H «ξεχωριστή» Αμερική: Κατάρα ή ευλογία;

Ένας νέος κύκλος συζητήσεων γύρω από την ιδέα της «ξεχωριστής» Αμερικής έχει ανοίξει, μετά την πρόσφατη συζήτηση για στρατιωτική επέμβαση στη Συρία, σε συνδυασμό με το άρθρο του ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, στους New York Times, όπου υποβαθμίζει τον ειδικό ρόλο των ΗΠΑ στον κόσμο.

Στο επίκεντρο της προσοχής ρώσων και αμερικανών ακαδημαϊκών, δημοσιογράφων και εμπειρογνωμόνων βρίσκεται το τελευταίο διάστημα η έννοια της «ξεχωριστής» Αμερικής. Καθώς η σχετική συζήτηση βρίσκεται σε εξέλιξη, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στο εξωτερικό, η Russia Direct αναζήτησε τις απόψεις ξένων και ρώσων εμπειρογνωμόνων για το θέμα, θέτοντάς τους τα παρακάτω ερωτήματα.
Ερώτηση: Η έννοια «ξεχωριστός» ακούγεται ως επικίνδυνη αλλά και πολυσήμαντη. Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα; Και που βρίσκεται άραγε η διαχωριστική γραμμή –εάν υπάρχει τέτοια- μεταξύ εθνικισμού και θεωρίας περί «ξεχωριστού»;

Ιδέα με δύο όψεις

Απάντηση: Πέτερ Σουκ, Καθηγητής της Νομικής στο Πανεπιστήμιο Yale, και συγγραφέας του υπό έκδοση βιβλίου, με τίτλο: «Γιατί η κυβέρνηση αποτυγχάνει τόσο συχνά, και πώς μπορεί να προχωρήσεις καλύτερα;»
Η θεωρία του «ξεχωριστού» μπορεί να ωφελήσει ένα έθνος στο πλαίσιο μιας εθνικής δέσμευσης έναντι ορισμένων αξιών, ωθώντας τους πολίτες να νιώθουν περήφανοι για τα επιτεύγματα της κοινωνίας τους. Αλλά, την ίδια στιγμή, μπορεί να δημιουργήσει υπερβολές, πιθανόν έναν επικίνδυνο σοβινισμό, και ανθρώπους που δεν μπορούν να δουν καθαρά την πραγματικότητα της δικής του κοινωνίας σε σχέση με άλλες, επισκιάζοντας τους συμβιβασμούς που συνεπιφέρει η δέσμευση σε συγκεκριμένες αξίες.
Από μόνης της ή ιδέα του «ξεχωριστού» δεν είναι επικίνδυνη, στο βαθμό βεβαίως που αυτοί που τη χρησιμοποιούν θυμούνται πάντα ότι τα έθνη, όπως και τα άτομα, είναι «ξεχωριστά» με τρόπους που μπορεί να είναι επιθυμητοί ή ανεπιθύμητοι.

Όταν πρόκειται για την εξωτερική πολιτική, η αντίληψη περί «ξεχωριστού» έθνους μπορεί κάλλιστα να επηρεάσει, όπως έγινε στην περίπτωση των Ηνωμένων Πολιτειών με την άποψη περί "Φανερού Πεπρωμένου", κάποιων κορυφαίων πολιτικών της. Ο Τζόρτζ Μπους για παράδειγμα, έχει σκιαγραφήσει το προφίλ των ΗΠΑ ως χώρα με εξαιρετικές ευθύνες, απέναντι την προστασία και τη διάδοση της ελευθερίας και της δημοκρατίας, λόγω της δύναμής της και των ευαγγελικών αξιών της.
Σε παλαιότερες εποχές, η εξωτερική πολιτική της Γαλλίας αντανακλούσε μια ανάλογη επιθυμία για εξαγωγή του πολιτισμού της. Αυτά τα κίνητρα, φυσικά, συνήθως αναμιγνύονται και με άλλα, λιγότερο ευγενή, που πιθανότατα είναι αδύνατο να τα διαχωρίσουμε.
Εάν εκλαμβάνουμε τον εθνικισμό ως υπερηφάνεια για το δικό μας έθνος και ως επιθυμία για προώθηση των συμφερόντων μας πάνω από εκείνα των άλλων εθνών, και παράλληλα εκλαμβάνουμε το όρο «ξεχωριστός» ως κάτι περισσότερο από έναν εμπειρικό ισχυρισμό για τις ευδιάκριτες διαφορές μεταξύ των διαφόρων κοινωνιών, τότε οι δύο αυτές έννοιες αλληλοεπικαλύπτονται.
Η ιδέα περί «ξεχωριστού» αναφέρεται συνήθως σε έθνη, αλλά θα μπορούσε να αναφέρεται σε άτομα, οικογένειες, θρησκείες, και άλλες ομάδες. Θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί για να επιστήσει την προσοχή στις αρνητικές πτυχές μιας κοινωνίας που είναι ασυνήθιστες, σε αντίθεση με τον εθνικισμό που οι υποστηρικτές του δεν τον χρησιμοποιούν ποτέ για να παραπέμψουν σε τέτοιες επικρίσεις.
Πάντως, οι οπαδοί της θεωρίας του «ξεχωριστού» ισχυρίζονται ότι δεν αυξάνει την πιθανότητα των διεθνών συγκρούσεων. Πράγματι, η ευαισθητοποίηση μας για τα ασυνήθιστα χαρακτηριστικά άλλων πολιτισμών, μπορεί να βελτιώσει την ικανότητά μας για συνεργασία με θετικό τρόπο.

Επικίνδυνη εμμονή

Εντουάρντ Πονάριν, Διδάκτωρ, Διευθυντής του Εργαστηρίου Συγκριτικής Κοινωνικής Έρευνας, στην Ανώτατη Σχολή Οικονομικών Επιστημών της Μόσχας
Α: Η αμερικανική ιδέα του «ξεχωριστού» και της «μοναδικότητας» προέρχεται ιστορικά από την απομόνωση της Αμερικής από τον παλαιό κόσμο, ενώ ενισχύθηκε στη συνέχεια και επαναδιατυπώθηκε πιο πρόσφατα, όταν οι ΗΠΑ έγιναν η ηγετική δύναμη μετά το Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο, και ιδιαίτερα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Καλώς ή κακώς, το καθεστώς των ΗΠΑ ως μοναδική υπερδύναμη φαίνεται να τελειώνει τώρα, με την ανάδυση ρεβιζιονιστικών δυνάμεων που αμφισβητούν την παγκόσμια τάξη. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, η εμμονή της Αμερικής σε αυτό το καθεστώς σημαίνει αντιπαράθεση με τις ρεβιζιονιστικές δυνάμεις και μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη, αναλόγως με τον τρόπο επίλυσης αυτής της σύγκρουσης.

Φυσικά, κάθε δύναμη, όπως η Ρωσία, η Κίνα, η Ιαπωνία ή η Ινδία, θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι είναι μοναδική. Αλλά σπανίως, αν όχι καθόλου, δεν αξιώνουν το εξαιρετικό δικαίωμα να είναι ο μοναδικός αστυνόμος, δικαστής και δήμιος ολόκληρου του κόσμου. Πιθανόν σε αυτό το θέμα να μοιάζουν με τις ΗΠΑ, η Βρετανική Αυτοκρατορία, η Μογγολική Αυτοκρατορία, και η Ρωμαϊκή, στο απόγειο της δύναμής τους. Η ρωσική ή οποιαδήποτε άλλη τρέχουσα ιδιαιτερότητα ή μοναδικότητα είναι πέρα από κάθε σύγκριση με αυτήν την εκδοχή της αμερικανικής «ιδιαιτερότητας».
Κάθε μεγάλη δύναμη τείνει να αναπτύξει μια αίσθηση της μοναδικότητας της, στον ένα ή στον άλλο βαθμό. Σε γενικές γραμμές, η μεγαλύτερη και η περισσότερη γεωπολιτική επιτυχία παράγει περισσότερη αλαζονεία. Σε μακροπρόθεσμη βάση, όμως, η αλαζονεία βλάπτει την ίδια τη χώρα, επειδή τείνει να την οδηγήσει σε παράλογες αποφάσεις, συμπεριλαμβανομένης της αυτοκρατορικής επέκτασης και της απώλειας συμμάχων.
Ωστόσο, το πλεονέκτημα της αντίληψης περί «ξεχωριστού» είναι ο υψηλός συντελεστής κύρους της κυρίαρχης αυτοκρατορικής κουλτούρας, με αποτέλεσμα την ύπαρξη μια μεγαλύτερης ήπιας δύναμης, που επιτρέπει την επίτευξη αυτοκρατορικών στόχων χωρίς πολλά έξοδα ή στρατιωτική δύναμη. Το υψηλό κύρος της αυτοκρατορικής κουλτούρας τείνει επίσης να θολώνει τις εθνοτικές διαφορές στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας, μετατρέποντάς τη σ’ ένα χωνευτήρι.
Την ίδια στιγμή, η θεωρία του «ξεχωριστού» όπως εγώ την αντιλαμβάνομαι είναι τυπικό χαρακτηριστικό εθνικισμού της μεγάλης δύναμης. Ο εθνικισμός του πιο αδύναμου δεν έχει αυτό το χαρακτηριστικό. 

Αναιρεί διεθνείς κανόνες

Τομας Μπέντερ, Ιστορικός. Καθηγητής Πανεπιστημίου Ανθρωπιστικών Επιστημών, του Πανεπιστημίου Davis της Καλιφόρνια.
Εάν μια ντουζίνα έθνη αυτοαποκαλούνται «ξεχωριστά», τότε η έννοια «ξεχωριστός» χάνει το νόημά της. Το ξεχωριστός νοηματοδοτείται με βάση το «ενάντια ή έξω από τον κανόνα». Μπορεί να υπάρχει απεριόριστος αριθμός μοναδικών, ανθρώπων ή εθνών, αλλά μόνο ένας είναι εξαιρετικός, ξεχωριστός.
Το πρόβλημα με αυτή τη θεώρηση είναι ότι, το να είσαι ξεχωριστός και έξω από τον κανόνα, φέρνει δύο πράγματα στο προσκήνιο. Πρώτον, ως μοναδική εξαίρεση στον κανόνα, ο υπόλοιπος κόσμος γίνεται ένα, αποθαρρύνοντας έτσι την προσοχή στις πολλές διαφορές και αποχρώσεις του διεθνούς συστήματος. Δεύτερον, αυτό σημαίνει ότι κάποιος δεν δεσμεύεται αναγκαστικά από τους κανόνες που ισχύουν στον υπόλοιπο κόσμο. Κι αυτή η αντίληψη εμφανίζεται εντονότατα στους νέο-συντηρητικούς των ΗΠΑ που επηρέασαν πολύ τους Ρέιγκαν και Μπους.

Σίγουρα η ιδέα αυτή ήταν οδηγός της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, και επεισοδιακά στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της χώρας. Αλλά υπάρχουν δύο εκδοχές του «ξεχωριστού». Κάποιος μπορεί να ταυτιστεί με τον υπουργό Εξωτερικών Τζόν Κουίνσι Άνταμς και με τον πρόεδρο Αβραάμ Λίνκολν: δηλαδή στο ότι οι ΗΠΑ πρέπει και μπορούν να είναι ένα υπόδειγμα ρεπουμπλικανικής κυβέρνησης, ή με την άλλη εκδοχή να οδηγηθεί στην αξίωση για ανάληψη αυτοδίκαιης δράσης στον κόσμο.
Νομίζω ότι η υποδειγματική- θετική εκδοχή της ιδέας βρίσκεται στη σωστή απεικόνιση που κάνει ο Τζον Γουίντροπ στο «μια πόλη πάνω σε ένα λόφο" το 1630 και στη λογική Λίνκολν για μια Αμερική, που παλεύει για τα ιδεώδη της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας. Εδώ πρόκειται για φιλοδοξία με την καλή έννοια.. Η άλλη εκδοχή του «ξεχωριστού» έθνους δεν έχει λυτρωτικά χαρακτηριστικά.
Τώρα, η απάντηση στο ερώτημα, για το πού βρίσκεται η λεπτή γραμμή μεταξύ εθνικισμού και της έννοιας του «ξεχωριστού» είναι ότι ο εθνικισμός μπορεί να διεκδικήσει την υπεροχή, αλλά αναγνωρίζει τον κόσμο των εθνών. Μπορεί να κινητοποιήσει τους λαούς να εισέλθουν σε πολέμους, αλλά αυτό δεν αναιρεί τους κανόνες του δικαίου των εθνών, ενώ η αντίληψη περί «ξεχωριστού» τείνει προς την αναίρεσή τους.

Το πρωτότυπο άρθρο βρίσκεται εδώ: russia-direct.org

Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση