Με τη Ρωσία να απειλεί την Ουκρανία με πόλεμο, τι πρέπει να κάνει η ΕΕ;

Του Michael Emerson

Η Ρωσία έχει αφήσει να εννοηθεί ότι προετοιμάζεται για πόλεμο με την Ουκρανία, λαμβάνοντας υπόψη τέσσερα βασικά στοιχεία και πραγματικότητες.

Περίπου 80.000 στρατιώτες και στρατιωτικός εξοπλισμός βρίσκονται στα ανατολικά σύνορα της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας.

Η ρωσική κοινή γνώμη έχει "ζεσταθεί" με το "αναπόφευκτο του πολέμου”. Οποιοσδήποτε έχει επαφή με τον κόσμο στη Ρωσία θα γνωρίζει ότι η μηχανή προπαγάνδας του Κρεμλίνου βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία με αυτό το σύνθημα. Ακόμη και οι άνθρωποι με μικρό ενδιαφέρον στην πολιτική είναι πλέον έντρομοι με την προοπτική του πολέμου που μεταδίδεται από το Κρεμλίνο. Τόσο ο Vladimir Putin όσο και ο Sergey Lavrov, κάνουν λόγο για "καταστροφή” της Ουκρανίας εάν επιτεθεί στη Ρωσία, κάτι που προφανώς δεν θα γίνει, επομένως αυτό είναι ένα γλωσσικό πρόσχημα για την περαιτέρω αύξηση της έντασης για τα όσα διακυβεύονται.

Το Κρεμλίνο έχει εμπειρία αρκετών στρατιωτικών σχεδίων που χρησιμοποιήθηκαν "επιτυχώς” τα τελευταία χρόνια στη γειτονιά: απόλυτη προσάρτηση (Κριμαία), υβριδικός πόλεμος και κατοχή (Ντονμπάς), και -ίσως πιο σχετικό με ό,τι συμβαίνει σήμερα-, το μοντέλο της Γεωργίας το 2008. Το τελευταίο εξελίσσεται ως εξής: παίρνει θέση εκ των προτέρων ο στρατός για να επιτρέψει μια άμεση επίθεση. Διατηρούνται συνεχείς προκλήσεις μέχρι η άλλη πλευρά να θεωρήσει αδύνατο το να μην αντιδράσει (ακριβώς αυτό που έκανε ο Saakashvili, τόσο καταστροφικό). Και όταν η άλλη πλευρά κάνει την πρώτη κίνηση, ταχύτατη εισβολή.

Όλα αυτά συμβαίνουν εν όψει των εκλογών της Δούμα τον Σεπτέμβριο, για τις οποίες το Κρεμλίνο θέλει πατριωτική στήριξη για να προστατεύσει τη Ρωσία από εξωτερικούς εχθρούς (τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, σε πρώτο βαθμό), δεδομένου του θλιβερού ιστορικού της κυβέρνησης για την εσωτερική πολιτική.

Ορισμένοι Ρώσοι σχολιαστές σε think tank, υποδηλώνουν ότι η Ρωσία δεν έχει καμία πρόθεση να επιτεθεί στρατιωτικά στην Ουκρανία, αλλά έχει άλλους στόχους, όπως το να απομακρύνει το επίκεντρο μακρια από τον Navalny. Οι απειλές και η πίεση στον Ουκρανό πρόεδρο Zelensky, θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια προσποίηση για την πολιτική αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας. Εναλλακτικά, δοκιμάζει τις αντιδράσεις της νέας κυβέρνησης Biden, η οποία σήμερα επικεντρώνεται στο να αιτιολογήσει την στρατιωτική της αποχώρηση από το Αφγανιστάν.

Άλλη μία ανάγνωση των πιθανών τακτικών του Κρεμλίνου είναι πως είναι ουσιαστικά οπορτουνιστικές. Οι στρατηγικοί στόχοι της Ρωσίας είναι προφανείς: να αντιμετωπίσει τους δυτικούς και ευρωπαϊκούς προσανατολισμούς πρώην σοβιετικών χωρών όπως η Ουκρανία και η Γεωργία με οποιονδήποτε τρόπο φαίνεται εφικτός, έτσι ώστε να δημιουργήσει περιορισμένο μόνο κόστος. Ο πόλεμος με τη Γεωργία το 2008 πέτυχε στο να μετατρέψει δύο περιοχές σε ρωσικά προτεκτοράτα. Η προσάρτηση της Κριμαία και ο διαχωρισμός του Ντονμπάς το 2014, επιτεύχθηκαν με ιδιαίτερα χαμηλό κόστος για τη Ρωσία.

Σε αυτό το σημείο, μπορεί κανείς να υποθέσει ότι οι φορείς χάραξης πολιτικής του Κρεμλίνου περιμένουν για τις ευκαιρίες που μπορεί να δημιουργήσουν οι τρέχουσες απειλές, διατηρώντας όλες τις επιλογές ανοιχτές. Σίγουρα, θα προτιμούσαν να πετύχουν τον στόχο τους για ένα ευθυγραμμισμένο καθεστώς στο Κιέβο, χωρίς στρατιωτική δράση. Αλλά κανείς δεν ξέρει τι ευκαιρίες θα προκύψουν -χωρίς να αποκλείονται περαιτέρω εδαφικά κέρδη για τη Ρωσία, εάν επιτυγχάνονται με χαμηλό κόστος.

Το επόμενο ερώτημα είναι ποιοι θα μπορούσαν να είναι οι πρακτικοί στόχοι της Ρωσίας. Έχει ήδη υπό κατοχή το Ντονμπάς και την Κριμαία, επομένως τι υπάρχει στη συνέχεια; ένα απλό σενάριο που υποστηρίζει η Margarita Simonyan, αρχισυντάκτρια του Russia Today (και ως εκ τούτου, απηχεί τις απόψεις του Κρεμλίνου), θα ήταν η Ρωσία να αναβαθμίσει την τωρινή υβριδική κατοχή των περιοχών του Ντονμπάς μέσω μιας πλήρους προσάρτησης, υπό το σύνθημα "Μητέρα Ρωσία, φέρε το Ντονμπάς πίσω σπίτι”, το οποίο ζητούν οι αυτονομιστές ηγετες -δηλαδή το μοντελο της Κριμαίας.

Ένα πιο φιλόδοξο σενάριο θα ήταν μια κίνηση-πένσα: να μετακινηθεί νότια κάτω από την ακτογραμμή της Αζοφικής Θάλασσας από το Ντονμπάς, καταλαμβάνοντας το σημαντικό ουκρανικό λιμάνι της Μαριούπολη και προχωρώντας όσο το δυνατό πιο γρήγορα για να ενωθεί με άλλη μία εισβολή από την Κριμαία. Οι δυνάμεις που θα ήταν έτοιμες στην Κριμαία, θα είχαν δύο στόχους. Πρώτον, να μετακινηθούν βόρεια στην ακτογραμμή της Αζοφικής Θάλασσας για να ενωθούν με τις δυνάμεις που θαα έρχονται κάτω από το Ντονμπάς, και έτσι να ολοκληρωθεί ο ρωσικός έλεγχος της ακτογραμμής της Αζοφικής Θάλασσας. Και δεύτερον, να αποκτήσει τον έλεγχο του Καναλιού της Βόρειας Κριμαία, το οποίο επί του παρόντος εμποδίζεται από την Κριμαία για να δίνει νερό΄στην Κριμαία. Αυτό το Κανάλι στη Βόρεια Κριμαία αντλεί το νερό του περίπου 100 χλμ βόρεια, από τον Δνείπερο ποταμό, διασχίζοντας την περιφέρεια Kherson. Η έλλειψη νερού στην Κριμαία είναι σοβαρό θέμα και ως casus belli θα έστεκε καλά για τη ρωσικη κοινή γνώμη. Μια ματιά τον χάρτη επίσης υποδηλώνει ότι η δυτική όχθη του Δνείπερου ποταμού στο Kherson θα το καθιστούσε ένα εύκολο προς άμυνα, νέο de facto σύνορο.

Αλλά παρόλο που τέτοιες επιχειρήσεις είναι πιθανότατα μεταξύ των επιλογών που προετοιμάζονται από τους Ρώσους στρατιωτικούς σχεδιαστές, ίσως το Κρεμλίνο να προσπαθεί απλώς να χρησιμοποιήσει τις απειλές του για να πετύχει άλλους στόχους, κατά προτίμηση χωρίς πόλεμο. Εάν συμβαίνει αυτό, ποιοι θα ήταν αυτοί οι άλλοι στόχοι; ένας θα μπορούσε να υποθέσει α) να καταφέρει να ρέει πάλι το νερό στην Κριμαία και β) να αποκτήσει ειδικό συμφωνηθέν καθεστώς για τις κατεχόμενες περιοχές του Ντομπάς.

Οι ιστορίες που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στα πιο ανεξάρτητα ρωσικά ΜΜΕ, προβλέπουν ότι το Κρεμλίνο θα παρουσιάσει σύντομα στον zelensky μια λίστα με επίσημα αιτήματα, συμπεριλαμβανομένων και των δύο παραπάνω. Αυτό θα απαιτούσε συνθηκολόγηση από τον Zelensky στη ρωσική πίεση, η οποία με τη σειρά της θα σημαίνει ένα τέλος της διακυβέρνησης του σε συνθήκες πολιτικού χάους στο Κιέβο, και αντικατάσταση με μια -όπως ελπίζει το Κρεμλίνο- πιο φιλική προς τη Ρωσία κυβέρνηση.

Αλλά δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο Zelensky προτίθεται να διαπράξει πολιτική αυτοκτονία με αυτόν τον τρόπο. Αντιθέτως, έχει την ευκαιρία να πάρει τον biden πιο σταθερά με το μέρος του απο ό,τι θα συνέβαινε στην περίπτωση μιας ήρεμης και χωρίς απειλές κατάστασης. Επομενως εάν το Κρεμλίνο κάνει ένα σόου με την ελπίδα ότι ο Zelensky θα χάσει την ψυχραιμία του και θα αποσταθεροποιηθεί στο εσωτερικό, αυτό δεν φαίνεται να λειτουργεί. Μπορεί ακόμη να αποδειχθεί και αντιπαραγωγικό, παρακινώντας τον πρόεδρο Biden να εμπλακεί περισσότερο και να δεσμευτεί.

Εάν όλα αυτά αποτελούν σοβαρή απειλή, τι θα πρέπει να κάνει η ΕΕ και οι ΗΠΑ; αφήνω κατά μέρος τις αμερικανικές και στρατιωτικές πτυχές, για να σημειώσω ότι ο υπουργός Εξωτερικών Tony Blinken και ο υπουργός Άμυνας Lloyd Austin, ήταν και οι δύο στις Βρυξέλες στο ΝΑΤΟ στις 13-15 Απριλίου για δεύτερη φορά, χωρις προφανή λόγο άλλο από τον τωρινό. Αυτό θα μπορούσε να ανοίξει το μακροχρόνιο αλλά στάσιμο ερώτημα της στρατιωτικής συνεργασίας ΝΑΤΟ-ΕΕ.

© Copyright CEPS. Η μετάφραση του κειμένου έγινε από το Capital.gr. Η δημοσίευση της ελληνικής μετάφρασης δεν αποτελεί προϊόν επίσημης συνεργασίας

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση