Ποιον εξυπηρετεί η συμφωνία Τουρκίας-Ρωσίας για τη Βόρεια Συρία

Της Asli Aydintasbas

Ενώ ξεδιπλωνόταν μια προσπάθεια πραξικοπήματος στην Τουρκία τον Ιούλιο του 2016, οι ηγέτες στην Άγκυρα προσπάθησαν απελπισμένα να πείσουν την Ουάσιγκτον να καταδικάσει σθεναρά του υπεύθυνους και να υποστηρίξει τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση. Αλλά η αμερικανική κυβέρνηση απλώς έμεινε να παρακολουθεί. Ο Ρώσος πρόεδρος Vladimir Putin αντιθέτως, μίλησε στο τηλέφωνο με τον Τούρκο ομόλογό του, Recep Tayyip Erdogan το ίδιο βράδυ. Ο Putin προσφέρθηκε να στείλει ειδικές δυνάμεις για τη διάσωση του Erdogan, σε περίπτωση που η απόπειρα πραξικοπήματος ήταν επιτυχημένη.

Αυτό το περιστατικό έθεσε τον τόνο της σχέσης μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας. Και τελικά, αυτή η σχέση θα καθορίσει την τύχη της Συρίας.

Πριν από λίγες ημέρες, ο Τούρκος πρόεδρος ταξίδεψε στο Σότσι για να μιλήσει με τον Putin για την καθιέρωση μιας "ασφαλούς ζώνης” στη Βόρεια Συρία, ακολουθώντας μια παρόμοια συμφωνία με την αμερικανική κυβέρνηση για την εξασφάλιση της αποχώρησης των κουρδικών Λαϊκών Προστατευτικών Μονάδων (YPG) -οργάνωση την οποία η Τουρκία θεωρεί παρακλάδι του ΡΚΚ -στα 30 χλμ νότια των τουρκικών συνόρων. Στο μέτρο που σκόπευε να συντρίψει το πείραμα των Κούρδων της Συρίας με αυτοδιοίκηση ο Erdogan πέτυχε. Αλλά αυτή η επιτυχία ήρθε με ένα τίμημα.

Μετά από χρόνια υποστήριξης ομάδων της αντιπολίτευσης που πολέμησαν το καθεστώς Assad, η Τουρκία έπρεπε να συμφωνήσει στην αναδιάταξη δυνάμεων υπέρ του καθεστώτος, μέχρι τα νότια σύνορά της. Η συμφωνία απαιτεί την επέκταση της στρατιωτικής παρουσίας του καθεστώτος σε όλη την περιοχή που ελέγχεται από Κούρδους στη ΒΑ Συρία. Η Τουρκία έχει προσπαθήσει να ανατρέψει το καθεστώς Assad στη διάρκεια του οκταετούς εμφυλίου πολέμου της Συρίας, υποστηρίζοντας ομάδες αντιπολίτευσης που δρουν στο Ιντλίμπ και στα βόρεια της χώρας. Αλλά ο Erdogan πρέπει τώρα να παραδεχτεί ότι ο Bashar al-Assad έχει ουσιαστικά κερδίσει τον πόλεμο.


Ενώ η συμφωνία ΗΠΑ-Τουρκίας έδωσε στις τουρκικές δυνάμεις πλήρη έλεγχο της περιοχής 120 χλμ μήκους και 30 χλμ βάθους, μεταξύ των συριακών πόλεων Tel Abyad και Ras al-Ayn, η συμφωνία του Σότσι περιόρισε την πρόσβαση της Τουρκίας στα 10 χλμ εντός της Συρίας, με κοινές τουρκό-ρωσικές στρατιωτικές περιπόλους κατά μήκος των συνόρων. Κάλεσε επίσης το καθεστώς της Συρίας να δημιουργήσει 15 στρατιωτικά φυλάκια στην ελεγχόμενη από την Τουρκία ζώνη. (ένα πιθανό "γκρίζο” σημείο στη συμφωνία του Σότσι, είναι ότι το συριακό καθεστώς είναι ουσιαστικά υπεύθυνο για την επαλήθευση της αποχώρησης της YPG από τα σύνορα. Δεδομένου ότι οι κουρδικές δυνάμεις έχουν συνάψει τη δική τους συμφωνία με το συριακό καθεστώς για να αποτρέψουν μια τουρκική εισβολή, αυτό πιθανώς θα είναι μια μόνιμη αιτία διαφωνίας μεταξύ Άγκυρας και Δαμασκού).

Αυτό που έχει σημασία για τον Erdogan περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι ότι μπορεί να πει πως τερμάτισε την κουρδική αυτοδιοίκηση στη Συρία. Η κυβέρνησή του θεωρεί τη συμφωνία ως μια απόδειξη της ικανότητάς του να ενεργεί ανεξάρτητα από την Ουάσιγκτον ακόμη και σε περιοχές όπου υπάρχει μια αμερικανική στρατιωτική παρουσία.

Από πολλές απόψεις, η συμφωνία του Σότσι κατοχυρώνει το πνεύμα της συμμαχίας μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας. Είναι ad hoc, δεν εκφράζεται στη θεσμική κουλτούρα κάθε χώρας και σε μεγάλο βαθμό βασίζεται σε μια προσωπική σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο ηγετών. Ο Putin μπορεί να πείσει τον Erdogan να αποδεχθεί πράγματα που κανένας άλλος ηγέτης θα μπορούσε -όπως τη συνέχιση της στρατιωτικής επίθεσης στο Ιντλίμπ και την επιστροφή των συριακών καθεστωτικών δυνάμεων σε περιοχές κοντά στα τουρκικά σύνορα. Η συμβιωτική τους σχέση βοηθάει επίσης την Άγκυρα να επιχειρεί στη Σύρια για να διαταράσσει αυτό που θεωρεί ως υπαρξιακή απειλή της κουρδικής αυτονομίας.

Αλλά υπάρχουν πολλά περισσότερα στη δυναμική Erdogan-Putin από το παζάρι τους στη Συρία. Η Άγκυρα οικοδομεί μια στρατηγική συμμαχία με τη Ρωσία, συνεργαζόμενη με αυτή σε μεγάλα έργα υποδομών και προμηθειών, όπως ο αγωγός Turkish Stream - προορισμένος να μεταφέρει ρωσικό αέριο και πετρέλαιο στην Ευρώπη -την εξαγορά από την Τουρκία των αμυντικών πυραυλικών συστημάτων s-400, και την κατασκευή του πρώτου εργοστασίου πυρηνικής ενέργειας της Τουρκίας.

Ο Erdogan έχει αξιοποιήσει επιδέξια τους δεσμούς του με τον Putin για να προωθήσει τα συμφέροντά του στη Δύση. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει συναντηθεί με τον Putin οκτώ φορές αυτό τον χρόνο. Αντί να πλήξει την θέση της Τουρκίας στη Δύση, οι τουρκό-ρωσική επαναπροσέγγιση έχει προσφέρει στην Άγκυρα επιρροή στις συνδιαλλαγές της με τους Δυτικούς εταίρους της. Ο φόβος ότι η Τουρκία θα ξεφύγει από τη Δύση έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερη επιείκεια από το ΝΑΤΟ και από την Ουάσιγκτον, σε θέματα όπως η απόφαση της Τουρκίας να αγοράσει τους S-400 και την ενεργειακή συνεργασία με τη Ρωσία. Παρά τις πιέσεις από το Κογκρέσο και την αμερικανική κυβερνητική γραφειοκρατία, ο πρόεδρος Trump έχει αρνηθεί να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία για την εξαγορά των S-400.

Αλλά αν μας έχει διδάξει κάτι η ιστορία, η στροφή της Άγκυρας προς τη Ρωσία ίσως είναι περισσότερο μια προσωρινή προσαρμογή από μια μόνιμη επαν-ευθυγράμμιση. Υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις επαναπροσέγγισης μεταξύ της Άγκυρας και της Μόσχας τα τελευταία εκατό χρόνια, με την κάθε μία να λήγει καθώς η Τουρκία αισθανόταν ότι απειλείται από τον παραδοσιακό της εχθρό, και να ζητά την στήριξη της Δύσης. Σε μια Μέση Ανατολή που βράζει -και με ανεπίλυτη την κουρδική σύγκρουση στην πόρτα της Τουρκίας- είναι πολύ νωρίς να πούμε εάν η φιλία Putin-Erdogan θα γίνει μια βιώσιμη δύναμη στην περιοχή. Κατά πάσα πιθανότητα, η Τουρκία θα συνεχίσει το τρενάκι του τρόμου μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας μέχρι να τελειώσει η συριακή σύγκρουση, ελπίζοντας στο μεταξύ να ενισχύσει τον γεωπολιτικό της ρόλο στη Μέση Ανατολή.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση