Έφτασε το τέλος για το προεδρικό σύστημα στην Τουρκία;

Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας ξεκίνησε το τρέχον έτος με φρενήρη ρυθμό, καθώς διαμάχες και συγκρούσεις λαμβάνουν χώρα σε όλη την περιοχή, αλλά η εγχώρια πολιτική σκηνή, είναι εξίσου πλήρης, με την αντιπολίτευση να ελπίζει να καταφέρει ένα χτύπημα εναντίον του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Ενώ ο Ερντογάν συναντήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν, για να συζητήσει σχετικά με τρεις συγκρούσεις, στις οποίες η Τουρκία έχει συμφέροντα - στη Λιβύη, στη Συρία και στο θέμα ΗΠΑ-Ιράν - τα κόμματα της αντιπολίτευσης δημιούργησαν έναν ευρύ συνασπισμό, για να ζητήσουν το τέλος του προεδρικού συστήματος της Τουρκίας, που έχει τεθεί σε ισχύ από το 2018.

Το βασικό αντιπολιτευόμενο κεμαλικό, Δημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και οι εταίροι της Εθνικής Συμμαχίας, το Εθνικιστικό Καλό Κόμμα (İYİ Partısı), της Μεράλ Ακσενέρ και το ισλαμιστικό Κόμμα Ευδαιμονίας (Saadet Partısı), που είχε δημιουργηθεί από τον Νετζμετίν Ερμπακάν, σχεδιάζουν να συνεργαστούν για το θέμα, με το νεοσύστατο Κόμμα του Μέλλοντος (Gelecek Partısı), του πρώην πρωθυπουργού με το ΑΚΡ, Αχμέτ Νταβούτογλου, αλλά και με ένα νέο κόμμα, που βρίσκεται στα σκαριά από τον επίσης "αποστάτη" από το ΑΚΡ, Αλί Μπαμπατζάν.

Η μετάβαση στο προεδρικό σύστημα είναι τεράστιας σημασίας για την αντιπολίτευση, καθώς μετέφερε τεράστιες εξουσίες από το κοινοβούλιο απευθείας στον Ερντογάν, περιορίζοντας αυστηρά την εξουσία των βουλευτών.


Έτσι, οι ηγέτες της Εθνικής Συμμαχίας δήλωσαν ότι η επιστροφή σε ένα μεταρρυθμισμένο και ενοποιημένο κοινοβουλευτικό σύστημα, είναι ο κύριος στόχος τους, το 2020.

Οι επικριτές του νέου συστήματος λένε ότι πρόκειται για "one-man-rule" από τον Ερντογάν και ότι είναι εν μέρει υπεύθυνος για την τρομερή οικονομική στενότητα που έχει φτάσει η Τουρκία, από τότε που εγκαινιάστηκε επισήμως το σύστημα, τον Ιούλιο του 2018.

Έκτοτε, σχεδόν κάθε σημαντικό θεσμικό όργανο της χώρας έχει συνδεθεί με την προεδρία και τόσο το κοινοβούλιο, όσο και τα υπουργεία, έχουν δει τους ρόλους τους να μειώνονται στο βαθμό που πλέον ίσα που συμμετέχουν στη χάραξη πολιτικής, κυρίως ως "αντιφρονούσες φωνές".

Ο Ερντογάν έχει τώρα την εξουσία να αποφασίζει με διατάγματα. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, πριν από το δημοψήφισμα, που καθόρισε τη μετάβαση στο νέο σύστημα, το AKP ανέφερε ότι οι εκτεταμένες εξουσίες του προέδρου θα εξομαλύνουν την διακυβέρνηση. Αντ' αυτού, το σύστημα φαίνεται να λειτουργεί μερικές φορές υπό καθεστώς "δοκιμής και λάθους", με τα διατάγματα να εκδίδονται και αργότερα να αποσύρονται, όταν τα λάθη γίνονται οφθαλμοφανή.

"Το προεδρικό σύστημα εγκατέλειψε τη χώρα ακυβέρνητη και το κράτος αναποτελεσματικό", δήλωσε ο βουλευτής του CHP, Ερντογάν Τοπράκ. "Από την εφαρμογή του, 31 από τα 55 προεδρικά διατάγματα που εκδόθηκαν, ήταν για να διορθώσουν ή να τροποποιήσουν προηγούμενα διατάγματα".

Η χαοτική διακυβέρνηση ανέδειξε την οπισθοχώρηση της Οικονομιας, των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, της Δικαστικής ανεξαρτησίας, της Παιδείας, της Υγείας και σχεδόν σε κάθε τομέα της κοινωνίας, ανέφερε μια έκθεση της 30ης Δεκεμβρίου, από ερευνητική πλατφόρμα, υπό την προεδρία του αντιπροέδρου του CHP, Φετί Ατσικέλ.

"Η έλλειψη αρμοδιοτήτων και η αδιαφορία του προεδρικού καθεστώτος για το Σύνταγμα, τους νόμους, τα θεσμικά όργανα, τη δημόσια υπηρεσία, έχει μετατρέψει την Τουρκία σε χώρα, η πρόοδος της οποίας έχει σταματήσει και στη συνέχεια αντιστραφεί, σε όλους τους αναπτυξιακούς δείκτες", ανέφερε η έκθεση.

Στα παραπάνω συμπεράσματα συνέβαλε και η έκθεση Freedom House, του Διεθνούς Δικτύου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (2019), στην οποία η Τουρκία σημείωσε μόλις 31 πόντους στους 100, κερδίζοντας το status "όχι ελεύθερη".

Η Τουρκία έχει καταχωρηθεί ως μια από τις δύο χώρες, που έκανε τη μεγαλύτερη δημοκρατική οπισθοδρόμηση, την τελευταία δεκαετία και ήταν το τελευταίο από τα 41 κράτη της Οργάνωσης για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη, όσο αφορά τα πολιτικά δικαιώματα και τις ελευθερίες.

Η αντίθεση στο προεδρικό σύστημα έχει γίνει μια σημαία για τα διαφορετικά κόμματα της αντιπολίτευσης, που εκπροσωπούνται στο κοινοβούλιο, για να συσπειρωθούν και ένα θέμα όπου υπάρχει μία σπάνια σύμπνοια μεταξύ τους.

Τα δύο νέα αναδυόμενα κόμματα τόνισαν επίσης την επιθυμία τους να επανεκκινήσουν το κοινοβουλευτικό σύστημα. Αυτό ήταν ένα από τα βασικά ζητήματα που συζήτησε ο Νταβούτογλου, όταν παρουσίασε το νέο του κόμμα τον Δεκέμβριο. Είναι επίσης ψηλά ανάμεσα στα αιτήματα του Μπαμπατζάν, ο οποίος πιστεύει ότι η ανάκαμψη του κοινοβουλίου είναι ζωτικής σημασίας για την ανοικοδόμηση του διαχωρισμού των εξουσιών στην Τουρκία.

Πολιτικοί κύκλοι στην Άγκυρα αναφέρουν ότι υπάρχει επίσης αυξανόμενη δυσαρέσκεια με το προεδρικό σύστημα και μέσα στους κόλπους του ΑΚΡ.

Κάποιοι λένε ότι ο ίδιος ο Ερντογάν μετανιώνει τη μετάβαση στο νέο σύστημα και για την αυξημένη απαίτηση να ληφθεί περισσότερο από το 50% των ψήφων για να διατηρηθεί η προεδρία, γεγονός που τον άφησε έρμαιο στους κοινοβουλευτικούς εταίρους του, το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (ΜΗΡ), του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Ο Ερντογάν έχει ήδη αναθέσει στον αντιπρόεδρο του, Φουάτ Οκτάι, να ερευνήσει το νέο σύστημα, για να καταρτίσει μια λίστα με πιθανές βελτιώσεις.

Ωστόσο, καθώς πραγματοποιείται αυτή η έρευνα, υπάρχει ήδη νομική ενέργεια που θα μπορούσε να επιστρέψει τη χώρα στο παλαιό κοινοβουλευτικό σύστημα. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας, το ανώτατο νομικό όργανο της χώρας, προεδρεύει σε μια υπόθεση που λέει ότι το δημοψήφισμα που οδήγησε στο προεδρικό σύστημα, διεξήχθη παράνομα. Η αντιπολίτευση έθεσε ερωτήματα σχετικά με τα γεγονότα της ημέρας των εκλογών, όταν η εκλογική επιτροπή ανακοίνωσε στη μέση της διαδρομής, ότι θα δεχόταν ψήφους, που δεν έφεραν ειδική σφραγίδα ασφαλείας.

Αν το σύστημα επανέλθει, αυτό θα απαιτούσε μια συνταγματική τροποποίηση και ο Ερντογάν θα χρειαζόταν την υποστήριξη της αντιπολίτευσης στο κοινοβούλιο για να την εκπονήσει. Κάποιοι λένε ότι ο πρόεδρος θα πραγματοποιήσει μυστικές διαβουλεύσεις για να κατευθύνει την απόφαση του δικαστηρίου, ώστε φυσικά να καρπωθεί την αλλαγή και να προωθήσει και... το δημοκρατικό του προφίλ.

Υπό το πρίσμα όλων αυτών, το προεδρικό σύστημα είναι σαφές ότι αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα της τουρκικής πολιτικής το 2020 και έχει τη δυνατότητα να παραχωρήσει στην αντιπολίτευση ορισμένες σπάνιες νίκες εναντίον του κόμματος που κυβέρνησε τη χώρα από το 2002.

Πέτρος Κράνιας
Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση