Κύπρος: Ένας τούρκος στρατιωτικός αφηγείται

Τα γεγονότα της Κύπρου, από την «άλλη πλευρά»

Γράφει ο Νίκος Καϊμακούδης

Σαράντα χρόνια πέρασαν από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974. Τόνοι μελάνης έχουν χυθεί για να καλύψουν όλες τις πτυχές της κυπριακής τραγωδίας (πεσόντες, τραυματίες, αγνοούμενοι, εκπατρισμένοι, τεράστιες ευθύνες ελλαδικής χουντικής πολιτικοστρατιωτικής ηγεσίας κ.λ.π.), της δεύτερης μείζονος εθνικής καταστροφής κατά τον 20ο αιώνα.
Όμως από την ελληνική βιβλιογραφία απουσιάζουν οι μαρτυρίες της «άλλης πλευράς». Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, δεν έχουν μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα βιβλία τούρκων που πρωταγωνίστησαν στα γεγονότα της εισβολής –της «ειρηνευτικής επιχείρησης στην Κύπρο», όπως χωρίς αιδώ αρέσκονται να την αποκαλούν- ούτε έχουν φιλοξενηθεί συνεντεύξεις τους στον Ελληνικό Τύπο.

Ο Χαλούκ Ουστουγκέν, απόστρατος αξιωματικός του τουρκικού στρατού, έλαβε μέρος στα γεγονότα εκείνου του μαύρου καλοκαιριού του 1974 και θεωρείται ήρωας στην πατρίδα του. Το βιβλίο με τις αναμνήσεις του από τον πόλεμο, όπου τραυματίστηκε και παρασημοφορήθηκε για τη δράση του, κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Τουρκία και γνωρίζει μεγάλη επιτυχία, ενώ στα κατεχόμενα εδάφη της Κύπρου έχει δοθεί το όνομά του στο ύψωμα Κοτζάκαγια για την καθοριστική συμβολή του στην ομώνυμη μάχη, στις 20-21 Ιουλίου 1974, την οποία οι τούρκοι ιστορικοί ακόμα και σήμερα θεωρούν ως κομβική για την επιτυχία της πρώτης φάσης της εισβολής.

Ο κ. Ουστουγκέν, μιλώντας για πρώτη φορά σε ελληνικό μέσο ενημέρωσης, εξιστορεί τις εμπειρίες του από τον πόλεμο της Κύπρου, δίνε τη δική του εκδοχή για τα γεγονότα και εξηγεί γιατί επιδιώκει συστηματικά τα τελευταία χρόνια να συναντά Έλληνες και Ελληνοκύπριους βετεράνους.

Γεννήθηκε το 1944 στο Τσανάκαλε της Νορειοδυτικής Τουρκίας. Και ο πατέρας και ο παππούς του ήταν αξιωματικοί. Το 1962 αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Ατατούρκ του Μπέηογλου (Πέραν) στην Κωνσταντινούπολη και αφού σπούδασε για δύο χρόνια Νομική στο Πανεπιστήμιο της Πόλης, εισήχθη στη Στρατιωτική Ακαδημία της Άγκυρας τα 1964, από όπου αποφοίτησε το 1966 ως ανθυπολοχαγός Πεζικού.

Το 1974 υπηρετούσε με τον βαθμό του λοχαγού ως διοικητής του 2ου λόχου του 1ου τάγματος της Ταξιαρχίας Καταδρομών με έδρα το Μπολού της Βορειοδυτικής Τουρκίας. Με τη μονάδα αυτή πολέμησε στην Κύπρο, στις μάχες του Κοτζάκαγια και αργότερα της Λεύκας (κατεχόμενη κωμόπολη της επαρχίας Λευκωσίας). Υπηρέτησε εκ νέου στην Κύπρο από το 1984 ως το 1986. Αποστρατεύτηκε, έπειτα από αίτησή του, το 1986, με τον βαθμό του ταγματάρχη. Πλέον είναι εγκατεστημένος στην Κωνσταντινούπολη. Ο αδελφός του είναι παντρεμένος με Ελληνίδα της Πόλης, ενώ και ο ίδιος έχει πολλούς Ρωμιούς γείτονες.

Πόλεμος

«Αναλυτικά τις εμπειρίες μου από τον πόλεμο τις εξιστορώ στο βιβλίο μου που κυκλοφόρησε τον περασμένο Μάιο και τιτλοφορείται 1ο Τάγμα Καταδρομών Κύπρος 1974». Από την 15η Ιουλίου, όταν έγινε το πραξικόπημα κατά του Μακάριου στην Κύπρο, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις τέθηκαν σε συναγερμό. Έπειτα από λίγα εικοσιτετράωρα η μονάδα μου διατάχθηκε να αρχίσει τις προετοιμασίες για επιχείρηση στην Κύπρο. Το πρωινό του Σαββάτου 20 Ιουλίου μεταφερθήκαμε με ελικόπτερα στο νησί και προσγειωθήκαμε στην περιοχή Κρηνί, στον τουρκοκυπριακό θύλακα Λευκωσίας. Από εκεί προωθηθήκαμε και σκαρφαλώσαμε στο ύψωμα Κοτζάκαγια ή Ντογκρουγιόλ, όπως ήταν η τουρκική ονομασία του, ακριβώς απέναντι από το κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα, στην οροσειρά του Πενταδάκτυλου, για να συναντηθούμε με τους Τουρκοκύπριους μαχητές που είχαν ένα μικρό στρατόπεδο στη δυτική κορυφή του. Στη συνέχεια εγκατασταθήκαμε στην περιοχή του αγίου Ιλαρίωνα. Οι διαταγές που είχε το τάγμα μας ήταν να πραγματοποιήσει καταδρομική επιχείρηση στην περιοχή Κάρμι εναντίον ελληνοκυπριακών μονάδων Πυροβολικού που έβαλαν κατά των δυνάμεών μας στην ακτή της απόβασης στο Πέντε Μίλι Κερύνειας.

Μισή ώρα περίπου πριν τα μεσάνυχτα ο διοικητής του τουρκοκυπριακού τάγματος που βρισκόταν πάνω στο Κοτζάκαγια έφτασε τρέχοντας στις θέσεις μας και άρχισε να κραυγάζει έντρομος ότι το ύψωμα είχε καταληφθεί από Έλληνες κομάντος, οι οποίοι επιτέθηκαν ξαφνικά μέσα στη νύχτα από δυτικά και ανατολικά, και μας εκλιπαρούσε να αντεπιτεθούμε αμέσως. Τόσο το τάγμα μας όσο και το στρατηγεί που είχε εγκαταστήσει στο Πογάζι, πολύ κοντά στο Κοτζάκαγια, ο επικεφαλής όλων των αποβιβασθέντων τουρκικών δυνάμεων, αντιστράτηγος Νουρετίν Ερσίν, απειλούνταν ευθέως με περικύκλωση. Επικοινωνία με το στρατηγείο δεν υπήρχε», αφηγείται ο κ. Ουστουγκέν.

Ενδεικτικό του απόλυτου αιφνιδιασμού των τούρκων ήταν το ότι, όταν αντιλήφθηκαν στο στρατηγείο του Μπογαζιού ότι οι Έλληνες είχαν καταλάβει το Κοτζάκαγια και απειλούσαν τον Άγιο Ιλαρίωνα, άρχισαν να καίνε χάρτες και έγγραφα και οι αξιωματικοί να αφαιρούν τα διακριτικά από τις στολές τους. Λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης, καθώς η συγκεκριμένη περιοχή έπρεπε πάση θυσία να διατηρηθεί σε τουρκικά χέρια, ώστε να μπορέσουν οι δυνάμεις στην ακτή απόβασης να ενωθούν με τον τουρκοκυπριακό θύλακα, ο διοικητής του 1ου τάγματος Καταδρομών, αντισυνταγματάρχης Κεμάλ Ερούτς, με δική του πρωτοβουλία διέταξε τη διενέργεια αντεπίθεσης για την κατάληψη του Κοτζάκαγια.

«Ο διοικητής μου διέταξε τον 1ο λόχο μας να επιτεθεί για να ανακαταλάβει το ύψωμα. Κατά την έναρξη της αντεπίθεσης, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, σκοτώθηκε ο υπολοχαγός Ογκούζ Γενέρ και τότε ανέλαβα τη διοίκηση και αυτού του λόχου. Με τους δύο λόχους και με έναν ακόμα να μας υποστηρίζει, αντεπιτεθήκαμε και ακολούθησε σφοδρή μάχη, σώμα με σώμα, η οποία διήρκεσε περίπου δέκα ώρες. Τελικά απωθήσαμε τους αντιπάλους μας και καταλάβαμε το ύψωμα το πρωί της 21ης Ιουλίου».

Σύμφωνα με τα στρατιωτικά αρχεία της Εθνικής Φρουράς και την ελληνική βιβλιογραφία, εναντίον του Κοτζάκαγια, το οποίο έχει τρεις κορυφές, επιτέθηκε από τα δυτικά γύρω στις 23.00 της 20ης Ιουλίου η 31η Μοίρα Καταδρομών ΜΚ. Η 32η ΜΚ επιτέθηκε εναντίον του υψώματος Άσπρη Μούττη, η 33η ΜΚ εναντίον του υψώματος Πετρομούθια, ανατολικά του Αγίου Ιλαρίωνα, και η 34η ΜΚ εξολοκλήρου στελεχωμένη με εφέδρους, στην περιοχή του Πάνω Δικώμου.
Τόσο το Κοτζάκαγια όσο κα τα Πετρομούθια καταλήφθηκαν από τις Ελληνικές δυνάμεις, αλλά εξαιτίας του ότι δεν κατέφθασαν στην περιοχή ενισχύσεις, όπως προβλεπόταν από τα σχέδια, υποχρεώθηκαν σε απαγκίστρωση τις πρώτες πρωινές - μεσημβρινές ώρες τις επομένης, κατόπιν σχετικής διαταγής που έλαβαν από το ΓΕΕΦ, καθώς είχε αρχίσει η δράση της και η τουρκική αεροπορία. Εάν οι ελληνικές δυνάμεις είχαν ενισχυθεί όπως έπρεπε και κατάφερναν να κρατήσουν τα εδάφη που είχαν καταλάβει, τότε η τροπή του πολέμου θα ήταν σίγουρα διαφορετική.

Κατά τον κ. Ουστουγκέν, οι τρεις τουρκικοί λόχοι αριθμούσαν περί τους διακόσιους ογδόντα άνδρες και οι απώλειές τους ανήλθαν στους δεκανεννέα νεκρούς και πενήντα έξι τραυματίες. Όσον αφορά τους αντιπάλους του, υποστηρίζει ότι ήταν περίπου εφτακόσιοι, αριθμός που είναι εξωπραγματικός. Υπολογίζεται ότι οι άνδρες των τριών λόχων της 31ης ΜΚ, που ανέβηκαν και κράτησαν το Κοτζάκαγια έως ότου διατάχθηκαν να το εγκαταλείψουν, ήταν λιγότεροι από εκατό, ενώ οι απώλειές τους ήταν ένας νεκρός και τέσσερις τραυματίες.

«Άξιοι αντίπαλοι»

Καταρρίπτοντας τον μύθο που για χρόνια συντηρούσε η Τουρκία περί «στρατιωτικού περίπατου στην Κύπρο» και περί «δειλών Ελλήνων που έσπευδαν να παραδοθούν», ο ταγματάρχης Ουστουγκέν παραδέχεται ότι οι άντρες εναντίον των οποίων πολέμησε ήταν άξιοι αντίπαλοι. Μάλιστα, ακόμα και σήμερα δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει το πώς οι Έλληνες καταδρομείς κατόρθωσαν να σκαρφαλώσουν σε αυτές τις απόκρημνες κορυφές, κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη των τουρκικών δυνάμεων.

«Παρατηρήσαμε ότι οι άνδρες των ελληνοκυπριακών μονάδων Καταδρομών που αντιμετωπίσαμε ήταν πολύ καλά εκπαιδευμένοι και εξοπλισμένοι και πολέμησαν σκληρά. Ειδικά, πρέπει να πω, ο ταγματάρχης Κατσάνης ήταν εξαίρετος καταδρομέας και τον βλέπαμε με θαυμασμό κατά τη διάρκεια της μάχης του Κοτζάκαγια».
Ο κ. Ουστουγκέν υποστηρίζει με απόλυτη βεβαιότητα ότι, εκτός από την 31η ΜΚ, στο Κοτζάκαγια επιτέθηκε και λόχος της 33ης ΜΚ, υπό τον διοικητή και ταγματάρχη Γεώργιο Κοτσάνη. Τόσο ο κ. Ουστουγκέν, όσο και ο αντισυνταγματάρχης Ερούτς στα βιβλία τους ισχυρίζονται, μάλιστα, ότι με τα κιάλια τους έβλεπαν καθαρά τον Έλληνα Ταγματάρχη, τον οποίο αναγνώρισαν αργότερα από φωτογραφίες.
Ο αείμνηστος Κατσάνης έπεσε ηρωικά μαχόμενος στην πρώτη γραμμή στους πρόποδες του Αγίου Ιλαρίωνα, περίπου 1 χιλιόμετρο βορειοανατολικά του Κοτζάκαγια, το πρωί της 21ης Ιουλίου. Στην ένταση της μάχης, δυστυχώς, οι άντρες του δεν μπόρεσαν να περισυλλέξουν το νεκρό σώμα του…

Συνεχίζοντας την αφήγησή του ο τούρκος στρατιωτικός επισημαίνει:
«Όμως επίσης είδαμε ότι πολλοί στρατιώτες του Κατσάνη δεν πειθάρχησαν στους αξιωματικούς τους και άρχισαν να υποχωρούν όταν αντεπιτεθήκαμε, με αποτέλεσμα να μείνουν κοντά του για να μας αποκρούσουν περί τους εξήντα με εβδομήντα άνδρες, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν αξιωματικοί και υπαξιωματικοί. Απ’ ότι διαπίστωσα, οι απλοί στρατιώτες υποχωρούσαν κουβαλώντας τους νεκρούς και τους τραυματίες τους. (σ.σ.: Οι άνδρες των ελληνοκυπριακών μονάδων καταδρομών που δρούσαν στην ευρύτερη περιοχή αναγκάστηκαν σε αναδίπλωση μετά από σχετική διαταγή του διοικητή Καταδρομών, συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Κομπόκη. Όπως προκύπτει από τα στρατιωτικά αρχεία και τις μαρτυρίες βετεράνων, κανένας δεν εγκατέλειψε τη θέση του με δική του πρωτοβουλία). Στο πεδίο της μάχης συγκεντρώσαμε 200 τυφέκια, πολυβόλα, εκτοξευτές ρουκετών, όλμους και ασυρμάτους».

Αιχμάλωτοι

Κατά τη διάρκεια τόσο του «Αττίλα 1» όσο και του «Αττίλα 2», καταγράφηκαν εκατοντάδες περιστατικά εκτέλεσης και κακοποίησης αιχμαλώτων. Ο κ. Ουστουγκέν παραδέχεται ότι διαπράχθηκαν εγκλήματα πολέμου στην Κύπρο, σχολιάζοντας όμως ότι έγιναν και από τις δύο πλευρές.

«Πριν από την έναρξη του πολέμου διαταχθήκαμε από τους ανωτέρους μας να υπακούσουμε πιστά στα όσα προβλέπει η Συνθήκη της Γενεύης, αλλά, παρ’ όλα αυτά, περιστατικά κακομεταχείρισης αιχμαλώτων σημειώθηκαν και από τις δύο πλευρές. Προσωπικά, είχα διατάξει ρητά τους άνδρες μου πως να φέρονται σε οπλίτες, αιχμαλώτους, αρρώστους και τραυματίες. Κάλεσα τον Ερυθρό Σταυρό και τους κυανόκρανους του ΟΗΕ για την διακομιδή στο νοσοκομείο ζεύγους ηλικιωμένων και άρρωστων Ελληνοκυπρίων στο χωριό του Αγίου Ερμολάου (σ.σ.: κατεχόμενο χωριό της επαρχίας Κερύνειας), ενώ συμπεριφερθήκαμε άψογα στους τέσσερις ελληνοκύπριους στρατιώτες που αιχμαλωτίσαμε στη Λεύκα», τονίζει ο τούρκος απόστρατος και συνεχίζει:
«Ένας εξ αυτών, ο Χρήστος Κωνσταντή, ο οποίος είναι ζωντανή απόδειξη των όσων υποστηρίζω. Τον Χρήστο τον συνάντησα το 2005 για πρώτη φορά μετά το 1974, έπειτα από έρευνά μου, και του επέστρεψα ορισμένα προσωπικά του αντικείμενα που είχα στην κατοχή μου –τη στρατιωτική του ταυτότητα, τον μπερέ το9υ κ.λ.π. Έχω συναντήσει επίσης τον αδελφό και τη σύζυγό του και τους ξανασυνάντησα τον περασμένο Μάιο».

Στο σημείο αυτό διακόπτει την αναφορά του στον πρώην αιχμάλωτό του για να σημειώσει ότι από την άλλη πλευρά δεν τηρήθηκε πάντα ανάλογη τακτική. Όπως υποστηρίζει, μετά τη μάχη του Κοτζάκαγια αντίκρυσε περί τους είκοσι πέντε νεκρούς τουρκοκύπριους, οι οποίοι δεν έφεραν τραύματα από σφαίρες, είχαν τα χέρια τους δεμένα και είχαν πεταχτεί από το ύψωμα. Παρότι η τουρκική πλευρά όλα αυτά τα χρόνια κάνει λόγο για ελληνικό «έγκλημα πολέμου», ουδέποτε αποδείχθηκε κάτι τέτοιο.

«Το πλέον τραγικό συμβάν είναι όμως οι σφαγές των τουρκοκυπρίων αμάχων τον Αύγουστο του 1974, στη Μαράθα, την Αλία και το Σανταλάρι», σημειώνει ο κ. Ουστουγκέν, κλείνοντας το κεφάλαιο «κακομεταχείριση αιχμαλώτων». Τις συγκεκριμένες σφαγές η τουρκική πλευρά τις αποδίδει σε Ελληνοκυπρίους, μέλη της ΕΟΚΑ Β’, μάλιστα ένας εξ αυτών συνελήφθη από τις κυπριακές αρχές και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Αντίθετα, κανείς τούρκος ή τουρκοκύπριος στρατιωτικός δεν δικάστηκε ποτέ για τα εγκλήματα πολέμου κατά των Ελληνοκυπρίων.

Συναντήσεις

Τα τελευταία χρόνια ο κ. Ουστουγκέν έχει συναντηθεί με πολλούς «πρώην εχθρούς», Έλληνες και Ελληνοκύπριους. Στόχος του, να μην ξεχαστούν τα λάθη του παρελθόντος και να γίνουν μάθημα για το μέλλον.
«Εκτός από επαγγελματίες στρατιωτικοί, είμαστε πάνω από όλα άνθρωποι. Αυτός ο πόλεμος έγινε επειδή το αποφάσισαν οι κυβερνήσεις των χωρών μας. Πολεμήσαμε εκτελώντας τις διαταγές τους. Κάναμε ό,τι μας ζητήθηκε να κάνουμε. Πολεμήσαμε χθες και τώρα μπορούμε να συναντιόμαστε, να αγκαλιαζόμαστε, να πίνουμε ρακί και ούζο και να μιλάμε για τα περασμένα. Φιλοξένησα στην Κωνσταντινούπολη τον τότε υπολοχαγό Πυροβολικού Νικόλαο Σκαρλάτο, ο οποίος ήταν συγγενής του Κατσάνη, καθώς κα τον τότε υπολοχαγό των Καταδρομών Βασίλειο Ροκκά. Με τη βοήθεια του φίλου μου Κουρσάτ Ακτάι –του οποίου ο πατέρας ήταν επίσης αξιωματικός και φίλος μου- γνώρισα τον ελληνοκύπριο Σωτήριο Χαραλαμπίδη και οργανώσαμε συνάντηση τον περασμένο Μάιο στην περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα στον Πενταδάκτυλο με βετεράνους της 33ης Μοίρας Καταδρομών και άλλων μονάδων της Εθνικής Φρουράς. Ήταν πολύ συγκινητικό», υπογραμμίζει.

Όσον αφορά στο αν έχει δεχτεί κριτική στην πατρίδα του γι αυτές του τις ενέργειες, η απάντησή του είναι κατηγορηματική: «Ποτέ δεν δέχτηκα οποιαδήποτε κριτική στην Τουρκία. Αντιθέτως, έχω ακούσει μόνο θετικά σχόλια για τις προσπάθειές μου να συναντήσω παλιούς συναδέλφους της άλλης πλευράς. Και από την ελληνοκυπριακή πλευρά όμως υπήρξε θετική αντίδραση. Επίσης, πρέπει να σας πω ότι έχω πολλούς Έλληνες φίλους στο Ίντερνετ».

Στην Τουρκία οι βετεράνοι του πολέμου τυγχάνουν μεγάλου σεβασμού και, σε αντίθεση με τους Έλληνες συναδέλφους τους, έχουν εισπράξει έμπρακτα την ευγνωμοσύνη της πατρίδας τους.
«Το τουρκικό κράτος δίνει σε όλους όσοι πολέμησαν στην Κύπρο, αξιωματικούς και στρατιώτες, μηνιαίο εισόδημα 550 λιρών (σ.σ.: 300 ευρώ). Εκτός από το ποσό αυτό όλοι οι απόστρατοι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί λαμβάνουν φυσικά και τη σύνταξή τους. Επίσης, όλοι οι βετεράνοι έχουν 40% έκπτωση στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος και 50% στους λογαριασμούς νερού, δωρεάν μετακίνηση με τα μέσα μεταφοράς, δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κ.λ.π» εξηγεί ο κ. Ουστουγκέν.

Ελπίδα

Κλείνοντας, του ζητάμε να μας πει τη γνώμη του για το αν ο πόλεμος αυτός θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Επαναλαμβάνοντας τα επιχειρήματα που χρησιμοποίησε η Τουρκία το 1974 για να δικαιολογήσει την εισβολή, ο απόστρατος ταγματάρχης υποστηρίζει ότι η χώρα του επενέβη για να προστατεύσει τους τουρκοκύπριους, οι οποίοι «υπέφεραν από το 1963 έως και το 1974» και «αντιμετωπίζονταν ως πολίτες β’ κατηγορίας». «Αν η ελληνοκυπριακή πλευρά τους αναγνώριζε ως «ίσους πολίτες», δεν θα χρειαζόταν η στρατιωτική επιχείρηση του 1974. Επομένως, οι δύο εθνότητες έπρεπε να διαχωριστούν», σχολιάζει και σημειώνει ότι «από το 1974 και μετά ελάχιστες αψιμαχίες έχουν γίνει μεταξύ των δύο πλευρών και δεν ξανάγινε καμία μεγάλη μάχη ή σφαγή».

Επισημαίνοντας όμως ότι «υπάρχουν θέματα στα οποία και οι δύο πλευρές έχουν δικαιώματα», ο κ. Ουστουγκέν ευελπιστεί πως όλα αυτά τα ζητήματα θα λυθούν σύντομα και ότι, όπως χαρακτηριστικά λέει, «θα λάβουμε τα μαθήματα που πρέπει από το παρελθόν, ώστε οι νέες γενιές να μην κάνουν τα ίδια λάθη ξανά».

Πηγή, περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 250



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση