Η συνταγή του ΔΝΤ εξαθλιώνει την Τυνησία

• Tυνησία: Η "οικονομική φαρμακευτική αγωγή" του ΔΝΤ φέρνει μαζική φτώχεια και ανεργία
• H διαμαρτυρία μέσω αυτοκτονίας γίνεται σύμβολο αντίστασης

Του καθηγητή Basel Saleh*
Mαζικές και αυθόρμητες διαδηλώσεις ξέσπασαν την Παρασκευή, 17 Δεκεμβρίου στην πόλη Σιντί Μπουζίντ της κεντρικής Τυνησίας, όταν ο 26χρονος Mohammad Bouazizi περιλούστηκε με βενζίνη και τυλίχτηκε στις φλόγες αφού μια γυναίκα αστυνομικός τον χαστούκισε και τον έφτυσε. Το μόνο έγκλημα που διέπραξε ο Bouazizi ήταν να είναι πλανόδιος πωλητής φρούτων και λαχανικών χωρίς άδεια, σε μια χώρα όπου νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές δεν φρόντισαν να παράσχουν οικονομικές ευκαιρίες στον Bouazizi και σε χιλιάδες άλλους νέους σαν κι αυτόν. Η απόπειρα αυτοκτονίας του Bouazizi, που συνέβη λίγο μετά την ταπείνωση και ένδειξη περιφρόνησης της αστυνομίας και τη δήμευση της μοναδικής πηγής εισοδήματός του, αποκαλύπτει την απόλυτη απόγνωση που επικρατεί σήμερα στον πληθυσμό της Τυνησίας και ιδίως τους απόφοιτους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Είκοσι τέσσερα χρόνια αδίστακτης πολιτικής διαφθοράς, δικτατορίας και νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής οδήγησαν στην συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια ελάχιστων, που συνδέονται με τον πρόεδρο Zine El Abidine Ben Ali και την οικογένεια της συζύγου του. Ο Bouazizi, απόφοιτος πανεπιστημίου, προσπαθούσε να ζει με αξιοπρέπεια και να παρέχει τα αναγκαία στην οικογένειά του με το να γίνει πλανόδιος πωλητής, παρά το ότι ζούσε σε μια χώρα που χαρακτηρίζεται από οικονομικούς αναλυτές της Δύσης ως "οικονομικό θαύμα" και ένας από τα "αφρικανικούς λέοντες".
Οι άθλιες οικονομικές συνθήκες στο εσωτερικό της χώρας, η έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης και πολιτικών ελευθεριών έσπρωξαν τον Bouazizi, όπως και χιλιάδες άλλους νέους άνδρες και γυναίκες στις χώρες του Μαγκρέμπ, στο περιθώριο της κοινωνίας. Ο δείκτης ανεργίας της Τυνησίας, η οποία υποεκτιμά την πραγματική κατάσταση της ανεργίας στη χώρα, ανέρχεται σε 14%. Ωστόσο, το ποσοστό ανεργίας των νέων (μεταξύ 15-24 ετών) αγγίζει το 31%. Το ποσοστό του εισοδήματος του πλουσιότερου 10% του πληθυσμού είναι περίπου 32%, και το πιο εύπορο 20% του πληθυσμού ελέγχει το 47% των εσόδων της Τυνησίας. Η ανισότητα της Τυνησίας είναι τόσο μεγάλη ώστε το οικονομικά ασθενέστερο 60% του πληθυσμού κερδίζει μόνο το 30% του πλούτου (ενώ το εύπορο 40% εισπράττει το 70% των εισοδημάτων). Παρόλα αυτά, το ΔΝΤ περιγράφει τη οικονομική διαχείριση της κυβέρνησης και την άνιση οικονομική ανάπτυξη η οποία ωφέλησε κυρίως τις βόρειες και παράκτιες πόλεις, περιθωριοποιώντας το εσωτερικό της χώρας, ως "συνετή μακροοικονομική διαχείριση."
Η απαράδεκτη συμπεριφορά της αστυνομικού που περιγράφεται παραπάνω δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο στην Τυνησία και συγχωρείται από το αστυνομικό κράτος που αγνοεί τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, δεν δείχνει σεβασμό στην αξιοπρέπεια των πολιτών και δεν ανέχεται οποιεσδήποτε εκδηλώσεις διαφωνίας. Η φτώχεια, η ανεργία και η καταπίεση ώθησαν άλλον ένα νεαρό άνδρα να αυτοκτονήσει μόλις λίγες ημέρες μετά την απόπειρα του Bouazizi. Την Τετάρτη, 22 Δεκέμβρη, ο Ηussein Nagi Felhi, επίσης άνεργος, δυστυχώς κατόρθωσε να αυτοκτονήσει αφού σκαρφάλωσε σε πυλώνα υψηλής τάσης ηλεκτρικού ρεύματος. Έπαθε ηλεκτροπληξία και πέθανε ακαριαία. Αυτόπτεις μάρτυρες είπαν ότι οι τελευταίες λέξεις που φώναξε ο νεαρός άνδρας ήταν: "Όχι στη δυστυχία! 'Όχι στην ανεργία", καθώς ανέβαινε τον ηλεκτρικό πυλώνα.
Η επιδημία της ανεργίας των νέων, η ανισότητα, η πολιτική καταπίεση, και η έλλειψη όλων των ουσιαστικών ελευθεριών πυροδότησαν την αλληλεγγύη ανάμεσα στους πολίτες, που βγήκαν στους δρόμους σε μια σειρά από αυθόρμητες και απρογραμμάτιστες διαμαρτυρίες. Λίγες μόλις μέρες μετά από την απόπειρα αυτοκτονίας του Bouazizi και της αυτοκτονίας του Felhi, διαμαρτυρίες εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη τη χώρα, κατέληξαν στην πρωτεύουσα, την Τύνιδα και είναι ακόμη σε εξέλιξη, ακόμη και αν οι αρχές κατέφυγαν στις τακτικές "blackout" των μέσων μαζικής ενημέρωσης και χρήσης αστυνομικής βίας που είχαν ως αποτέλεσμα το θάνατο ενός 18χρονου. Να σημειωθεί ότι δεν είναι η πρώτη φορά που ο δικτάτορας της Τυνησίας Zine El Abidine Ben Ali αντιμετώπισε την οργή διαδηλωτών για την ανεργία και την οικονομική εξαθλίωση κατά τη διάρκεια της 24χρονης διακυβέρνησής του, αλλά τα πρόσφατα γεγονότα είναι μακράν η πιο σοβαρή πρόκληση κατά του καθεστώτος του. Περίπου πριν από τρία χρόνια, τον Ιανουάριο του 2008, ο μηχανισμός ασφάλειας του συνέθλιψε κυριολεκτικά διαδηλωτές στη πόλη του νότου Redhayef, γνωστή για τα ορυχεία της, όταν εργαζόμενοι και νέοι διαδήλωσαν για τα χαμηλά ημερομίσθια και την ανεργία. Εκείνη την περίοδο, πάνω από 300 άνθρωποι συνελήφθησαν ως αποτέλεσμα των διαμαρτυριών. Ωστόσο, αυτή τη φορά η απόγνωση του πληθυσμού έχει φτάσει σε σημείο βρασμού. Με τη βοήθεια κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης, ορισμένοι διαδηλωτές ξεκίνησαν μια σελίδα στο Facebook, όπου καταγράφουν με λεπτομέρεια ταραχές και μοιράζονται ειδήσεις, αν και η κυβέρνηση κλείνει αμέσως οποιονδήποτε δικτυακό τόπο συνδέεται με κινήματα διαμαρτυρίας. Οι διαδηλώσεις αυξάνονται σε ένταση και δεν δείχνουν σημάδια ύφεσης. Οι διαδηλωτές έχουν απηυδήσει με το μοντέλο διακυβέρνησης που διέπει τις χώρες της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής και στηρίζεται στον πλουτισμό της ολιγαρχίας και την πολιτική διαφθορά της οικογενειοκρατίας.

Σύμμαχος της Δύσης: Η υποκρισία της νεοφιλελεύθερης οικονομίας και της φιλοδυτικής εξωτερικης πολιτικής
Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας του Τύπου είναι σχεδόν ανύπαρκτος στην Τυνησία. Ο δείκτης οικονομικής ελευθερίας (Index of Economic Freedom) του Ηeritage Foundation περιγράφει την Τυνησία ως "κατεξοχήν ανελεύθερο κράτος" και οριακά κοντά στο σημείο της απόλυτης καταπίεσης. Η Διεθνής Διαφάνεια (Transparency International) κατατάσσει την Τυνησία ανάμεσα στις πιο διεφθαρμένες χώρες, με δείκτη 4,3 στους 10 (όπου 10 σημαίνει ότι μια χώρα είναι απαλλαγμένη από διαφθορά και 1 ότι είναι άκρως διεφθαρμένη). Επίσης, η Τυνησία θεωρείται "ανελεύθερη χώρα", σύμφωνα με το Freedom House Index. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη σε μια χώρα όπου η κυβέρνηση ελέγχει σχεδόν όλες τις πτυχές της ζωής των ανθρώπων. Οι νέοι ιδιαίτερα υποβάλλονται σε αυστηρούς ελέγχους και παρακολούθηση. Ακόμη και οι τομείς σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποφασίζονται από την κυβέρνηση, όπου το Υπουργείο Παιδείας, Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και Επιστημονικής Έρευνας αποφασίζει ποιό κλάδο σπουδών θα παρακολουθήσει ο κάθε φοιτητής.
Αν και οι διαμαρτυρίες που εξαπλώνονται σε ολόκληρη τη χώρα πήραν αρχικά τη μορφή κοινωνικών αναταραχών, γρήγορα μεταμορφώθηκαν τις τελευταίες δέκα ημέρες σε μαζικές πολιτικές συγκεντρώσεις και ενδείξεις διαμαρτυρίας από το λαό. Οι διαδηλωτές βρίσκονται σήμερα στους δρόμους ζητώντας ανοιχτά από τον πρόεδρο Zine El Abidine Ben Ali να παραιτηθεί. Οι διαδηλωτές κρατούν πινακίδες όπουν γράφουν συνθήματα στη τυνησιακή διάλεκτο της Αραβικής. Το σύνθημα "Yezzi Fock" (Ben Ali, φτάνει πιά), έχει γίνει το κατεξοχήν πολιτικό σύνθημα των διαδηλωτών. Τα εργατικά συνδικάτα, τα οποία διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο στη δημόσια ζωή από την ανεξαρτησία της χώρας από τη Γαλλία, υποστηρίζουν, επίσης, τους διαδηλωτές. Ο πρόεδρος Ben Ali, που πλησιάζει τα 80, γνωρίζει πολύ καλά τη σοβαρότητα της κατάστασης και την πραγματική απειλή που δέχεται με το να παραμένει στην εξουσία. Η πρώτη αντίδραση του ήταν να προκαταλάβει τους διαδηλωτές με απολύσεις κάπων τοπικών αξιωματούχων, τον μερικό ανασχηματισμό του υπουργικού συμβουλίου του και, στη συνέχεια, την εξαγγελία υποσχέσεων για περισσότερες επενδύσεις και τη δημιουργία θέσεων εργασίας εντελώς, λησμονώντας τον αντίκτυπο από το άσχημο ιστορικό των κυβερνήσεών του μετά από 24 χρόνια παραμονής στην εξουσία. Όταν αυτές οι κενές υποσχέσεις απέτυχαν να κατευνάσουν την οργή των διαδηλωτών, κατέφυγε στην συνήθη χρήση των μέτρων καταστολής την εκτόξευση απερίφραστων απειλών εναντίον των πολιτών. Αντιμετωπίζοντας τις πιο σοβαρές ταραχές στην ιστορία της διακυβέρνησής του, βγήκε ζωντανά στον αέρα με τηλεοπτικό διάγγελμα για την αντιμετώπιση των διαδηλώσεων. Δεσμεύθηκε να τιμωρήσει "την μειονότητα των εξτρεμιστών ταραχοποιών", τους οποίους κατηγόρησε για τις "ταραχές" (όπως ο ίδιος τις αποκαλεί) και ανέφερε επίσης ότι οι εν λόγω διαμαρτυρίες "θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Θα αποθαρρύνουν τους επενδυτές και τους τουρίστες, πράγμα που θα πλήξει την απασχόληση". Είναι σαφές ότι το κύριο μέλημα του προέδρου είναι η τουριστική βιομηχανία, η οποία ελέγχεται αυστηρά από την οικογένειά του και αυτή της συζύγου του, όπως προκύπτει από διάφορες δημοσιεύσεις του Wikileaks σχετικά με την οικονομική και χρηματοπιστωτική διαφθορά της "πρώτης οικογένειας" της Τυνησίας.
Ο Τυνήσιος δικτάτορας και η οικογένειά του αναφέρονται κατά καιρούς από τις δυτικές κυβερνήσεις ως παράδειγμα μια σταθερής και προοδευτικής διακυβέρνησης μιας μουσουλμανικής χώρας της Βόρειας Αφρικής. Οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζει χαιρετίζονται ως "συνετές" και "σοφές" από το ΔΝΤ, αν και από τις πολιτικές αυτές κυρίως επωφελήθηκαν κυρίως η οικογένεια η δική του, της συζύγου του, αλλά και άλλες εύπορες οικογένειες της Τυνησίας με "καλές διασυνδέσεις". Σε ένα περιστατικό διαφθοράς που αποκαλύφθηκε από Wikileaks, ο γαμπρός του προέδρου αγόρασε το 17% μιας τράπεζας λίγο πριν ιδιωτικοποιηθεί και στη συνέχεια πούλησε τις μετοχές με ντεπόρ (διαφορά υπέρ το άρτιο). Δημοσιευμένα διπλωματικά έγγραφα από το Wikileaks υπογραμμίζουν ότι η επιτυχία στην οικονομία της Τυνησίας έχει άμεση σχέση με τη σύνδεση με τις δραστηριότητες της "πρώτης οικογένειας". Οι εισοδηματικές και περιφερειακές ανισότητες ολοένα και αυξάνονται στην Τυνησία. Η δημιουργία θέσεων εργασίας και η γενική ευημερία που υποσχέθηκαν οι αποτυχημένες "ορθόδοξες" οικονομικές τακτικές ποτέ δεν ήταν αρκετά αποτελεσματικές για να θρέψουν τις λαϊκές μάζες, ούτε καν τους περισσότερους άνεργους πτυχιούχους πανεπιστημίων, από όπου η μετανάστευση αυξήθηκε σταθερά από τους 16.000 απόδημους πτυχιούχους το 1980 στους 80.000 το 2005.
Η κυβέρνηση της Τυνησίας είναι ένας σημαντικός σύμμαχος για τις ΗΠΑ στους αποικιακούς πολέμους για την λεηλασία των πόρων του Αφγανιστάν, του Ιράκ, και άλλων χωρών. Η έκθεση των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τις πρακτικές μυστικής κράτησης αναφέρει ότι η Τυνησία διαθέτει μυστικές φυλακές, όπου οι φυλακισμένοι κρατούνται χωρίς να επιτρέπεται η πρόσβαση του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Οι υπηρεσίες πληροφοριών της Τυνησίας συνεργάστηκαν με τις ΗΠΑ στον "πόλεμο κατά της τρομοκρατίας" και έχουν συμμετάσχει σε ανακρίσεις κρατουμένων στην αεροπορική βάση του Μπαγκράμ στο Αφγανιστάν και στην Τυνησία. Πρόσφατα έγγραφα που δημοσίευσε το Wikileaks αποκαλύπτουν ότι οι ΗΠΑ εδώ και καιρό ανησύυχούν έντονα για την αυξανόμενη λαϊκή οργή στους δρόμους και τη διαφθορά του Ben Ali και της οικογένειας Trabelsi (οικογένειας της συζύγου του), οι οποίοι συμπριφέρονται σάν τα πάντα στη χώρα να ήταν κτήμα τους. Κατάλογος εγγράφων του Wikileaks από την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τυνησία που δημοσίευσε η ιστοσελίδα της βρετανικής εφημερίδας Guardian αναφέρει ότι οι ΗΠΑ θεωρούν την Τυνησία ως αστυνομικό κράτος "με περιορισμένες ελευθερίες έκφρασης και του συνεταιρίζεσθαι και με σοβαρά προβλήματα σχετικά με την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων," την δε οικογένεια του Ben Ali περιγράφουν ως "οικογένεια μαφιόζων". Παρ' όλα αυτά, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ μπορεί να υπερηφανεύεται για την ενεργή υποστήριξη που λαμβάνουν οι δυνάμεις ασφαλείας της Τυνησίας από τις ΗΠΑ, παρά το ρεκόρ των σοβαρών παραβιάσεων ανθρώπινων δικαιωμάτων από την κυβέρνηση του Ben Ali. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ:
"Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Τυνησία έχουν ενεργό πρόγραμμα κοινών στρατιωτικών ασκήσεων. Η βοήθεια των ΗΠΑ στις υπηρεσίες ασφαλείας της Τυνησίας έχει ιστορικά διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην παγίωση των σχέσεων. Η Κοινή Στρατιωτική Επιτροπή ΗΠΑ-Τυνησίας συνεδριάζει ετησίως για να συζητήσει θέματα στρατιωτικής συνεργασίας, το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της άμυνας της Τυνησίας, καθώς και άλλα θέματα ασφαλείας".
Η τύχη των διαδηλώσεων είναι αβέβαιη σε αυτή τη φάση. Η κυβέρνηση του Ben Ali μοιάζει να έχει πάθει παράνοια στην προσπάθειά της να ελέγξει την κατάσταση, με την αποστολή αστυνομικών δυνάμεων και δυνάμεων ασφάλειας στις πόλεις όπου ξέσπασαν διαμαρτυρίες. Οι διαδηλωτές διατηρούν ειρηνικούς τόνους και δεν έχουν καταφύγει σε καμμία μορφή βίας ή σε καταστροφή περιουσιακών στοιχείων. Ορισμένοι διαδηλωτές απλά κρατούν συμβολικά μια φρατζόλα ψωμί και άλλοι απλώς συνθήματα που ζητούν απασχόληση και αποκατάσταση της λαϊκής αξιοπρέπειας. Εν τω μεταξύ, το ΔΝΤ συνεχίζει να εξωθεί την Τυνησία σε όλο και πιο αυστηρή οικονομική πολιτική όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες, συνιστώντας στην κυβέρνηση να θέσει τέλος στην στήριξη του πληθυσμού με παροχές για τρόφιμα και καύσιμα και απαιτώντας την μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, που δεν σημαίνει τίποτε άλλο εκτός από την ιδιωτικοποίηση του συνταξιοδοτικού συστήματος στην Τυνησία που μέχρι σήμερα στηρίζει τις μάζες των φτωχών Τυνήσιων. Η μεγαλύτερη υποκρισία σε όλα αυτά είναι ότι το ΔΝΤ συστήνει αυτές τις πολιτικές στο όνομα της αύξησης της απασχόλησης και ανάπτυξης, μιας συνταγής-καρμπόν του ΔΝΤ για όλες τις χώρες τις οποίες επιτηρεί.
Εν τω μεταξύ, η διεθνής κοινότητα των χωρών της Δύσης αποσιωπά σε μεγάλο βαθμό οτιδήποτε σχετικό με τις διαμαρτυρίες. Τα ιδιωτικά μέσα μαζικής ενημέρωσης στις ΗΠΑ επιδίδονται, ως συνήθως, στην πώληση τηλεοπτικού χρόνου σε εταιρείες που ανυπομονούν να αυξήσουν τα κέρδη τους κατά την περίοδο των Χριστουγέννων, αυξάνοντας ταυτόχρονα τις τιμές τους ώστε να αποσπάσουν όσο περισσότερα μπορούν από τους πελάτες τους. Οι εφημερίδες New York Times και Wall Street Journal δεν δημοσίευσαν κανένα άρθρο σχετικά με τις διαδηλώσεις στην Τυνησία. Επίσης το υπουργείο εξωτερικών των ΗΠΑ κρατάει σιωπή ιχθύος σχετικά με το θέμα και δεν έχει ακόμη κάνει καμμία δήλωση σχετικά με την κατάσταση. Η εκκωφαντική σιωπή της κυβέρνησης των ΗΠΑ επιβεβαιώνει την εγγενή υποκρισία της αμερικανικής διπλωματίας και της εξωτερικής πολιτικής που είναι ευρέως γνωστή και απεχθής.

* Ο Παλαιστίνιος Basel Saleh είναι Επίκουρος Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Radford της Virginia.

Διαβάστε σχετικά τελευταίες εξελίξεις: Σοκ από το αιματοκύλισμα στην Τυνησία

Πηγή

Η μετάφραση του πρωτότυπου κειμένου έγινε από την μεταφραστική ομάδα του ιστολογίου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση