Οι στρόφιγγες της Άγκυρας...

Του Γιάννου Χαραλαμπίδη
Tο πρόβλημα της πλήρους τουρκικής ένταξης δεν σκοντάφτει μόνο στο άλυτο κυπριακό πρόβλημα, αλλά και στα ηγετικά κράτη της Ε.Ε., όπως είναι η Γαλλία και η Γερμανία, που δεν είναι έτοιμα και δεν θέλουν να μοιραστούν την εξουσία, που απολαμβάνουν σήμερα στην Ευρώπη, με την Τουρκία, μια χώρα μουσουλμανική, με τον δεύτερο μεγαλύτερο μετά τις ΗΠΑ στρατό στο ΝΑΤΟ, και τον μεγαλύτερο μετά τη Γερμανία πληθυσμό, που σημαίνει ότι, θεσμικά και πολιτικά, η Τουρκία έχει ηγετικό-καθοριστικό ρόλο στα της Ε.Ε.
Σύνδρομα και φοβίες
Κατά πολλούς, μάλιστα, η Άγκυρα θα είναι ο νέος Δούρειος Ίππος της Αμερικής στην Ε.Ε. Ήδη, οι ΗΠΑ έχουν ως παραδοσιακούς συμμάχους τη Βρετανία και τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, όπως είναι π.χ. η Πολωνία και η Τσεχία.
Αμφότερες, όπως και άλλες, πάσχουν από το σοβιετικό σύνδρομο. Δηλαδή, αισθάνονται ακόμη, όπως και οι χώρες της Βαλτικής, καθώς και η Ουκρανία, τη ρωσική απειλή. Ασχέτως εάν είναι πραγματικές ή όχι αυτές οι φοβίες, η ουσία είναι ότι τα φοβικά αυτά σύνδρομα αποτελούν πηγή πολιτικών επιλογών, που υποβοηθούν τις ΗΠΑ να συνεχίσουν να έχουν ηγετικό ρόλο στην Ε.Ε. Και ο ρόλος τους αυτός, όπως και η στροφή των χωρών αυτών προς την Αμερική, ενισχύεται από το γεγονός ότι η Ε.Ε. δεν έχει αυτόνομη αξιόπιστη άμυνα και ασφάλεια για να προσφέρει προστασία.
Συνεπώς, το πολιτικό σκηνικό χαρακτηρίζεται από τα εξής στοιχεία:
1) Το σοβιετικό σύνδρομο.
2) Τα αμυντικά και στρατηγικά ελλείμματα της Ε.Ε.
3) Την πολιτική των ΗΠΑ στην Ευρώπη, η οποία στηρίζει την οικοδόμηση και κυριαρχία της στα ευρωπαϊκά αμυντικά, στρατηγικά και άλλα ελλείμματα, καθώς και στα όποια φοβικά σύνδρομα των Ευρωπαίων, και με τον τρόπο αυτό συνεχίζει να εμπεδώνει το δόγμα Χόλμπρουκ, που αποτυπώνεται από το 1995 ως ακολούθως: America, the European Power!
Αχίλλειος πτέρνα
Υπάρχει ακόμη μια διάσταση της στρατηγικής των ΗΠΑ, που είναι απόλυτα συναφής με όσα έχουν ήδη αναφερθεί και αφορούν, επίσης, στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας. Είναι η πολιτική των ΗΠΑ, που εκδηλώνεται στη βάση των τριών στρατηγικών σφηνών επί της Γηραιάς Ηπείρου: Η μία έρχεται από τα βορειοδυτικά και αποτυπώνεται επί της Βρετανίας. Η άλλη έρχεται από την κεντρική Ευρώπη και μια τρίτη, η τουρκική, θα προέρχεται από τη νοτιοανατολική Μεσόγειο! Τα σενάρια αυτά, που αποτελούν όντως στρατηγικές επιλογές των ΗΠΑ, τείνουν να γίνουν ουσιαστικά η αχίλλειος πτέρνα της τουρκικής ενταξιακής πορείας στην Ε.Ε. και δη της πλήρους ένταξης.
Όσο πιο ισχυρή γίνεται η Τουρκία και όσο περισσότερο συμμαχεί με τις ΗΠΑ, τόσο περισσότερο ενισχύεται η καχυποψία των ηγετικών της Ε.Ε. χωρών, και όλο και περισσότερες αντιδράσεις προβάλλονται επί της τουρκικής ενταξιακής πορείας. Η τελευταία επίσκεψη π.χ. του Προέδρου Ομπάμα στην Τουρκία, όταν δηλαδή της είχε δώσει το δακτυλίδι της περιφερειακής δύναμης και της στενής και απαραίτητης συμμάχου των ΗΠΑ, δεν έχει μόνο θετικό αλλά και αρνητικό για την Τουρκία αντίκτυπο. Εκτός πολλών Ευρωπαίων, και η Συρία, καθώς και το Ισραήλ δεν καλοβλέπουν μια τέτοια εξέλιξη. Ήδη, με το Ισραήλ η Άγκυρα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Όχι μόνο γιατί το Ισραήλ αισθάνεται την Τουρκία να επιδιώκει, πλέον, όχι μόνο να συνυπάρξει μαζί του σε επίπεδο περιφερειακής δύναμης. αλλά και:
α) Να το υπερσκελίσει.
β) Να του προκαλέσει προβλήματα, υπό την έννοια ότι η Τουρκία επιθυμεί να αναδειχθεί σε ηγέτιδα χώρα του μουσουλμανικού κόσμου, καθώς και προστάτιδα των αδικημένων μουσουλμάνων, όπως οι Παλαιστίνιοι, αναλαμβάνοντας το ρόλο που μέχρι πρότινος είχε η Συρία, η οποία με τη σειρά της δεν θα αισθάνεται άνετα με την Τουρκία, καθότι θα τεθεί υπό την κηδεμονία και την εξάρτησή της, λόγω ισχύος και των νερών του Τίγρη και Ευφράτη, τα οποία ελέγχει η Άγκυρα μέσω των φραγμάτων του Ατατούρκ, και τα οποία είναι ζωτικά αναγκαία για τη Δαμασκό.
Ο καταλύτης της λύσης και το εργαλείο της διάλυσης
Η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. είναι ένα πολύ περίπλοκο ζήτημα. Η Κύπρος είναι μόνο ένα κομμάτι του παζλ. Δεν είναι, όμως, επί του παρόντος η αχίλλειος πτέρνα της τουρκικής ενταξιακής πορείας, διότι τώρα, διά των συνομιλιών, η Άγκυρα έχει την ευκαιρία να ισχυρίζεται ότι ο δικός της ρόλος είναι υποβοηθητικός και ότι η ευθύνη βαραίνει τους ώμους των ηγετών των δυο Κοινοτήτων.
Συνεπώς, καμιά επιπρόσθετη επί της Τουρκίας κύρωση δεν θα μπορούσε, όπως οι Βρετανοί υποστηρίζουν, να επιβληθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου, διότι με τον τρόπο αυτό θα κινδυνέψουν οι συνομιλίες και θα προκληθεί ακόμη και διπλωματική κρίση στις σχέσεις Τουρκίας- Ε.Ε., σε μια περίοδο κατά την οποία εμπεδώνεται η αντίληψη ότι η Τουρκία συνιστά την εναλλακτική έναντι της Ουκρανίας ενεργειακή οδό για τους Ευρωπαίους.
Σε αυτή τη βάση, η Άγκυρα προσδοκά να δημιουργήσει κοινωνία συμφερόντων με τις ηγέτιδες χώρες της Ε.Ε. Όμως, υπάρχουν και Ευρωπαίοι που κρούουν από τώρα τον κώδωνα του κινδύνου, προβάλλοντας τον εξής ισχυρισμό: Ας υποθέσουμε ότι η Τουρκία γίνεται τελικά η εναλλακτική ενεργειακή οδός για την Ε.Ε.
Τι θα συμβεί στρατηγικά και πολιτικά σε μια τέτοια περίπτωση; Θα τεθεί ή όχι η Ε.Ε. και η Ευρώπη γενικότερα, κατά κάποιον τρόπο, υπό την εξάρτηση της Τουρκίας; Οπότε γεννάται ακόμη ένα ερώτημα: Κατά πόσο, σε περίπτωση που η Ε.Ε. κλείσει την πόρτα της πλήρους ένταξης στην Άγκυρα ή της προκαλέσει τα όποια προβλήματα στην ενταξιακή της πορεία, η Τουρκία θα ενεργήσει ή όχι όπως και η Ουκρανία; Θα κλείσει ή όχι τις στρόφιγγες των αγωγών;
Ειδική σχέση
Το ζητούμενο δεν είναι μόνο πώς η Τουρκία ενεργεί επί τη βάσει στρατηγικών συμφερόντων εντός και εκτός της Ε.Ε., αλλά πώς η Λευκωσία οικοδομεί συμμαχίες για την εξυπηρέτηση των δικών της συμφερόντων και της επίλυσης του Κυπριακού κατά τρόπον βιώσιμο, δημοκρατικό και ευρωπαϊκό. Πάντως, ούτε η συμμαχία με τη Βρετανία ούτε αυτή με την Κούβα, αλλά ούτε και αυτή με τον επαναστάτη Τσάβες, ο οποίος αποτελεί έναν από τους καλύτερους πετρελαϊκούς εταίρους των ΗΠΑ, μπορεί να αποδώσει καρπούς. Καλές οι σχέσεις με όλους αυτούς, αλλά εκείνο το οποίο χρειάζεται η Κύπρος είναι ισχυρές εντός της ΕΕ στρατηγικές συμμαχίες με ηγετικές χώρες, όπως είναι η Γαλλία και η Γερμανία.
Όμως, οι σχέσεις αυτές είναι δίκοπο μαχαίρι, διότι αμφότερες Γαλλία και Γερμανία είναι σφόδρα εναντίον της πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, ενώ Λευκωσία και Αθήνα τάσσονται υπέρ της πλήρους ένταξης. Το πρόβλημα είναι ότι η θέση της Κύπρου και της Ελλάδας δεν εξαργυρώνεται. Δεν τυγχάνει της τουρκικής εκτίμησης ούτε αποδίδει στρατηγικά, διότι δεν έχει συνδεθεί με τη δημοκρατική λύση του Κυπριακού ή όσο και αν έχει συνδεθεί, τελικώς, δεν στέφεται με επιτυχία λόγω λανθασμένων χειρισμών, απότοκων των στρατηγικών διαχρονικών ελλειμμάτων και μιας ουτοπικής εκ των πραγμάτων πολιτικής, που αποτυπώνεται στη συνομοσπονδιακή πορεία που δίδει σήμερα η Τουρκία στις συνομιλίες από τη μια και στην ομαλή σχετικά πορεία της Άγκυρας προς την Ε.Ε., πράγμα που θα γίνει ακόμη πιο εμφανές, εάν ώς τον Δεκέμβριο δεν επιβληθούν κυρώσεις. Και είναι πρόδηλο ότι μπορεί να οδηγηθούμε στο εξής φαινόμενο: Αντί η Ε.Ε. να γίνει καταλύτης για τη δίκαιη και ευρωπαϊκή λύση, να καταστεί το μεθοδολογικό εργαλείο για τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την αντικατάστασή της από δυο συνιστώντα κράτη, επί των οποίων, όπως και επί του γενικότερου πολιτειακού συστήματος της Κύπρου, θα αποτυπώνεται, αλλά και θα προκύψει η νομιμοποίηση των τετελεσμένων του 1974. Με τη σφραγίδα του ΟΗΕ και της Ε.Ε. και εμάς των ιδίων.
* Δρ. Διεθνών Σχέσεων

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση