Τα χαρακτηριστικά του νέου τουρκικού εθνικισμού

Του Κώστα Ράπτη

Ένας νέος, κατά βάση αντιδυτικός εθνικισμός διακατέχει την τουρκική κοινωνία. Αποτελεί σύνθεση διαφορετικών (ενίοτε αντιφατικών) ιδεολογικών στοιχείων, και έχει εμβέλεια πολύ μεγαλύτερη αυτής του κυβερνώντος κόμματος. Αν η φυσιογνωμία του Erdogan και οι επιλογές της κυβέρνησής του εξακολουθούν να διχάζουν τους Τούρκος, ο νέος αυτός εθνικισμός τους ενώνει.

Αυτό είναι το κυριότερο συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε το Centre for American Progress (CAP) της Ουάσιγκτον μετά από έρευνα που διεξήγαγε τον Σεπτέμβριο 2017 με τη βοήθεια της εταιρείας δημοσκοπήσεων Metropoll σε δείγμα 2453 Τούρκων 28 διαφορετικών επαρχιών.

Την πόλωση που επικρατεί στα πολιτικά πράγματα της Τουρκίας, χωρίς πάντως να δείχνει να απειλεί την κυριαρχία του Tayyip Erdogan, η έρευνα την περιγράφει διεξοδικά. Πέρα από αυτήν, ωστόσο, η ανάδυση του νέου τουρκικού εθνικισμού είναι επίσης εμφανής.

Ήδη η ανοικτή συμμαχία του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP), τουλάχιστον το τμήμα του που μένει πιστό στον Devlet Bahceli και δεν ακολούθησε την διασπαστική κίνηση της Meral Aksener, αποτελεί κλειδί της στρατηγικής του Erdogan για την κατάκτηση ποσοστού άνω του 50% στις κρίσιμες εκλογές του 2019, τις πρώτες που θα διεξαχθούν υπό τις προβλέψεις του νέου Συντάγματος. Ωστόσο ο "νέος εθνικισμός” αποτελεί κάτι ευρύτερο από το άθροισμα του AKΡ με το MHP: στην πραγματικότητα αφορά το ακροατήριο όλων των κοινοβουλευτικών πολιτικών δυνάμεων πλην του φιλοκουρδικού HDP.

Σύμφωνα με την έρευνα του CAP, το 56% των ερωτηθέντων θεωρεί "πολύ σημαντική” και το 30% "αρκετά σημαντική” την τουρκική ταυτότητα για τη ζωή του. Αυτή ορίζεται από την προτίμηση για ισχυρή οικογένεια ("πολύ/αρκετά” σημαντική για το 90%), την χρήση της τουρκικής γλώσσας (89%), την ισλαμική θρησκεία (91%), την υποστήριξη προς τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις (90%), την τουρκική υπηκοότητα (87%), το να έχει γεννηθεί κανείς στην Τουρκία (86%), την υποστήριξη των δημοκρατικών αξιών (86%), την ανεκτικότητα προς άλλες θρησκευτικές ή εθνοτικές ομάδες (87%), την περηφάνεια για την οθωμανική κληρονομιά (79%), την υποστήριξη προς ομογενείς εκτός Τουρκίας (82%), την πεποίθηση ότι οι Τούρκοι είναι καλύτεροι από τα άλλα έθνη (75%), την υποστήριξη προς την παρούσα κυβέρνηση (58%). Είναι προφανές ότι η επίκληση του οθωμανικού παρελθόντος δεν αφορά πλέον μόνο τους θρησκευόμενους ή τη δεξιά.

Σε ό,τι αφορά τον προσανατολισμό της Τουρκίας και της θέση της στον κόσμο το 88% των ερωτηθέντων συμφωνεί πολύ ή αρκετά με την ιδέα ότι η χώρα θυα πρέπει να παράγει τα δικά της βιομηχανικά και στρατιωτικά αγαθά ώστε να μην εξαρτάται από άλλους, το 84% πιστεύει ότι οι παγκόσμιες πολιτικές ή οικονομικές ελίτ ασκούν υπέρμετρη εξουσία στην Τουρκία και θα πρέπει να τους προβληθεί αντίσταση, το 80% ότι το Ισλάμ αποτελεί κεντρικό στοιχείο κατανόησης της τουρκικής ταυτότητας, το 78% ότι η χώρα ασχολείται με τους πρόσφυγες περισσότερο από ό,τι με τους πολίτες της, το 72% ότι η Τουρκία αποτελεί φυσικό ηγέτη του ισλαμικού κόσμου, το 70% πιστεύει ότι δημοκρατικές αξίες όπως η ελευθερία του λόγου δεν θα πρέπει να ιθυσιάζονται ποτέ, το 55% ότι ένας ισχυρός ηγέτης είναι απαραίτητος για την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων, το 54% ότι η πολιτική κληρονομιά του Ataturk δέχεται επίθεση, το 51% πιστεύει ότι ο Erdogan εκπληρώνει τα ιδεώδη του Ataturk για ένα ισχυρό και ανεξάρτητο έθνος, και το 49% ότι οι πρόσφυγες και μετανάστες έχουν πολλά να προσφέρουν στην τουρκική κοινωνία και χρήζουν υποστήριξης.

Η εικόνα που προκύπτει από την έρευνα είναι μίας Τουρκίας η οποία υπεραμύνεται της κεμαλικής παράδοσης του κοσμικού κράτους (σε ποσοστά 70% έναντι 24%) και των δημοκρατικών αξιών, ωστόσο είναι εξαιρετικά καχύποπτη και κλειστή προς τον έξω κόσμο. Οι ερωτηθέντες εκφράζουν στάση αρκετά ή πολύ αρνητική για τη Ρωσία (63%), τους Χριστιανούς (69%), το ΝΑΤΟ (67%), την Ευρώπη (73%), τον αμερικανικό λαό (72%), τις ΗΠΑ (83%), τους Εβραίους (78%), τους Σύρους πρόσφυγες (79%), ενώ σε ποσοστό 55% υποστηρίζουν ότι η χώρα θα πρέπει να παίρνει τις δικές της αποφάσεις, χωρίς να εμπλέκεται σε σχήματα συνεργασίας με άλλα έθνη.

Ειδικότερα για τις σχέσεις με τις ΗΠΑ, το 46% υποστηρίζει ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να ακολουθήσει περισσότερο αντιπαραθετική στάση και το 37% ότι θα πρέπει να διατηρηθεί η συμμαχία με τη Ουάσιγκτον.

Το αν αυτές οι τάσεις καταγράφουν περισσότερο έναν συγκυριακό συσχετισμό ή βαθύτερες αλλαγές στην κατάσταση πνευμάτων στη γείτονα μένει να φανεί.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση