο αίσθημα ασφάλειας του πληθυσμού. Χωρίς την ΟΥΝΦΙΚΥΠ να βλέπει και να καταγράφει τα πάντα εκ μέρους της διεθνούς κοινότητας και με μια εχθρική Τουρκία απέναντι, ως αποτέλεσμα των περιπλοκών που θα προκαλέσει η απουσία προοπτικής λύσης, τίποτα δεν θα είναι το ίδιο στην Κύπρο. Οι Βρυξέλλες θα απαιτήσουν αυστηρότερο έλεγχο της γραμμής κατάπαυσης του πυρός, που ντε φάκτο θα εξελιχθεί σε εξωτερικό σύνορο της ΕΕ.
Η Τουρκία
Οι αρνητικές επιπτώσεις εις βάρος της ε/κ πλευράς σε καμιά περίπτωση δεν συνεπάγονται θετικές εξελίξεις για την άλλη πλευρά. Τόσο η Τουρκία όσο και οι Τ/Κ θα έχουν να διαχειριστούν μια σειρά από σοβαρότατα προβλήματα.
Κατά πρώτον η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας θα περιπλεχθεί ακόμη περισσότερο. Ακόμη κι αν η Τουρκία ανοίξει τα λιμάνια της, που πολιτικά θα είναι δύσκολο να το κάνει, το Κυπριακό θα δηλητηριάζει τις σχέσεις της με την ΕΕ. Ανά πάσα στιγμή η Κύπρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί από κράτη-μέλη που εναντιώνονται στην πλήρη ένταξή της και να γίνει η αφορμή για διακοπή των διαπραγματεύσεων.
Έστω ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις θα εξελιχθούν ομαλά και σε κάποια στιγμή η Τουρκία αποφασίσει να λύσει το Κυπριακό με όρους ευνοϊκότερους για τους Ελληνοκύπριους. Μέχρι να έρθει εκείνη η στιγμή (αν έρθει ποτέ), ο παράγοντας χρόνος θα καταστήσει το πρόβλημα πολύ πιο περίπλοκο απ' ό,τι σήμερα. Συνεπώς, αν δε λυθεί σύντομα το Κυπριακό οι σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ θα είναι υπό διαρκή ομηρεία. Η Τουρκία θα έχει εσαεί στο μαλακό της υπογάστριο ένα μικρό κράτος που δεν το αναγνωρίζει και δεν το υπολογίζει, αλλά ούτε και θα μπορεί να το αγνοήσει, καθώς από το 2004 είναι ισότιμο μέλος του πιο ισχυρού πολιτικού και οικονομικού κλαμπ. Μη λύση, για την Τουρκία σημαίνει υποθήκευση του μέλλοντος 70 εκατομμυρίων Τούρκων, χωρίς να μπορεί εκ των πραγμάτων να ικανοποιήσει 200.000 Τουρκοκύπριους.
Οι Τουρκοκύπριοι
Ίσως ο μεγαλύτερος χαμένος στο σενάριο της μη λύσης θα είναι οι ίδιοι οι Τουρκοκύπριοι. Ο νέος "υπουργός Εξωτερικών" του Έρογλου, Χουσεΐν Οζγκουργκούν, δήλωσε προχθές στην Τουρκία ότι είναι και η αναγνώριση της "ΤΔΒΚ" μια επιλογή. Όμως, αυτό είναι μάλλον αδύνατο λόγω της ένταξης ολόκληρης της Κύπρου στην ΕΕ. Μια πλήρης αναγνώριση της "ΤΔΒΚ" μπορεί να επέλθει μετά από πολλές δεκαετίες, αλλά μέχρι τότε μπορεί να μην υπάρχουν καν Τουρκοκύπριοι στο βόρειο μέρος της Κύπρου.
Άπιαστος στόχος αποδείχθηκε και η προσπάθεια οικονομικής αυτονόμησης των Τουρκοκυπρίων. Όσα μοντέλα δοκιμάστηκαν μέχρι σήμερα απέτυχαν λόγω του μικρού μεγέθους, της μη αναγνώρισης και της έλλειψης εμπειρίας και τεχνογνωσίας. Το υποκατάστατο της χρηματοδότησης της "ΤΔΒΚ" από την Τουρκία επέφερε τα αντίθετα αποτελέσματα. Το ότι η Τουρκία θα πλήρωνε έτσι κι αλλιώς το λογαριασμό δημιούργησε έναν πολυπληθή κρατικό μηχανισμό που καταβροχθίζει τους πόρους και δεν παράγει τίποτα.
Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Τουρκία από τη μη λύση είναι το οικονομικό. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, τα κατεχόμενα στοιχίζουν σήμερα στην τουρκική κυβέρνηση 850 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο. Οι δαπάνες αυτές αυξάνονται κατακόρυφα και η Τουρκία δέχεται πιέσεις από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να μειώσει τις αντιπαραγωγικές χρηματοδοτήσεις. Αν τα χρήματα αυτά επενδύονταν στις υποανάπτυκτες πόλεις στα νοτιοανατολικά της χώρας, σήμερα η Τουρκία θα ήταν μια άλλη χώρα. Ήδη υπάρχουν αντιδράσεις στην ίδια την Τουρκία και η τουρκική κυβέρνηση ασκεί πίεση στην "ΤΔΒΚ" να περικόψει δραματικά τις δαπάνες της, ειδικά σε ό,τι αφορά τις μισθοδοσίες των υπαλλήλων, καταργώντας την ΑΤΑ και άλλα επιδόματα.
ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΑ: Χωρίς λύση θα οργιάσει η παραοικονομία
Από το 2004 και μετά υπήρξε σημαντική αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος των Τουρκοκυπρίων, όμως το φαινόμενο αυτό ήταν συγκυριακό και οφειλόταν στην ανάπτυξη της γης. Λόγω της διεθνούς κρίσης, των προβλημάτων νομιμότητας, της άναρχης ανάπτυξης και της έλλειψης υποδομών, ο τομέας αυτός έχει χρεοκοπήσει. Ο άλλος αξιόλογος παραγωγικός τομέας της οικονομίας, τα πανεπιστήμια, επηρεάστηκε αρνητικά από την οικονομική κρίση στην Τουρκία.
Μια κοινωνία που δεν έχει οικονομική αυτονομία δεν έχει ούτε ανεξαρτησία. Και ο μόνος τρόπος οικονομικής αυτονόμησης των Τ/Κ είναι η λύση και η ανάπτυξη μέσα από τις δομές της ομοσπονδίας και εντός της ΕΕ. Οι Ε/Κ θα επιβιώσουν και χωρίς λύση, οι Τ/Κ θα δυσκολευτούν. Χωρίς λύση θα είναι η πίσω αυλή της τουρκικής παραοικονομίας και ο παράδεισος των φατριών της μαφίας. Ως κοινότητα θα απορροφηθούν από τον πληθυσμιακό όγκο της Τουρκίας και θα εξαφανιστούν.
Οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε.
Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα επισκέφθηκε την Τουρκία και προσδιόρισε τη χώρα αυτή ως στρατηγικό της σύμμαχο. Ωστόσο, ο ρόλος της περιφερειακής δύναμης που θα είναι παράγοντας σταθερότητας στην περιοχή δεν μπορεί να ολοκληρωθεί με ανοιχτό το Κυπριακό.
Το ίδιο σημαντική είναι η Τουρκία για την ΕΕ. Η ΕΕ, ακόμη κι αν δεν συνηγορήσει στην πλήρη ένταξη της Τουρκίας, θεωρεί τις σχέσεις της με τη χώρα αυτή στρατηγικής σημασίας. Μέχρι το τέλος Ιουνίου αναμένεται ότι θα υπογραφεί η συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού Ναμπούκο για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Κασπία στην Ευρώπη, και την απεξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία.
Ακόμη, ο σχεδιασμός της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας της Ευρώπης βρίσκεται στον αέρα, λόγω της μη αναγνώρισης της Κύπρου. Η Κύπρος μπλοκάρει τη συμμετοχή της Τουρκίας στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Ασφάλειας (EDA), μέρος του οποίου είναι και ο λεγόμενος ευρωστρατός, ενώ η Τουρκία θέτει βέτο στη συνεργασία του ΝΑΤΟ με τον EDA, λόγω της συμμετοχής της Κύπρου, που δεν είναι μέλος της συμμαχίας.
Μιλώντας τον περασμένο χρόνο σε αμυντικό συνέδριο που οργάνωσε η γαλλική προεδρία στο Παρίσι, ο τότε γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ De Hoop Scheffer κάλεσε την ΕΕ να βρει τρόπο για παράκαμψη των ενστάσεων της Κύπρου για ένταξη της Τουρκίας στον EDA. Ωστόσο, σύμφωνα με ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές του επικαλέστηκε το Ρόιτερ, "μια τέτοια κίνηση θα πρέπει να περιμένει πρόοδο από τη διακριτική διπλωματία που σκοπεύει στην επανένωση της Κύπρου". Σύμφωνα με τον αντιπρόσωπο της Ομάδας Διεθνών Κρίσεων (International Crisis Group) στην Τουρκία Hugh Pope το πρόβλημα αυτό είναι από τα σοβαρότερα που αντιμετωπίζει η ΕΕ εξαιτίας του Κυπριακού. Σύμφωνα με τον Hugh Pope, λόγω των βέτο της Κύπρου στην ΕΕ και της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, "δεν υπάρχει σχέση μεταξύ ΕΕ και ΝΑΤΟ. Ούτε έναν καφέ δεν μπορούν να πιουν μαζί".
Στις αρχές τις περασμένης εβδομάδας, μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου στην Πράγα, έχοντας δίπλα του τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου, ο υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας Καρλ Μπιλντ, η χώρα του οποίου αναλαμβάνει την προεδρία το επόμενο εξάμηνο, δήλωσε πως το σημαντικότερο πρόβλημα που έχει να διαχειριστεί η ΕΕ τους επόμενους μήνες είναι το Κυπριακό. "Το Κυπριακό είναι πιο σημαντικό ακόμη και από την υιοθέτηση της συνθήκης της Λισαβόνας", είπε.
Η θέση αυτή του Μπιλντ αποτυπώνει τη σημασία που απέκτησε το Κυπριακό στην ΕΕ, καθότι τα ζητήματα που διακυβεύονται από την εκκρεμότητά του είναι πολύ πέραν της κουκκίδας που φαίνεται στην υδρόγειο σφαίρα στα ανατολικά της Μεσογείου. Οι παρενέργειες του Κυπριακού αντανακλούν σε ευρύτερα γεωπολιτικά ζητήματα, όπως οι σχέσεις Δύσης - Ισλάμ, η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ και η σταθερότητα σε μια περιοχή που εκτείνεται από τα Βαλκάνια μέχρι τον Καύκασο και τη Μέση Ανατολή.
Εάν δει κανείς τα πράγματα ορθολογιστικά, μπορεί να ελπίζει βάσιμα πως παρά τις δυσκολίες και τα προβλήματα οι συνομιλίες θα κυλήσουν. Η λογική λέγει ότι η λύση είναι αναπόφευκτη. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει το γεγονός ότι το Κυπριακό είναι γέννημα και θρέμμα του παραλογισμού.
Του ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΔΡΟΥΣΙΩΤΗ

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση