Είναι ο Λίβανος ο επόμενος στόχος της Τουρκίας;

Ο Λίβανος βρίσκεται σε μια εξαιρετικά δύσκολη και κρίσιμη κατάσταση. Η οικονομία καταρρέει, η χώρα είναι ακυβέρνητη καθώς τα κόμματα δεν συμφωνούν σε μια νέα κυβέρνηση, η κοινωνία δοκιμάζεται από την πανδημία του κορονοϊού και το προσφυγικό ζήτημα δεν έχει λυθεί. Η ανομοιογενής λιβανική κοινωνία συνεχίζει να μην έχει μια ενιαία εθνική ταυτότητα και είναι διαχωρισμένη με βάση τα θρησκευτικά δόγματα των Λιβανέζων, καθιστώντας έτσι την χώρα μια «αρένα» για τους περιφερειακούς ανταγωνισμούς στη Μέση Ανατολή.

Διαχρονικά ο Λίβανος αποτελεί μία χώρα στην οποία τρίτες δυνάμεις υποστηρίζουν ή ασκούν έλεγχο στις διάφορες σεκταριστικές οργανώσεις και κόμματα. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί εκείνο της Χεζμπολλάχ η οποία εκπροσωπεί τους Σιίτες και υποστηρίζεται από το Ιράν. Σε αυτό το κλίμα η «νέο-οθωμανική» Τουρκία, η οποία έχει εδώ και μία δεκαετία στραφεί προς την Μέση Ανατολή, επιδιώκει να αυξήσει σημαντικά την παρουσία της στον Λίβανο .

Όμως γιατί τώρα; Γιατί η Τουρκία θέλει να ανοίξει ένα ακόμη «μέτωπο» και πώς επιδιώκει να καταφέρει να καταστεί ένας από τους βασικούς δρώντες εντός της χώρας αυτής;

Η έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού τον περασμένο Αύγουστο έφερε μια μεγάλη καταστροφή στην λιβανική πρωτεύουσα η οποία είναι και το σημαντικότερο εμπορικό και οικονομικό κέντρο της χώρας. Πέραν των ανθρωπίνων απωλειών και των καταστροφών που έφερε η έκρηξη σε υποδομές, κτιριακό απόθεμα και στην ήδη εύθραυστη οικονομία του Λιβάνου, οδήγησε και σε ένα πολιτικό χάος, καθώς και σε ένα είδος αναρχίας το οποίο εκμεταλλεύτηκαν τρίτες δυνάμεις με σκοπό να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους.

Αυτό επιχείρησαν να κάνουν η Γαλλία με την επίσκεψη Μακρόν και το Ισραήλ με την πίεση που άσκησε για την διευθέτηση των εδαφικών διαφορών με τον Λίβανο. Αυτό επιχειρεί να κάνει και η Τουρκία, πάντοτε με την οικονομική συνδρομή του Κατάρ. Η Τουρκία έστειλε ανθρωπιστική βοήθεια στον Λίβανο μετά την καταστροφική έκρηξη του Αυγούστου. Αλλά δεν έμεινε εκεί: προσπαθεί να παγιωθεί ως μία από τις χώρες με την μεγαλύτερη επιρροή στον Λίβανο. Για να το κάνει αυτό προσεταιρίζεται τους Σύριους Τουρκμένους πρόσφυγες οι οποίοι ξεπερνούν τις 120.000. Οι Σύροι Τουρκμένοι αποτελούν μια από τις μειονότητες της Συρίας και είναι ουσιαστικά οι Τούρκοι οι οποίοι έμειναν στην χώρα αυτή μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Ερντογάν έχει ήδη δηλώσει ότι είναι έτοιμος να προσφέρει την τουρκική υπηκοότητα στους Σύρους Τουρκμένους του Λιβάνου. Αυτή η κοινότητα λοιπόν είναι ο Δούρειος Ίππος της Τουρκίας στον Λίβανο. Όμως ο Ερντογάν δεν μένει εκεί. Εκμεταλλευόμενος τον θρησκευτικό/σεκταριστικό φανατισμό που επικρατεί στην λιβανική κοινωνία προσπαθεί να πάρει και τους Σουνίτες Λιβανέζους με το μέρος του επικαλούμενος το πολιτικό Ισλάμ, την θέση της Τουρκίας ως ηγέτη του σουνιτικού κόσμου αλλά και προχωρώντας στην χρηματοδότηση σουνιτικών οργανώσεων με κεφάλαια από το Κατάρ. Σε αυτό το πλαίσιο είδαμε Σουνίτες να βγαίνουν στον δρόμο της Βηρυτού με τουρκικές σημαίες μετά την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας από την Τουρκία. Σε αυτό το πλαίσιο είδαμε και τον περασμένο Ιούνιο διαδηλώσεις από ακραίους και φιλότουρκους Σουνίτες οι οποίοι έλεγαν συνθήματα υπέρ του Ερντογάν και κατά των χριστιανών και των Αρμενίων.

Όμως τι θέλει να πετύχει ο Ερντογάν; Γιατί είναι ο Λίβανος σημαντικός για την Τουρκία; Καταρχήν η πολιτική αυτή εντάσσεται στην λεγόμενη νέο-οθωμανική στρατηγική της τουρκικής ηγεσίας σύμφωνα με την οποία η Τουρκία πρέπει να έχει ισχυρή παρουσία στη Μέση Ανατολή, στον ισλαμικό και αραβικό κόσμο. Ωστόσο δεν είναι η ιδεολογία η κινητήριος δύναμη της πολιτικής αυτής.

Η Τουρκία επιχειρεί να εκμεταλλευτεί την κατάσταση στον Λίβανο και να αυξήσει την παρουσία της εκεί για λόγους κυρίως γεωπολιτικούς: πιο συγκεκριμένα, η θέση του Λιβάνου στον χάρτη θα επιτρέψει στην Τουρκία να έχει παρουσία και στην ανατολική ακτή της Μεσογείου, στο Λεβάντε. Η ΑΟΖ του Λιβάνου συνορεύει με εκείνη της Κύπρου. Τα δύο κράτη υπέγραψαν συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ το 2007, αλλά το Κοινοβούλιο του Λιβάνου δεν έχει κυρώσει την συμφωνία εξαιτίας αφενός της πολιτικής αστάθειας και ακυβερνησίας και αφετέρου επειδή ορισμένες πολιτικές δυνάμεις πιστεύουν ότι με την εν λόγω συμφωνία ο Λίβανος κάνει παραχωρήσεις στην Κύπρο. Η Τουρκία δεν θέλει να κυρωθεί η συμφωνία αυτή. Γνωρίζει επίσης ότι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ειδικών, στον λιβανικό βυθό υπάρχουν μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου. Δεν αποκλείεται μάλιστα να θέλει να εξασφαλίσει την συμμετοχή τουρκικών εταιρειών στις έρευνες και γεωτρήσεις που κάποια στιγμή θα γίνουν στην λιβανική ΑΟΖ. Επιπλέον, ο Λίβανος συνορεύει με το Ισραήλ και ο Ερντογάν θα ήθελε να βρίσκεται πιο κοντά στο αντίπαλο Ισραήλ και στους συμμάχους Παλαιστινίους.

Όμως εξαιρετικά σημαντικοί είναι και οι εξής παράγοντες: Η Τουρκία επιδιώκει να αντικαταστήσει την Σαουδική Αραβία ως την προστάτιδα δύναμη των Σουνιτών του Λιβάνου. Στην ευρύτερη Μέση Ανατολή λαμβάνει χώρα ένας «πόλεμος» μεταξύ του άξονα Τουρκίας-Κατάρ και του συνασπισμού Σαουδικής Αραβίας – Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ). Οι συμφωνίες ΗΑΕ και Μπαχρέιν με το Ισραήλ, καθώς και οι συνεχείς επαφές του τελευταίου με την Σαουδική Αραβία ίσως βοηθήσουν την Τουρκία να διεισδύσει επιτυχώς στην σουντική κοινότητα του Λιβάνου. Επίσης, ο Ερντογάν θέλει να εμποδίσει την επιστροφή της Γαλλίας στον Λίβανο, κάτι το οποίο επιδιώκει ο Εμανουέλ Μακρόν. Αυτή η στάση ίσως εντάσσεται στην, σύμφωνα με τον Μακρόν, «αντιγαλλική εκστρατεία» της Τουρκίας σε Αφρική και Μέση Ανατολή. Τέλος, ορισμένοι πιστεύουν ότι η Τουρκία προσπαθεί, μέσα σε όλα τα άλλα, να μετριάσει την επιρροή που ασκεί το Ιράν η οποία είναι πολύ μεγάλη εξαιτίας της δύναμης της Χεζμπολλάχ. Επιθυμεί δηλαδή να καταστεί ο ηγέτης του σουνιτικού Ισλάμ στην σύγκρουση του με τους Σιίτες υπό την ηγεσία του Ιράν.

Κλείνοντας, η Τουρκία έχει ήδη ξεκινήσει μια προσπάθεια διείσδυσης στον Λίβανο με την δημιουργία στενών σχέσεων συνεργασίας ή ελέγχου με τους Σύρους Τουρκμένους πρόσφυγες και τους ντόπιους Άραβες Σουνίτες. Με την προσπάθεια αυτή η Τουρκία θέλει, μάλλον, να ενισχύσει την παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο και να προχωρήσει στην δημιουργία ενός γεωγραφικού τριγώνου Λιβύης-Τουρκίας-Λιβάνου. Ακόμη, η Τουρκία ίσως θέλει να πλήξει τους αντιπάλους της όπως η Γαλλία, η Σαουδική Αραβία, αλλά και το Ισραήλ, ενώ δεν αποκλείεται η πολιτική αυτή να στοχεύει μακροπρόθεσμα στην αναχαίτιση του Ιράν. Σε κάθε περίπτωση βλέπουμε μια Τουρκία ενεργή στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου. Μετά την Συρία και την Λιβύη, ο Λίβανος ίσως αποτελέσει το επόμενο κομμάτι του παζλ της νέο-οθωμανικής πολιτικής του Ερντογάν.

Γιώργος Μενεσιάν
Liberal

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση