Ψυχρός Πόλεμος Τουρκίας – Σαουδικής Αραβίας για το μέλλον του Ισλάμ

H Αραβική Άνοιξη αποτελεί παρελθόν και η ενίσχυση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας με την υποστήριξη της Τουρκίας πυροδότησε ένα ψυχρό πόλεμο με την Σαουδική Αραβία

Του Τόμας Τζέφερσον

Εδώ και χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη ένας ψυχρός πόλεμος στη Μέση Ανατολή, ο οποίος εξελίσσεται σε δυο μέτωπα. Το ένα μέτωπο είναι ο πόλεμος μεταξύ των Σούνι και Σηϊτών μουσουλμάνων ο οποίος έγινε και γίνεται, στο Ιράκ, τη Συρία, το Λίβανο, και τον Περσικό Κόλπο, και το άλλο είναι το μέτωπο της σύγκρουσης που εμπλέκει τη Σαουδική Αραβία και την Τουρκία για τον έλεγχο του Ισλάμ των Σούνι.

Η κυριαρχία στο στρατόπεδο των Σούνι απαιτεί έλεγχο της θρησκευτικής ερμηνείας κυρίως σε σχέση με τα πολιτικά συστήματα. Σε αυτό το πλαίσιο το μοντέλο της ισλαμικής δημοκρατίας που εφαρμόζεται στην Τουρκία, αντιμετωπίζεται ως πρόκληση στην πολιτική πραγματικότητα της θρησκευτικής θεωρίας της Σαουδικής Αραβίας.

Το Κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης του Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία πιστεύει ότι το Ισλάμ και η δημοκρατία δεν αποτελούν κάτι ξεχωριστό, και επιδιώκει να προωθήσει τη συμβατικότητα μεταξύ τους, σε ισλαμικά κινήματα στην Αραβική Μέση Ανατολή. Η ισλαμική ρητορική της Σαουδικής Αραβίας θεωρεί τη δημοκρατία ως επέμβαση στις βασικές αρχές της θρησκείας.

Το Ιράν διαφέρει στο ότι, ως αποτέλεσμα της επιδείνωσης της κατάστασης στο Ιράκ, έχει τώρα τον πλήρη έλεγχο της πολιτικής σφαίρας των Σηϊτών. Αυτό είναι ένα κατόρθωμα που κανένας από τους αντιπάλους του, δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει καταφέρει, ούτε η Τουρκία, ούτε η Σαουδική Αραβία, ούτε κανένα ισλαμικό κίνημα ήταν σε θέση να καταφέρει να κυριαρχήσει πλήρως τη σουνιτική σκηνή. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές μεταξύ των προοπτικών αυτών των φορέων και τις αποκλίνουσες εκτιμήσεις τους σχετικά με τους κινδύνους, φαίνεται δύσκολο να επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ των σουνιτικών δυνάμεων. Έτσι, το πιο πιθανό σενάριο φαίνεται να είναι η σύγκρουση έτσι ώστε να επιλυθεί το ζήτημα της κυριαρχίας στο χώρο της σουνιτικής σφαίρας επιρροής, με την Αίγυπτο και τη Συρία, να αποτελούν τα κύρια πεδία της σύγκρουσης.

Η ανακήρυξη από τη Σαουδική Αραβία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ως τρομοκρατικής οργάνωσης θεωρείται μια εκδήλωση αυτού του ενδο-σουνιτικού ψυχρού πολέμου, η οποία, όπως φαίνεται, δεν θα είναι βραχύβια. Κάθε μέρος στη σύρραξη θα προσπαθήσει να κερδίσει τις καρδιές και τα μυαλά των σουνιτών μουσουλμάνων, και την προσάρτηση τους στις δικές του πολιτικές ατζέντες και θρησκευτικές αρχές.

Οι πρόσφατοι αντιτρομοκρατικοί νόμοι της Σαουδικής Αραβίας αποτελούν εν μέρει μια προσπάθεια ενίσχυσης του ελέγχου της τοπικής κοινότητας των Σουνιτών και μείωσης του περιθωρίου ελιγμών των φορέων από άλλες χώρες. Στην κατεύθυνση αυτή, το Ριάντ μπορεί επίσης να πιέσει τις περιφερειακές αραβικές μουσουλμανικές οργανώσεις και οργανισμούς να υιοθετήσουν παρόμοια νομοθεσία στην προσπάθειά του να κυριαρχήσει στην σουνιτική σκηνή και να απωθήσει εξωγενείς ανταγωνιστές, κυρίως τη Μουσουλμανική Αδελφότητα.

Η νίκη σε αυτόν τον πόλεμο είναι ένα ευαίσθητο θέμα για τη Σαουδική Αραβία, διότι μια ήττα των πολιτικών και θρησκευτικών σχεδίων της από το δημοκρατικό Ισλάμ ή τζιχάντ μοντέλα Ισλάμ σημαίνει υπονόμευση της βάσης του καθεστώτος της Σαουδικής Αραβίας μεταξύ των μουσουλμάνων. Ο ρόλος της Σαουδικής Αραβίας ως Θεματοφύλακα των δύο Αγίων Τζαμιών καθιστά αναγκαιότητα η θρησκευτική ρητορική της να βγει νικητής στην μάχη των ιδεών στον μουσουλμανικό κόσμο.

Στο πλαίσιο του ψυχρού πολέμου στο εσωτερικό μέτωπο των Σούνι, η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της βασίζουν την ατζέντα τους στην ιδέα της αποκατάστασης της σταθερότητας και της ανάπτυξης και τις υποσχέσεις για άφθονη χρηματοδότηση που θα γίνει δυνατή από τα πλούτη του πετρελαίου. Εν τω μεταξύ, η ημερήσια διάταξη της Τουρκίας και των συμμάχων της, στηρίζεται στο συνδυασμό της δημοκρατίας με την ανάπτυξη, ενώ η φιλοσοφία των τζιχαντιστών απορρίπτει την παγκόσμια τάξη εντελώς.

Η κυβέρνηση του κόμματος του Ερντογάν στην Τουρκία θεωρείται ο κύριος χορηγός και υποστηρικτής των πολιτικών ισλαμικών κινημάτων στην περιοχή. Το Ριάντ δυσφορεί με αυτό το γεγονός, καθώς βλέπει τα ισλαμικά κινήματα ως απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα. Παρά το γεγονός ότι το Κατάρ στηρίζει την Τουρκία στην υποστήριξη της προς τα ισλαμικά κινήματα, οι ενέργειες του Κατάρ δεν ενοχλούν τους Σαουδάραβες όσο αυτές της Τουρκίας. Στην πραγματικότητα, η πολιτική στάση του Κατάρ έναντι της δημοκρατίας δεν είναι διαφορετική από εκείνη της Σαουδικής Αραβίας. Η δημοκρατία, η οθωμανική κληρονομιά και μια ισχυρή οικονομική και πολιτική θέση συμβάλλουν ώστε να καταστεί η Τουρκία, και όχι το Κατάρ, ο κύριος ανταγωνιστής της Σαουδικής Αραβίας στο σουνιτικό πολιτικό κόσμο.

Η σημερινή σύγκρουση του Ριάντ με την Άγκυρα θυμίζει το παρελθόντων σχέσεων μεταξύ του βασιλείου της Σαουδικής Αραβίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η σύγκρουση σήμερα, ωστόσο, δεν είναι μεταξύ του Wahhabism και του Σουφισμού, αλλά μεταξύ ισλαμικού Wahhabism και ισλαμικής δημοκρατίας. Η σύγκρουση μεταξύ αυτών των δύο στρατοπέδων αγγίζει όλες τις χώρες της Αραβικής Άνοιξης, αλλά είναι ιδιαίτερα εμφανής στην Αίγυπτο και τη Συρία.

Πολιτικά ισλαμικά κινήματα στον αραβικό κόσμο, όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα είναι πλέον σύμμαχοι της Τουρκίας, ενώ στο παρελθόν βρίσκονταν κοντά στη Σαουδική Αραβία. Για δεκαετίες, η Μουσουλμανική Αδελφότητα ήταν ένα εργαλείο εκμετάλλευσης από τη Σαουδική εξωτερική πολιτική στον ψυχρό πόλεμο με τον παν-αραβικό εθνικισμό και τις κινήσεις Νασερικού χαρακτήρα. Η στάση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας απέναντι στην εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ, όμως, ανέδειξε τη δυσπιστία μεταξύ των δύο μερών. Η δυσπιστία αυτή αυξήθηκε όταν η συνδεδεμένη με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα κίνηση Sahwa (Αφύπνιση) προχώρησε σε έντονη κριτική εναντίον της κυβέρνησης της Σαουδικής Αραβίας κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990.

Με δεδομένο ότι η Αραβική Άνοιξη αποτελεί παρελθόν, και την ενίσχυση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας με την υποστήριξη της Τουρκίας, ότι απέμεινε από την εμπιστοσύνη μεταξύ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και της Σαουδικής Αραβίας εξαφανίστηκε, πυροδοτώντας ένα ψυχρό πόλεμο που δεν μπορεί να τελειώσει σύντομα, αλλά με την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν να έχει το πάνω χέρι αυτή τη στιγμή. Βέβαια μένει να δει κανείς πόσο θα επηρεάσει αυτή την κρίσιμη σύγκρουση η εσωτερική αναταραχή και τα πολιτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Ερντογάν και το κόμμα του στο εσωτερικό της Τουρκίας.

Πηγή

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση