Η Ρωσία, η Ουκρανία και η Δύση: Deja vu ξανά

Του Ian Bond

Ό,τι και να κάνει ο πρόεδρος της Ρωσίας, φαίνεται ότι προκαλεί έκπληξη στη Δύση, και μέχρι να αποφασίσουν τι να κάνουν η ΕΕ και το ΝΑΤΟ, ο Putin έχει ξεφύγει ξανά. Η ανικανότητα των Δυτικών να μάθουν από την (οδυνηρή) εμπειρία, βοηθάει μόνο στο να τον ενθαρρύνει να πιέσει ξανά.

Τα τελευταία 15 χρόνια, πράκτορες του ρωσικού κράτους έχουν δηλητηριάσει, έχουν ρίξει ακτινοβολίες και έχουν πυροβολήσει εχθρούς του Putin σε ευρωπαϊκό έδαφος, σκοτώνοντας κάποιους εξ αυτών και τουλάχιστον έναν αθώο παρευρισκόμενο. Έχουν εμπλακεί στις εκλογές στις ΗΠΑ και στη Γαλλία, και ίσως και αλλού. Και γνωρίζουμε ότι το 2014 ανατίναξαν μια αποθήκη πυρομαχικών στην Τσεχία, σκοτώνοντας δύο ανθρώπους.

Η πιο επείγουσα και σημαντική πρόκληση για τους δυτικούς φορείς χάραξης πολιτικής επί του παρόντος, είναι να απαντήσουν στην συνεχιζόμενη στρατιωτική παρέμβαση του Putin στην Ουκρανία, στην οποία οι ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν το 2014. Τις τελευταίες εβδομάδες οι μάχες έχουν ξεκινήσει ξανά στην Ανατολική Ουκρανία. Σύμφωνα με τον επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Josef Borrell, στις 19 Απριλίου υπήρχαν 100.000 Ρώσοι στρατιώτες στα σύνορα με την Ουκρανία -μια μεγάλη και απειλητική παρουσία. Τι σχεδιάζει ο Ρώσος πρόεδρος, και τι θα πρέπει να κάνουν η ΕΕ και το ΝΑΤΟ για αυτό;

Η Ρωσία θα διεξάγει κοινοβουλευτικές εκλογές τον Σεπτέμβριο. Είτε πρόκειται για την πανδημία είτε για τις οικονομικές προοπτικές, τα πράγματα δεν έχουν πάει καλά για τον Putin στο εσωτερικό, μετά από την τροποποίηση του ρωσικού συντάγματος πέρυσι που του επιτρέπει να παραμείνει στην εξουσία (δυνητικά) μέχρι το 2036. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι περισσότεροι Ρώσοι τώρα θεωρούν πως ο Putin απέτυχε παρά πέτυχε να προάγει την οικονομική ανάπτυξη, να αυξήσει το επίπεδο διαβίωσης και να καταπολεμήσει τη διαφθορά. Ίσως αυτό εξηγεί γιατί επιστρέφει σε παλιά κόλπα: ελπίζει να σιωπήσει τους επικριτές εντός της Ρωσίας, να δημιουργήσει μια έκρηξη πατριωτικής υποστήριξης και να εξασφαλίσει το εκλογικό αποτέλεσμα που θέλει.

Οι ελιγμοί γύρω από την Ουκρανία μπορούν να αποσκοπούν μόνο στο να τονίσουν στον πρόεδρο της, Volodomyr Zelensky, πόσο ευάλωτη είναι η χώρα του. Ή ο Putin μπορεί να πιστεύει ότι οι συζητήσεις για νέο πόλεμο, θα οδηγήσουν στην καταστροφή της Ουκρανίας (μία φράση που χρησιμοποίησαν δύο υψηλόβαθμοι Ρώσοι αξιωματούχοι προσφάτως), θα πείσουν τη Γαλλία και τη Γερμανία να πιέσουν τον Zelensky να κάνει παραχωρήσεις όπως να δώσει στους εκπροσώπους της Ρωσίας στο Ντονμπάς, περισσότερη επιρροή στην κυβέρνηση της Ουκρανίας. Ή μπορεί να δοκιμάζει τον Αμερικανό πρόεδρο Joe Biden για να δει την αντίδραση του, να δει πόσο διαφέρει από τον Donald Trump.

Ή το Κρεμλίνο μπορεί στην πραγματικότητα να προετοιμάζει μια νέα εισβολή το καλοκαίρι. Ένας ανησυχητικός παράγοντας είναι η αυξημένη ρωσική προπαγάνδα που κατηγορεί την Ουκρανία ότι είναι έτοιμη να επιτεθεί στις "αυτονομιστικές” περιοχές, και ότι σχεδιάζει "γενοκτονία” έναντι των Ρώσων εθνικών.

Ανεξαρτήτως του ποια θέση είναι σωστή, οι ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες, πρέπει να έχουν δύο στόχους: να καθησυχάσουν την Ουκρανία, και να αποτρέψουν τη Ρωσία, αλλάζοντας τον υπολογισμό κόστους-οφέλους, υπέρ της αποκλιμάκωσης.

Οι ουκρανικές δυνάμεις είναι πολύ πιο ικανές σε σχέση με το 2014, αλλά οι δυτικές χώρες θα πρέπει να συνεργαστούν για να καλύψουν τα κενά στο αμυντικό τους οπλοστάσιο. Οι δυτικές χώρες επίσης χρειάζεται να δείξουν μεγαλύτερη πολιτική στήριξη για την Ουκρανία. Όσο το δυνατό περισσότερες χώρες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ πρέπει να έχουν επαφές υψηλού επιπέδου με τις ουκρανικές αρχές και την κοινωνία των πολιτών στους επόμενους μήνες, για να δείξουν την ανησυχία τους για την κατάσταση.

Ο Putin γνωρίζει ότι η Δύση δεν έχει καμία επιθυμία να πάει σε πόλεμο για την Ουκρανία. Η Δύση πρέπει να δείξει επομένως ότι θα αυξήσει το κόστος για την επιθετικότητα της Ρωσίας με άλλους τρόπους. Η ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο, και άλλοι δυτικοί υποστηρικτές της Ουκρανίας, θα πρέπει να πουν στο Κρεμλίνο ότι εργάζονται σε συντονισμένα "πακέτα κυρώσεων” που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν γρήγορα σε περίπτωση που οι ρωσικές δυνάμεις περάσουν ξανά τα σύνορα. Νέες κυρώσεις θα πρέπει να σχεδιαστούν για να κάνουν πραγματική ζημιά στους κλάδους της οικονομίας από τους εξαρτάται το καθεστώς του Putin, ιδιαίτερα αυτός της βιομηχανίας πετρελαίου και αερίου, και στη ρωσική πρόσβαση στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, καθώς και σε ένα ευρύ φάσμα ρωσικών ελίτ.

Ο αγωγός αερίου Nordstream 2 από τη Ρωσία στη Γερμανία μέσω της Βαλτικής Θάλασσας, θα πρέπει να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των κυρώσεων. Εάν μπει σε λειτουργία, θα αποτελέσει "σφήνα’ μεταξύ της Γερμανίας (από τη μια πλευρά) και των ΗΠΑ, Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής από την άλλη, και θα επιτρέψει στη Ρωσία να κλείσει τους υφιστάμενους αγωγούς που διέρχονται από την Ουκρανία. Θα διαιωνίσει επίσης την τεράστια εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία για την ενέργεια της.

Όσο σημαντική είναι η ενίσχυση της Ουκρανίας, άλλο τόσο είναι η αντιμετώπιση των ευρύτερων ρωσικών προσπαθειών για ανατροπή των φιλελεύθερων δημοκρατικών συστημάτων στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική. Οι δυτικές δυνάμεις πρέπει να ανταλλάσσουν πληροφορίες και τις βέλτιστες πρακτικές για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και της χειραγώγησης των ψηφοφόρων, και να εντοπίζουν, να εκθέτουν και όπου είναι πιθανό, να διώκουν Ρώσους πράκτορες με επιρροή στα πολιτικά τους συστήματα.

Οι δυτικές χώρες πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι οι ένοπλες δυνάμεις τους είναι σε θέση να αποτρέψουν οποιαδήποτε μελλοντική προσπάθεια των Ρώσων να τις εκφοβίσει ή να τις εξαναγκάσει. Οι ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας είναι πολύ καλύτερα εξοπλισμένες και πιο ικανές από ότι ήταν όταν νίκησαν τη Γεωργία το 2008. Ο Putin έχει δώσει ιδιαίτερη έμφαση τα τελευταία χρόνια σε νέα πυρηνικά όπλα -μικρή χρήση σε ένα πόλεμο, αλλά ικανό να εκφοβίσει έναν πιθανό αντίπαλο. Για να διατηρήσει την αποτροπή, το ΝΑΤΟ χρειάζεται αξιόπιστο και πυρηνικό αντιστάθμισμα. Χρειάζεται επίσης διάλογο με τη Ρωσία που να διασφαλίζει πως κάθε πλευρά κατανοεί τους στόχους και τις κόκκινες γραμμές της άλλης.

Στην ετήσια ομιλία του προς την Ομοσπονδιακή Συνέλευση -το αντίστοιχο του State of the Union στις ΗΠΑ- στις 21 Απριλίου, ο Putin δεν είπε πολλά για την Ουκρανία. Αλλά η απειλή δεν θα εξαφανιστεί -ούτε όταν τα ρωσικά στρατεύματα αποσυρθούν στις συνήθεις θέσεις τους. Μια πιο συνεκτική δυτική προσέγγιση απέναντι στη Ρωσία, πρέπει να βασιστεί στο να περιορίσει τη ζημιά που πρέπει να κάνει προς το συμφέρον της ΕΕ και των χωρών του ΝΑΤΟ και στους Ανατολικοευρωπαίους γείτονες τους, πάνω από όλα στην Ουκρανία αλλά επίσης στη Λευκορωσία- που εξακολουθεί να αποτελεί έναν πιθανό στόχο για ενσωμάτωση στη Ρωσία. Ο Putin μπορεί να είναι επικεφαλής στη Ρωσία για άλλη μία δεκαετία ή και περισσότερο. Είναι απίθανο να μειώσει την δυσπιστία του απέναντι στο ΝΑΤΟ ή στην ΕΕ ή να σταματήσει να επιδιώκει μια σφαίρα επιρροής στον πρώην σοβιετικό χώρο. Η κοσμοθεωρία του, αυτή του μηδενικού αθροίσματος, που γενικώς ασπάζονται τα στελέχη του ρωσικού πολιτικού κατεστημένου, θα καθοδηγήσει την εξωτερική συμπεριφορά της Ρωσίας για το προσεχές μέλλον. Εάν οι δυτικοί ηγέτες δεν διαμορφώσουν τις πολιτικές τους για να αποτυπώσουν την πραγματικότητα, θα συνεχίσουν να κάνουν τα ίδια λάθη και ο Putin θα συνεχίσει να τα εκμεταλλεύεται.

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση